humanistika - Sarajevske Sveske

Sve ove uopštene spekulacije bile su mi neophodne da bih se fokusirala najzad na
pitanje koje mi je u ovoj prilici postavljeno u odnosu na načine na koje se akademski
izučavaju, ili bi trebalo, ili jednostavno, bi mogle da se izučavaju literature eks-jugoslavenskih
naroda poslije raspada zajedničke jugoslavenske federacije. Podrazumijeva
se, o ovom problemu najadekvatnije je da razmišljam kroz prizmu makedonske
književnosti i kulture, kojoj uostalom pripadam. Kao što već naglasih, mislim da su
neophodna dva obrazovna segmenta koja su komplementarna i koja se nadopunjuju:
upoznavanje sa makedonskom književnosti u njenom nacionalnom kanonu i kontekstualno
upoznavanje makedonske književnosti na određenim nivoima (ili, ako
vam se sviđa drugim riječima: klasična akademska istorija makedonske literature i
interkulturne istorije koja bi obuhvatila barem njene najznačajnije kontekste).
Makedonska literatura kao najistaknutije kontekste bilježi slavenski, odnosno
južnoslavenski, balkanski, mediteranski, evropski, a kao istorijski konkretiziran i
društveno-politički obojen, na primjer, vizantijski, otomanski, jugoslavenski, kao i
mnoge druge uže stilsko-poetičke kontekste ili druge vrste konteksta (socrealizam,
postmoderna poetika ili evropska avangarda, na primjer).
Važnost južnoslavenskog konteksta ogleda se i u samom faktu da matična filološka
katedra na državnom univerzitetu “Sv. Kiril i Metodij” u Skopju nosi naziv
Katedra za makedonsku književnost i južnoslavenske književnosti.
Izgleda da je ovo stanje u najvećoj mjeri znak inertnosti i već daleki odjek formule
koja je bila validna u bivšoj zajedničkoj državi i koja je glasila “makedonska
književnost i književnosti naroda SFRJ”. (Ta “bivšojugoslavenska” referenca nekako
veoma teško se odljepljuje od makedonskih institucija, počevši od imena države
pa dalje!) Mislim da bi primjerenije bilo – katedra za makedonski jezik i literaturu
(koja će možda neminovno pristup proširiti i sa kulturologijom?) da se potpuno
odijeli od eventualne hipotetičke katedre za komparativno, kontekstualno, interkulturno
proučavanje, koja bi predstavljala blagi prelaz prema katedri za opštu i
komparativnu književnost ili bi, eventualno, pronašla svoje mjesto na katedri za
slavistiku, ali postavljenu na jednu istraživačku ravan – ozbiljniju od one koju poznajemo
u ovom trenutku.
Slavistički odsjeci ne mogu više da se baziraju na naporednom prikupljanju
podataka za dvije, tri ili više slavenskih literatura, ili na naporednom prosljeđivanju
“remek-dijela” (koliko li samo relativna i ispražnjena odredba?!) nekolicine
slavenskih literatura, nego je neophodno da dublje zalaze u komunikacijska žarišta
na svim nivoima, počevši od direktnih kreativnih dijaloga između konkretnih
književnih tvoraca, preko prevodilačkih razmjena, preko komunikacije što se širi i
izvan književnih okvira, na primjer u sferi urbanog folklora, teatra, humora, elektronskih
medija i svega onog što interesira mladog istraživača-slavistu.
Slavističke katedre svugdje u svijetu preobražavaju se u interkulturne studije
koji pokušavaju da prevaziđu zastarjele balaste ideološko-političke prirode i da afirmiraju
vrijednosti kultura iz ovog kruga, bez obzira na njihovu kvantitativnu proširenost,
naročito izvan zastarjelih klasifikacija na “velike” i “male” kulture i izvan tendencije
ka nekakvoj nadređenoj (na specifičan način kolonizatorskoj) utemeljenosti.
128 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33