humanistika - Sarajevske Sveske

Tatjana Bečanović
Interkulturalno izučavanje književnosti
Da li nam je poslije perioda od gotovo 20 godina potrebno
da imamo katedre za izučavanje južnoslovenskih književnosti?
Interkulturalne studije književnosti
zasnivaju se na proučavanju složenih i
interaktivnih veza između književnog
teksta i kulture, što podrazumijeva rekonstrukciju
kulturnih kodova koji utiču
na uređenje teksta i u njemu se donekle
reprodukuju. Predmet ovakvog
izučavanja postaju i različiti modeli
intertekstualnosti, kao i komunikacija
koja se ostvaruje među različitim kulturama
a rezultira interferencijom,
kontaminacijom i kulturnim sinkretizmom.
Kulturni kodovi nisu uslovljeni
genetskim kodom niti se čovjek rađa
kao kulturno biće, već se kultura uči, pri
čemu se usvajaju različiti oblici komunikacije
kako verbalne, tako i neverbalne, a to učenje podrazumijeva ovladavanje
određenim religijskim, naučnim i umjetničkim kodovima. Kultura funkcioniše kao
sistem ograničenja i zabrana koje u manjoj ili većoj mjeri regulišu i uslovljavaju ponašanje
pojedinca u nekoj socijalnoj zajednici. Pod kulturom se podrazumijeva i
suma stvorenih tekstova koji stoje na raspolaganju jednoj interpretativnoj zajednici
a čine značajan element njenog zajedništva i kohezije formirajući njen identitetski
nukleus. Stoga su kulturna ograničenja ili pak njihovo uvođenje u minuspostupak
izuzetno važna za razumijevanje likova i semantičkog sistema u cjelini,
ali i složenih, interaktivnih veza između književnog teksta i kulture, koje čine osnov
interkulturalnog proučavanja književnosti: Umetnički lik se ne izgrađuje samo kao
realizacija određene kulturne sheme, nego i kao sistem značajnih odstupanja od nje,
koja nastaju pomoću posebnih uređenja... Ova značajna odstupanja obrazuju izvesno
neophodno verovatnosno ‘rasejavanje” u junakovome ponašanju oko srednje norme,
koju propisuje vanumetničko shvatanje čovekove prirode... Stepen, veličina ovoga ‘rasejavanja’
kreće se od gotovo potpune, u formulama fiksirane normiranosti svakoga
detalja u ponašanju junaka u narodnoj književnosti ili srednjovekovnim tekstovima,
do hotimično nepredvidljivoga ponašanja junaka u pozorištu apsurda. 1
1 Jurij Lotman: Struktura umetničkog teksta, Nolit, Beograd, str. 326.
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 139