humanistika - Sarajevske Sveske
humanistika - Sarajevske Sveske humanistika - Sarajevske Sveske
aspada SFRJ postale su dogmatske tvorevine ograničene uskom nacionalističkom sviješću koja servira mitove o autohtonom porijeklu jezika i entičkih grupa, domiljelih iz prapostojbine sa već formiranim nacionalnim identitetom i jezikom. Nacionalističke teorije uče nas o autohtonom porijeklu jezika i etničke grupe “odabranih” koja se, mimo svih ostalih Južnih Slovena, obrela na Balkanu nacionalnom magijom predaka, a ne mučnim hodom kroz istoriju, jer su naši preci još u VII vijeku pouzdano znali kojoj od uzvišenih nacija pripadaju. Na kraju će nam čistači nacionalnog bića objasniti da smo pali s Marsa, da je naš jezik zelen i stoga bitno različit od svih ostalih na “bijeli svijet”. Na beznadežno beskrajnu priču o precima i potomcima, zvanu istorija, upozorava Niče i tvrdi da je poznavanje prošlosti u svim vremenima poželjno samo u službi budućnosti i sadašnjosti, a ne za slabljenje sadašnjosti, ne za iskorenjivanje jedne životno sposobne budućnosti. 5 Interkulturalno izučavanje južnoslovenskih književnosti djelovalo bi kao integrirajući faktor za razvoj našeg osjećanja zajedništva i zajedničkog pripadanja, ali da li to zaista želimo dok su nacionalistički modeli mišljenja i ponašanja još tako živahni i otporni. Nacionalistička ideologija, osnažena u svim socijalnopolitičkim zajednicama formiranim nakon raspada Jugoslavije, opire se kulturnom poliglotizmu i semiotičkom ujedinjenju tog prostora, pa je ona glavna prepreka dijalogu i interkulturalnom proučavanju književnosti. Konzumiranje sopstvenog identiteta, kulture, istorije, istine o nama i drugima, mnogo će nam lakše pasti ako se pokrene sistematsko osnivanje južnoslovenskih studija na svim relevantnim akademskim institucijama na prostoru bivše Jugoslavije. Ako se konzumentska aktivnost bude obavljala u okviru nacionalnog geta, uz nadzor “visokouzvišenog” klera i čuvara čistote nacionalnog bića, presješće nam život, smučiće nam se sopstvena nacija i svi mitovi, kultovi i “viši ciljevi”. Južnoslovenska interkulturna zajednica funkcioniše kao specifičan transnacionalni entitet, kao semiotički prostor srodne znakovnosti, a interkulturalno izučavanje podrazumijevalo bi razmjenu i poređenje tekstova, intenzivnije nego do sada, što može stvoriti određene probleme u komunikaciji sa visoko ideologizovanim, domoljubnim tekstovima. Razmjena domoljubnih tekstova nikad nije bezazlena, a ono što se u jednoj zajednici smatra prihvatljivim, mjereno uskim nacionalnim interesima i parametrima, u drugačijem semiotičkom okruženju, među drugačijim ideološkim kodovima, može djelovati šokantno (kao na primjer Ne tikaj u me Rajka Noga i hrvatska domovinska poezija). Evropske integracije podrazumijevaju prevazilaženje nacionalnih identiteta, a mi smo tek u fazi uspostavljanja tih identiteta. Tek uživamo u novootkrivenim ljepotama svojih nacionalnih bića i reanimiranih bogova, i lažemo se ko je od koga stariji, ko je imao državu a ko nije, čiji je jezik autohtoniji, a preci slavniji. Opijat za pripadnike nacionalne zajednice u izgradnji su #istorijski mitovi”, osmišljeni s ciljem da popunjavaju praznine u kolektivnom sjećanju i izmišljaju istorijske trenutke koji generiraju identitetske semiotičke jedinice i koheziju blažene zajednice. Mitska žudnja usmjerena je ka čistoti; nacionalistički žreci prizivaju nacionalnu, 5 Fridrih Niče: O koristi i šteti istorije za život, Grafos, Beograd, str. 27. 144 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
jezičku, vjersku, moralnu i, naravno, identitetsku čistotu, a nikad nije bilo toliko prljavštine, nikad se nije više pričalo o Bogu, a nikad njegovo odsustvo nije bilo tako očigledno. Od nacije kao romantičarskog ideala organskog jedinstva jednog naroda i jednog jezika do univerzalnijeg, nadnacionalnog građanskog identiteta dug je i naporan put, a pošto se mi nismo dovoljno izmolili boginji svete nacionalne prošlosti i još svetijeg nacionalnog identiteta, za taj put će nam trebati još dosta vremena. Dakle, po dijahronijskoj neminovnosti prvo dolazi do izgrađivanja priče o nacionalnom identitetu, koja na Balkanu počinje da liči na Hiljadu i jednu noć, a tek nakon toga slijedi razgrađivanje te priče i uspostavljanje građanske svijesti, kao višeg oblika identitetske evolucije. Studije južnoslovenskih književnosti mogu doprinijeti formiranju nadnacionalne svijesti i izlasku iz uparloženih i učmalih lokalpatriotskih zajednica kojima su zavladali plemenski prvaci sa provincijalno-tajkunskim aksiološkim kriterijumima, dok nacionalističko ludilo ruši institucije, srozava sve kriterijume do palanačkog nivoa jer se nacionalistička svijest osjeća dobro i ostvareno jedino u palanačkom kontekstu. Odbrana kao kulturna kategorija duboko je usađena u oblast religije, međutim, da li osjetimo trenutak u kome odbrana prerasta u svoju suprotnost, u napad na drugoga, izazvan našom nesigurnošću u sopstveni identitet i strahom od izumiranja vrste. Kao prastara boginja plodnosti ogromnog trbuha, “naivna” kolektivna svijest rađa mitove, svetinje, heroje, idole, rađa svijet sa zadahom truleži, memle i zelene učmalosti. Stoga su religija i ratovi omiljeni obredi kolektivne svijesti koja živi za više ciljeve i nemilice troši svoje pojedince kao meso kojim će nahraniti mitske zveri: slobodu, pravu vjeru, svetinje, čast, patriotizam... Konstrukt identiteta je veoma lelujava, krhka tvorevina, o čemu svedoči i mogućnost njegove promjene, odnosno izbora religije, nacionalne pripadnosti, kolektivne prošlosti, jer svijest o sebi zasnivamo na tekstovima, varijabilnim semiotičkim jedinicama, sa ogromnim spektrom interpretativnih mogućnosti, a ta se semiotička nestabilnost prenosi i na naše biće, obuhvatajući sve naše istine. Vjerni čuvar našeg nacionalnog identiteta svakako je istorijska naracija, ali se kao mnemonički mehanizmi javljaju i mitološki i religijski kodovi, koji čuvaju zalihe simbola te funkcionišu kao simbolički nosioci identitetskog nukleusa, a identitet je jak koliko i priča koja ga podupire. Svi mi u Crnoj Gori, kao uostalom i naši susjedi, klanjamo se istoriji, učiteljici života, boginji crnogorske mudrosti, i to zato što mi u Crnoj Gori drugih trenutaka osim istorijskih i nemamo. Dakle, nama je svaki trenutak istorijski, pa i ovaj u kome sada dišemo, a sve svoje istorijske trenutke mi vrijedno i revnosno bilježimo u svoju svijetlu istoriju. Doduše, desi nam se tu i tamo da zabrljamo, da nismo baš na nivou svoje istorijske težine i visine, takve stranice dobro zamažemo da ih niko ne bi čitao, jer ako nema teksta, kao da se ništa nije ni desilo. Istorijski nježno, ispareno i bespomoćno sa stranica udžbenika zuri u nas naša svijetla istorija, naš “rat za mir”. Rehabilitacija prošlosti, odnosno prekodiranje istorijske naracije ide u pravcu koji joj ucrtava nacionalistička svijest jer su potrebni mitovi za ubjeđivanje u identitetske konstrukte i za glancanje nacionalnog bića, što podrazumijeva otklanjanje SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 145
- Page 93 and 94: Tihomir Brajović Južnoslovenska k
- Page 95 and 96: okrenuti “dijalogu” sa značajn
- Page 97 and 98: takvog dijaloga nema “bez dugogod
- Page 99 and 100: stati onog ‘kupanja’ u nečem b
- Page 101 and 102: sti, onda upućuje na gnoseološki
- Page 103 and 104: Posebna pogodnost ovakvog, “horiz
- Page 105 and 106: Jasmina Mojsijeva-Guševa Regionaln
- Page 107 and 108: ili implicitnog čitatelja zajedno
- Page 109 and 110: ne komparativistike, međutim sa od
- Page 111 and 112: Tuzli 2002. godine, koje tretira pi
- Page 113 and 114: šansu regionalnom - da se nametne
- Page 115 and 116: pekt (kroz školske programe, na pr
- Page 117 and 118: mad i Drugi postali vrlo efikasna k
- Page 119 and 120: Imamo li mi “svoje” autore dete
- Page 121 and 122: između kultura nije uvijek, kao š
- Page 123 and 124: itanskih ostrva) kao dugo metodolo
- Page 125 and 126: Sonja Stojmenska-Elsezer Kontekstua
- Page 127 and 128: i književnoj raznolikosti još uvi
- Page 129 and 130: Južnoslavenski, odnosno slavenski
- Page 131 and 132: Đurđa Strsoglavec Južna slavisti
- Page 133 and 134: studijima, tj. naziv Južnoslovansk
- Page 135 and 136: Sanjin Sorel Da li nam je potrebna
- Page 137 and 138: Jedno od pitanja koja se pritom nam
- Page 139 and 140: Tatjana Bečanović Interkulturalno
- Page 141 and 142: azgrađeni su mitovi i kultovi na k
- Page 143: su uže nacionalne semiosfere i pri
- Page 147 and 148: dolazi i kakve semantičke eksplozi
- Page 149 and 150: “istini” da je Bog ipak na njih
- Page 151 and 152: Krištof Jacek Kozak Politika knji
- Page 153 and 154: jedini pravi i neposredni izrazi na
- Page 155 and 156: iskustva pod štitom jedne nauke, j
- Page 157 and 158: Multikulturalnost Ovo pitanje ima u
- Page 159 and 160: podređene jednom krovnom pojmu i u
- Page 161 and 162: lestvica. Zato se u igru opet vrać
- Page 163 and 164: Mihajlo Pantić Da li su danas mogu
- Page 165 and 166: čistog afekta. A afekt je, to znam
- Page 167 and 168: Enver Kazaz Tradicija i tradicije u
- Page 169 and 170: U jednoj aproksimativnijoj dimenzij
- Page 171 and 172: ideju ilirizma, koja je uz jugoslav
- Page 173 and 174: O moderni u Bosni i Hercegovini nu
- Page 175 and 176: Naprotiv, u nastojanju da potpuno p
- Page 177 and 178: i kraćim proznim formama interlite
- Page 179 and 180: Anton Berishaj Balkanska komparatis
- Page 181: 3. Kada je riječ o albanskoj knji
- Page 185 and 186: Miklavž Komelj Uloga oznake “tot
- Page 187 and 188: lac “totalitarizam”. Mogli bism
- Page 189 and 190: nameravam da sprovodim tako što ć
- Page 191 and 192: što je projekat Annals of Communis
- Page 193 and 194: đanska demokratija. Kao što je tv
jezičku, vjersku, moralnu i, naravno, identitetsku čistotu, a nikad nije bilo toliko<br />
prljavštine, nikad se nije više pričalo o Bogu, a nikad njegovo odsustvo nije bilo tako<br />
očigledno.<br />
Od nacije kao romantičarskog ideala organskog jedinstva jednog naroda i jednog<br />
jezika do univerzalnijeg, nadnacionalnog građanskog identiteta dug je i naporan<br />
put, a pošto se mi nismo dovoljno izmolili boginji svete nacionalne prošlosti<br />
i još svetijeg nacionalnog identiteta, za taj put će nam trebati još dosta vremena.<br />
Dakle, po dijahronijskoj neminovnosti prvo dolazi do izgrađivanja priče o nacionalnom<br />
identitetu, koja na Balkanu počinje da liči na Hiljadu i jednu noć, a tek nakon<br />
toga slijedi razgrađivanje te priče i uspostavljanje građanske svijesti, kao višeg<br />
oblika identitetske evolucije. Studije južnoslovenskih književnosti mogu doprinijeti<br />
formiranju nadnacionalne svijesti i izlasku iz uparloženih i učmalih lokalpatriotskih<br />
zajednica kojima su zavladali plemenski prvaci sa provincijalno-tajkunskim<br />
aksiološkim kriterijumima, dok nacionalističko ludilo ruši institucije, srozava sve<br />
kriterijume do palanačkog nivoa jer se nacionalistička svijest osjeća dobro i ostvareno<br />
jedino u palanačkom kontekstu.<br />
Odbrana kao kulturna kategorija duboko je usađena u oblast religije, međutim,<br />
da li osjetimo trenutak u kome odbrana prerasta u svoju suprotnost, u napad<br />
na drugoga, izazvan našom nesigurnošću u sopstveni identitet i strahom od izumiranja<br />
vrste. Kao prastara boginja plodnosti ogromnog trbuha, “naivna” kolektivna<br />
svijest rađa mitove, svetinje, heroje, idole, rađa svijet sa zadahom truleži, memle i<br />
zelene učmalosti. Stoga su religija i ratovi omiljeni obredi kolektivne svijesti koja<br />
živi za više ciljeve i nemilice troši svoje pojedince kao meso kojim će nahraniti mitske<br />
zveri: slobodu, pravu vjeru, svetinje, čast, patriotizam...<br />
Konstrukt identiteta je veoma lelujava, krhka tvorevina, o čemu svedoči i<br />
mogućnost njegove promjene, odnosno izbora religije, nacionalne pripadnosti,<br />
kolektivne prošlosti, jer svijest o sebi zasnivamo na tekstovima, varijabilnim semiotičkim<br />
jedinicama, sa ogromnim spektrom interpretativnih mogućnosti, a ta se<br />
semiotička nestabilnost prenosi i na naše biće, obuhvatajući sve naše istine. Vjerni<br />
čuvar našeg nacionalnog identiteta svakako je istorijska naracija, ali se kao mnemonički<br />
mehanizmi javljaju i mitološki i religijski kodovi, koji čuvaju zalihe simbola<br />
te funkcionišu kao simbolički nosioci identitetskog nukleusa, a identitet je jak<br />
koliko i priča koja ga podupire.<br />
Svi mi u Crnoj Gori, kao uostalom i naši susjedi, klanjamo se istoriji, učiteljici<br />
života, boginji crnogorske mudrosti, i to zato što mi u Crnoj Gori drugih trenutaka<br />
osim istorijskih i nemamo. Dakle, nama je svaki trenutak istorijski, pa i ovaj u kome<br />
sada dišemo, a sve svoje istorijske trenutke mi vrijedno i revnosno bilježimo u svoju<br />
svijetlu istoriju. Doduše, desi nam se tu i tamo da zabrljamo, da nismo baš na nivou<br />
svoje istorijske težine i visine, takve stranice dobro zamažemo da ih niko ne bi čitao,<br />
jer ako nema teksta, kao da se ništa nije ni desilo. Istorijski nježno, ispareno i<br />
bespomoćno sa stranica udžbenika zuri u nas naša svijetla istorija, naš “rat za mir”.<br />
Rehabilitacija prošlosti, odnosno prekodiranje istorijske naracije ide u pravcu<br />
koji joj ucrtava nacionalistička svijest jer su potrebni mitovi za ubjeđivanje u identitetske<br />
konstrukte i za glancanje nacionalnog bića, što podrazumijeva otklanjanje<br />
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 145
Change language