humanistika - Sarajevske Sveske

itanskih ostrva) kao dugo metodološki nevidljiv pristup proučavanju književnosti
Škotske, Irske, Velsa i Engleske. Naime, prve tri od tih književnosti dugo su se izučavale
pod tim imenima isključivo na svom domaćem terenu (odnosno, škotska u
Škotskoj, irska u Irskoj, velška u Velsu), dok je engleska književnost često u svoj korpus
– i na engleskim univerzitetima, i na anglističkim odsjecima u svijetu – uključivala
i djela iz prve tri pod imenom engleske ili pod imenom (iz irske perspektive
često ideološki neprihvatljivim, a uz to geografski netačnim) britanske književnosti.
Ovakva situacija je bila do te mjere uvriježena i nevidljiva da je Bassnett bilo potrebno
pitanje slovačkog komparativiste o tome ko se na britanskim univerzitetima time
bavi da shvati da se ne bavi niko, kao i da bi zapravo bila najprirodnija stvar na svijetu
da se britanski komparativisti upravo tome intenzivno posvete. Čini mi se da
mi u sagledavanju mogućnosti regionalne komparativistike ne samo da imamo nevjerovatnu
prednost u višedecenijskoj zaostavštini iz jugoslovenskog perioda naše
književne historiografije, već i daleko veće sadašnje mogućnosti (pa i, vjerovali ili
ne, volju) za regionalnu saradnju, negoli što je to bila situacija sa književnostima
britanskih ostrva prije dvadesetak godina kada je Bassnett započela svoj regionalni
komparativistički projekat. 14 Ali ovdje je bitno da je baš komprativist bio potreban
da bi do uočavanja tih mogućnosti došlo, i baš je komparativistika bila institucionalni
i metodološki prostor gdje će se konstituišući nacionalizam historiografija nacionalnih
književnosti moći neutralizirati, a nove metodološke mogućnosti otvoriti.
Pored toga, kako to također navodi Bassnett, u posljednje, otprilike, četiri decenije
komparativna književnost je postala duboko, i daleko eksplicitnije nego ranije,
povezana sa problematikom prevođenja, kao i sa problematikom odnosa centra i
margine, imperije i kolonije, književnosti i jezika “mladih” i “malih” naroda prema
“velikim” kulturama, književnostima i jezicima. Kako to kaže Sandra Bermann, naglašavajući
da se komparativna književnost najbolje može odrediti kao potraga za
novim vrstama veza i odnosa, kao zona koja je određena postojanjem veznika “i”:
(...) otvorenost naše discipline prema drugim kulturama svakako je stavlja
u izvrsnu poziciju da se kroz nju ozbiljno promišlja ovaj kompleksni
globalizirani svijet u kom živimo i da se pronalaze nove perspektive na
ranija vremena. Komparativna književnost je, u stvari, igrala takvu ulogu
i ranije. Njena rana dvadesetovjekovna vizija književnih odnosa u svijetu
je bila izgrađena iz egzila, raseljenosti, i rata, i njeni su osnivači bili figure
kao što su to Auerbach i Spitzer — egzilanti koji su težili harmoničnijoj,
integrisanijoj, a ipak realističnoj viziji u svijetu koji je bio razoren kao
nikad prije, i u kom je ispoljena okrutnost kao nikad prije (...). Od svog
početka, ova je disciplina bila mjesto ponekad opasnih veza i odnosa, u
kojima je i igrao moćnu ulogu. 15
14 Susan Bassnett, “Comparing the Literatures of the British Isles”, Comparative Literature: A Critical
Introduction (Oxford: Blackwell, 1993), str. 48-69.
15 Sandra Bermann, “Working in the And Zone: Comparative Literature and Translation”, Comparative
Literature, 61:4 (2009), 432- 446 (434) (Prijevod A. L.)
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 123