humanistika - Sarajevske Sveske
humanistika - Sarajevske Sveske humanistika - Sarajevske Sveske
smisleno oslanjanje na razini poetskog postupka na Jamesa R. Browninga i pitanje-usporedba sa poljskim modelom angažiranog pjesništva, koje je u osnovi redefiniralo tradicionalno poimanje ovog pojma. Ta dvostrukost od koje i književno živi ova pjesma, gdje njena metatekstualna i egzistencijalna ravan značenja vode plodotvoran poetski dijalog u asocijativno-aluzivnom semantičkom opsegu, u potpunosti je razorila postojeće kontekste, njihovu i dijahronijsku i sinhronijsku ravan, redefinirajući tradiciju koja od usko shvaćene nacionalne postaje tradicijom jezika, čak do te mjere da se odriče i vrijednost pjesništvu koje se hoće uopće nacionalno-državno atribuirati. Na drugoj strani, semantički luk poetske parabole zasvjedočuje autorsku poziciju, čak nedvosmislen estetski stav, izbjeglice u odnosu na ono što se u ideologijskom pogledu konstruira kao bosanska poezija u kojoj je za pisca ukinuta mogućnost da angažiran bude, / a da bude čovjek / i da bude pjesnik. Redefinicija tradicije na fonu autoreferencijalnosti književnog teksta jedno je od najbitnijih poetičkih obilježja onog književnog korpusa koji se prema spoljnjoj, pozitivističkoj, kriteriologiji određuje kao književnost najmlađih, postratnih pisaca u BiH. Ilustrativni primjeri u tom pogledu jesu kako prozaisti, tako i pjesnici, kako Bošnjaci, tako i Srbi i Hrvati, mada u književnosti ova nacionalna određenja gotovo da više ništa ne znače, dok u politici ta vrsta kolektivnih identiteta imaju primarnu ulogu unutar ideološke igre privida i obmana, i strašne historijske tragedije. I Aleksandar Hemon, i Karim Zaimović, i Igor Klikovac, i Asmir Kujović, i Senadin Musabegović, kao i naprijed spomenuti Brka, ali i niz drugih pisaca koji u književnost ulaze neposredno pred rat, u samom ratu ili nakon njega, nacionalnu tradiciju prihvataju kao drugostepeni poetički kontekst. Tu se postmoderna muzeološka koncepcija književnosti, u kojoj se stapaju dijahronija i sinhronija na bazi ukidanja modernističkog diskontinuiteta, iskazuje kao prvostepeni poetički kontekst i prostor za zasnivanje poetičkog stava i u njegovoj implicitnoj i u eksplicitnoj dimenziji. Trenutni luk tog muzeološkog prostora zbija u sebi širok i vremenski i kulturološko modelativni prostor od citata i aluzija na mističku pjesnikinju Rabiju Adaviju u Kujovićevoj pjesmi Hidr, 1 preko aluzija na Ispovijesti Arthura Gordona Pyma Edgara Allana Poea u Zaimovićevoj zbirci priča Tajna džema od malina, u kojoj fantastika i fantazmagorija i intelektualistička groteska genijalnog Amerikanca biva nadopunjena ironijom, groteskom i demistifikacijom ukupne historije, do borhesovske ideje književnog labirinta u prozi Aleksandra Hemona, ili Brkinog pozivanja na model savremenog poljskog pjesništva. 1 Vatra se ova Tebi pokorava / plamen se sada na sedždu savija / i dok tinja čitava buktinja / ja molim Rabijinim glasom: “Ako te obožavam iz straha od Pakla / spali me u Paklu, Bože moj, / i ako te obožavam iz nade u Raj / istjeraj me iz Raja i prokuni me, / al ako je to samo od čežnje za Tobom / ne liši me Tvoje Vječne Ljepote”. Ovi stihovi ne znače samo stapanje dvije egzistencijalne situacije u mističkom zanosu i odanosti Božanstvu, nego i ispreplitanje i stapanje književnog postupka, pri čemu se literarno oživljava književna tradicija mističke pjesme unutar postmodernog obzora semiotičkog poetskog modela. 168 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
U jednoj aproksimativnijoj dimenziji teza o civilizacijskom selu kod naših najmlađih pisaca nadopunjena je stavom, preveć jeretičnim u odnosu na etnonacionalističko poimanje tradicije, prema kojemu je Franz Kafka ne samo savremenik, nego i veoma inspirativan bosanski savremenik mladom piscu, budući da Kafkini romani funkcioniraju kao živa tradicija i živi palimpsest u kontekstu našeg jezika. Na drugom planu civilizaciju kao jedinstveno selo ovi mladi pisci i bukvalno žive, unutar subkulturnih fenomena, 2 kao prvostepeni kulturološki kontekst, dok je matična tradicija u skladu sa političkom projekcijom izborila primat u ideološki instrumentaliziranom školskom programu, ili je, pak, stvaralački mrtva, sem u mitološko-političkom projektu, kao što je to npr. slučaj sa monofonijskim i monološkim epsko-guslarskim kulturološkim kodom. Redefiniranje usko shvaćene nacionalne u tradiciju jezika, međutim, nije nov poetički stav u našoj književnosti, ma kako je proučavali i imenovali, bilo kao bosanskohercegovačku, bilo kao književnost naroda BiH, ili pak kao samostalne nacionalne književnosti unutar BiH. Začetak tog procesa položen je još u sami kraj prošlog i početak našeg vijeka, odnosno u onu fazu složenih strujanja u književnosti koja začinju artistički literarni model, reagirajući na istrošenost formi i formativnih obrazaca preovlađujućeg prosvjetiteljskog modela. 3 Dok artisti zastupaju koncepciju estetske vertikale, autonomnosti i samosvrhovitosti književnosti, pri čemu istovrstan poetički koncept u tom pogledu imaju i Dučić, i Ćatić, i Ujević, koji je i boravio u Sarajevu, prosvjetitelji insistiraju na ideji ideologije i identitetu etnikuma unutar moralno-poučnog i terapeutskog literarnog obrasca, regresivnim aspektima književnog teksta sa kojima je npr. raskrstio još stoljeće prije izvanredni Jenski krug u njemačkom romantizmu. Pobliže objašnjenje ovih složenih tokova književnosti u BiH mora poći od definiranja poetičkog kompleksa romantizma, kao prekretnice u zasnivanju tzv. moderne književnosti. Romantizam je na cijelom južnoslavenskom prostoru obilježen čvrstinom onih Frommovih primarnih veza između individue i kolektiva u kojima je individua potpuno stopljena s kolektivom, određena njegovim sistemom vrijednosti, a književnost prilagođena, kao u usmenoj situaciji, očekivanju recipijenta. Otud je romantizam na našem prostoru kolektivno normiran, folkloran, u biti epski kodiran, bez humorne dimenzije djela i romantičarske ironije, pri čemu ”pjevanje” po obrascu narodne pjesme ne znači stvaralački odnos spram tradicije u Eliotovom smislu susreta individualnog talenta i tradicije, nego puko ponavljanje tradicionalnih shema i obrazaca. Ovdašnji romantizam kao književnost kultova (tla, roda, domovine, junaštva, da ukažem samo na neke od njih), bez mogućnosti intelektualne distance prema kolektivu, nacionalno je angažiran i ideološki postamentiran, te na drugoj strani barbarogeniziran, mistifikatorski, gdje i samo Božanstvo, u poetičkom okviru, dobija funkciju ispostave i servisa poluobrazovanog ili 2 Na ovaj aspekt poetike ukazivao je i Mile Stojić u prikazu antologije mladog bosanskog pjesništva Ovdje živi Conan Miljenka Jergovića. 3 Opseg pojmova artistički i prosvjetiteljski književni model isp. u: Cvjetko Milanja, Hrvatski roman 1945-1980, Zagreb, 1996. SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 169
- Page 117 and 118: mad i Drugi postali vrlo efikasna k
- Page 119 and 120: Imamo li mi “svoje” autore dete
- Page 121 and 122: između kultura nije uvijek, kao š
- Page 123 and 124: itanskih ostrva) kao dugo metodolo
- Page 125 and 126: Sonja Stojmenska-Elsezer Kontekstua
- Page 127 and 128: i književnoj raznolikosti još uvi
- Page 129 and 130: Južnoslavenski, odnosno slavenski
- Page 131 and 132: Đurđa Strsoglavec Južna slavisti
- Page 133 and 134: studijima, tj. naziv Južnoslovansk
- Page 135 and 136: Sanjin Sorel Da li nam je potrebna
- Page 137 and 138: Jedno od pitanja koja se pritom nam
- Page 139 and 140: Tatjana Bečanović Interkulturalno
- Page 141 and 142: azgrađeni su mitovi i kultovi na k
- Page 143 and 144: su uže nacionalne semiosfere i pri
- Page 145 and 146: jezičku, vjersku, moralnu i, narav
- Page 147 and 148: dolazi i kakve semantičke eksplozi
- Page 149 and 150: “istini” da je Bog ipak na njih
- Page 151 and 152: Krištof Jacek Kozak Politika knji
- Page 153 and 154: jedini pravi i neposredni izrazi na
- Page 155 and 156: iskustva pod štitom jedne nauke, j
- Page 157 and 158: Multikulturalnost Ovo pitanje ima u
- Page 159 and 160: podređene jednom krovnom pojmu i u
- Page 161 and 162: lestvica. Zato se u igru opet vrać
- Page 163 and 164: Mihajlo Pantić Da li su danas mogu
- Page 165 and 166: čistog afekta. A afekt je, to znam
- Page 167: Enver Kazaz Tradicija i tradicije u
- Page 171 and 172: ideju ilirizma, koja je uz jugoslav
- Page 173 and 174: O moderni u Bosni i Hercegovini nu
- Page 175 and 176: Naprotiv, u nastojanju da potpuno p
- Page 177 and 178: i kraćim proznim formama interlite
- Page 179 and 180: Anton Berishaj Balkanska komparatis
- Page 181: 3. Kada je riječ o albanskoj knji
- Page 185 and 186: Miklavž Komelj Uloga oznake “tot
- Page 187 and 188: lac “totalitarizam”. Mogli bism
- Page 189 and 190: nameravam da sprovodim tako što ć
- Page 191 and 192: što je projekat Annals of Communis
- Page 193 and 194: đanska demokratija. Kao što je tv
- Page 195 and 196: stvu još i “ljubav”, koja sve
- Page 197 and 198: “Ali, da li možemo da govorimo o
- Page 199 and 200: 1929. godine i Staljinove smrti (s
- Page 201 and 202: Nedžad Ibrišimović El-Hidrova kn
- Page 203 and 204: lađe netera iz Amonova hrama u Teb
- Page 205 and 206: Stanem pažljivije zagledati slova
- Page 207 and 208: Hlapljenje donekle osjećaju starci
- Page 209 and 210: Olja Savičević Ivančević SNIJEG
- Page 211 and 212: “To je zato šta si ti mačka, gu
- Page 213 and 214: Tanja Rosić Kraj građanske epohe
- Page 215 and 216: Želja nikada ne sme i ne može bit
- Page 217 and 218: smislu otac sprečava odstupnicu ko
smisleno oslanjanje na razini poetskog postupka na Jamesa R. Browninga i pitanje-usporedba<br />
sa poljskim modelom angažiranog pjesništva, koje je u osnovi redefiniralo<br />
tradicionalno poimanje ovog pojma. Ta dvostrukost od koje i književno<br />
živi ova pjesma, gdje njena metatekstualna i egzistencijalna ravan značenja vode<br />
plodotvoran poetski dijalog u asocijativno-aluzivnom semantičkom opsegu, u<br />
potpunosti je razorila postojeće kontekste, njihovu i dijahronijsku i sinhronijsku<br />
ravan, redefinirajući tradiciju koja od usko shvaćene nacionalne postaje tradicijom<br />
jezika, čak do te mjere da se odriče i vrijednost pjesništvu koje se hoće uopće<br />
nacionalno-državno atribuirati.<br />
Na drugoj strani, semantički luk poetske parabole zasvjedočuje autorsku poziciju,<br />
čak nedvosmislen estetski stav, izbjeglice u odnosu na ono što se u ideologijskom<br />
pogledu konstruira kao bosanska poezija u kojoj je za pisca ukinuta mogućnost<br />
da angažiran bude, / a da bude čovjek / i da bude pjesnik.<br />
Redefinicija tradicije na fonu autoreferencijalnosti književnog teksta jedno je<br />
od najbitnijih poetičkih obilježja onog književnog korpusa koji se prema spoljnjoj,<br />
pozitivističkoj, kriteriologiji određuje kao književnost najmlađih, postratnih pisaca<br />
u BiH. Ilustrativni primjeri u tom pogledu jesu kako prozaisti, tako i pjesnici,<br />
kako Bošnjaci, tako i Srbi i Hrvati, mada u književnosti ova nacionalna određenja<br />
gotovo da više ništa ne znače, dok u politici ta vrsta kolektivnih identiteta imaju<br />
primarnu ulogu unutar ideološke igre privida i obmana, i strašne historijske tragedije.<br />
I Aleksandar Hemon, i Karim Zaimović, i Igor Klikovac, i Asmir Kujović, i<br />
Senadin Musabegović, kao i naprijed spomenuti Brka, ali i niz drugih pisaca koji u<br />
književnost ulaze neposredno pred rat, u samom ratu ili nakon njega, nacionalnu<br />
tradiciju prihvataju kao drugostepeni poetički kontekst. Tu se postmoderna muzeološka<br />
koncepcija književnosti, u kojoj se stapaju dijahronija i sinhronija na bazi<br />
ukidanja modernističkog diskontinuiteta, iskazuje kao prvostepeni poetički kontekst<br />
i prostor za zasnivanje poetičkog stava i u njegovoj implicitnoj i u eksplicitnoj<br />
dimenziji.<br />
Trenutni luk tog muzeološkog prostora zbija u sebi širok i vremenski i kulturološko<br />
modelativni prostor od citata i aluzija na mističku pjesnikinju Rabiju Adaviju<br />
u Kujovićevoj pjesmi Hidr, 1 preko aluzija na Ispovijesti Arthura Gordona Pyma<br />
Edgara Allana Poea u Zaimovićevoj zbirci priča Tajna džema od malina, u kojoj fantastika<br />
i fantazmagorija i intelektualistička groteska genijalnog Amerikanca biva<br />
nadopunjena ironijom, groteskom i demistifikacijom ukupne historije, do borhesovske<br />
ideje književnog labirinta u prozi Aleksandra Hemona, ili Brkinog pozivanja<br />
na model savremenog poljskog pjesništva.<br />
1 Vatra se ova Tebi pokorava / plamen se sada na sedždu savija / i dok tinja čitava buktinja / ja molim<br />
Rabijinim glasom: “Ako te obožavam iz straha od Pakla / spali me u Paklu, Bože moj, / i ako te<br />
obožavam iz nade u Raj / istjeraj me iz Raja i prokuni me, / al ako je to samo od čežnje za Tobom /<br />
ne liši me Tvoje Vječne Ljepote”. Ovi stihovi ne znače samo stapanje dvije egzistencijalne situacije u<br />
mističkom zanosu i odanosti Božanstvu, nego i ispreplitanje i stapanje književnog postupka, pri čemu<br />
se literarno oživljava književna tradicija mističke pjesme unutar postmodernog obzora semiotičkog<br />
poetskog modela.<br />
168 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
Change language