humanistika - Sarajevske Sveske
humanistika - Sarajevske Sveske humanistika - Sarajevske Sveske
komparativisti, poznati po svojim specifičnim stavovima koji idu u korist komparativistici, kao onaj Zorana Konstantinovića o pluralističkom konceptu izučavanja književnosti u sinhronijskim okvirima širim od nacionalnih, u sistemima koji su odraz opštih uslova proizvodnje i komunikacije. U isti kontekst ubraja se ukazivanje Gaje Paleša na kompleksni odnos teksta i konteksta i nedjelotvornost monolitnih koncepcija, naročito kada se posebni entiteti nalaze u neposrednom suodnosu, koji ne može da se dosegne ako se ne razgleda kontekstualno, u suodnosu sa širom književnom zajednicom, sa tendencijom preko komparacije sličnosti da se dobiju relevantnija saznanja o osobenostima tekstova i njihovoj posebnosti (Paleš, 1983:25-28). Svakako, tu su i pojedinačna zalaganja i monografijska izdanja Jože Pogačnika (“Teme i dileme” i “Književna sredba s Drugima”) kojem će se, nešto kasnije, priključiti Zvonko Kovač sa svojim knjigama “Međuknjiževna tumačenja” i monografijski rad sa obavezujućim naslovom “Poredbena i/ili interkulturna istorija književnosti”. I obojica su revnosno i kontinuirano posvećeni temama, dilemama i granicama komparativne jugoslavistike, propagirajući je na više nivoa: započinjući od javnih obraćanja i reakcija, mijenjanjem dominantnih, uskonacionalnih shvatanja u redakcijske sastave i časopise, kreiranje povoljne nadnacionalne atmosfere u društvima pisaca, pa sve do pomjeranja u smjeru regionalne komparativistike u akademskim sredinama, preko uvođenja novih studijskih grupa i angažiranih prezentacija na naučnim skupovima, usmjerenih protiv fetiširane nacionalne svijesti. U prilog ovoj ideji, 1978. godine, na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, u okviru studija jugoslavistike, Zvonko Kovač će uvesti predmet “Komparativna jugoslavistika”. Kasnije, od školske godine 1981/82, u osmom semestru, Jože Pogačnik uvodi i predaje predmet “Osnovi komparativne jugoslavistike” na Osiječkom univerzitetu. Svrha ovih predmeta nije bila samo akumulacija znanja, nego i stvaranje vrijednosnih sudova formiranih na osnovu tipoloških izučavanja, aspekti recepcije, prostorna povezanost, međusebni suodnos, interferencija, srodnosti i razlike, pripadnost i nepripadnost određenih društvenopolitičkih okvira ili konfesionalnih civilizacijskih okvira. Sa komparativnim metodom izučavanja, koji svoje početke bilježi negdje početkom 19. vijeka u Francuskoj, pod uticajem komparativnih izučavanja u prirodnim i društvenim naukama i njegovo prerastanje u književno-naučnu disciplinu, u drugoj polovini 20. vijeka i pokraj svih pratećih kontroverzi, otvaraju se nove perspektive u tumačenju situacije u nauci o književnosti. Poseban doprinos u smjeru njenog razvijanja, kao i prema opravdanosti regionalne komparativistike, daje široki koncept Iva Ševrela o kulturi kao osnovnoj matrici svih književnih pravaca i njegovih zalaganja da se otvore takozvane “problematične zone”, kao i uvidi Armanda Njišija o važnosti interkulturalnosti kao poetici/politici aktivnog suživota između različitih kultura. Evidentno je da se sa njenim implementiranjem u regionalnim okvirima, omogućava jedan drugačiji pristup komparativnog posmatranja kulture iz regiona, koji će pomoći u rješavanju međusobnih nesuglasica i nesporazuma u odnosu na tumačenje problematičnih spornih mjesta između susjednih država na Balkanu. Naime, regionalna komparativistika je samo dio književ- 108 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
ne komparativistike, međutim sa određenim regionalnim ograničavanjem, tako što regionalnu komparativistiku, a propó, definicije francuskih komparativista: Pišoa i Rusoa, možemo da formuliramo kao “književnokritičku disciplinu koja se sastoji od analitičkog opisa, metodskog i diferencijalnog poređenja sa interlingvističkim i interkulturnim književnim fenomenima” određenih areala (J. M. G) “ uz pomoć istorije, kritike i filozofije, u cilju: potpunog razumijevanja književnosti kao specifične funkcije čovječjeg duha” (Pichois, Rousseau, 1973:174). Njena funkcija je na regionalnom nivou isto toliko značajna kao i funkcija komparativistike, a odatle i njihova međusobna povezanost i kauzalnost u pojavljivanju i dejstvovanju. Njihovo inauguriranje u naučne discipline u Makedoniji datira iz ranih osamdesetih dvadesetog vijeka, preko novootvorene studijske grupe Opšte i komparativne književnosti na Filološkom fakultetu u Skopju (1980), kao i preko Odjeljenja za teoriju literature i komparativnu literaturu, zajedno sa Odjeljenjem za makedonsko-južnoslavenske književne veze (kasnije preimenovanog u makedonskobalkanske književno-istorijske veze pri Institutu za literaturu (1981)). Ključnu ulogu u afirmaciji komparativne književnosti u Makedoniji imao je Milan Đurčinov zajedno sa akad. Vladom Uroševićem, Verom Janevom- Stojanović, Ljiljanom Todorovom, Svetozarom Brkićem, Tomom Sazdovim, Slobodanom Mickovićem, Georgijem Stardelovim i Savom Cvetanovskim, akad. Borisom Petkovskim i akad. Katom Ćulafkovom, koji bijahu prvi profesori na ovoj studijskoj grupi. Grupa se kasnije proširila iz redova završenih sudenata komparativne kniževnosti Univerziteta “Kiril i Metodij”: Elizabetom Šelevom, Biljanom Angelovskom, Lidijom Kapuševskom-Drakulevskom, Majom Bojadžijevom, Slavicom Srbinovskom, Vladimirom Martinovskim i Marijom Đorgijevskom. U Institutu za književnost, Odjeljenje za teoriju literature i komparativnu literaturu prvobitno je sačinjavao komparativist Aleksanadar Prokopijev, koji je svoje obrazovanje stekao na Beogradskom univerzitetu, i kojem su se kasnije pridružili diplomirani komparativisti iz Makedonije: Anastazija Đurčinova, Sonja Stojmenska-Elsezer i Nataša Avramovska; dok je regionalno usmjereno Odjeljenje za makedonsko-balkanske književno-istorijske veze dugo radilo samo sa jednim članom – Jasminom Mojsijevom-Guševom, kojoj se kasnije pridružio Goce Smilevski. Od posebnog značenja za razvoj i perspektive komparativistike u Makedoniji bili su kontakti i suradnja sa predstavnicima evropske i svjetske komparativistike i institucijama koje ovi predstavljaju. Ta suradnja počinje još u samom početku preko sjednice Biroa (AILC) u Ohridu (1981) na kojoj su nastupili renomirani svjetski komparativisti Rene Velek, Duva Fokema, Henri Remak, Eva Kušner, Klaudio Giljen, Džerdž Vajda, Iv Ševrel, Manfred Nauman i drugi. Da bi produžilo sve do današnjeg dana preko planiranog održavanja Četvrtog Internacionalnog kongresa Evropske mreže za komparativna literarna izučavanja (REELC) na temu “Književne dislokacije”, na početku septembra 2011. godine, ponovo u Ohridu, u organizaciji Instituta za makedonsku literaturu u okvirima obilježavanja njegove tridesetogodišnjice formiranja. Naravno, postoje i druge forme suradnje koje se odnose na učešće makedonskih komparativista i drugih svjetskih komparativnih naučnih kongresa i konferencija; u komparativnim naučno-istraživačkim projektima Balkana i šire (Univerzitet SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 109
- Page 58 and 59: istorijskim iskustvima kroz koja je
- Page 60 and 61: osvojile Bosnu 1463. godine, tamo n
- Page 62 and 63: smatra najvrijednijim u ljudskom ž
- Page 64 and 65: Berlin, bilo je potpuno isto. I mis
- Page 66 and 67: naročito devedesetih, bio dominant
- Page 68 and 69: U kontekstu suverenosti svakog ljud
- Page 70 and 71: jedan od najčudnijih susreta s pis
- Page 72 and 73: I. H.: Za neke ljude knjiga nije ni
- Page 74 and 75: ku navodim samo dva: Alfir, jedan m
- Page 77 and 78: Zvonko Kovač Slavistika vs. region
- Page 79 and 80: tologija i globalizacija svijeta. D
- Page 81 and 82: Ja sam stranac! Dobar večer./Dal
- Page 83 and 84: do poljske i lužičkosrpske ulazi
- Page 85 and 86: 4. teza: Gledano povijesno, slavens
- Page 87 and 88: Čini se kao da je i općenito sve
- Page 89 and 90: obzirom na suvremene medije knjiže
- Page 91 and 92: književnosti u raznim višenaciona
- Page 93 and 94: Tihomir Brajović Južnoslovenska k
- Page 95 and 96: okrenuti “dijalogu” sa značajn
- Page 97 and 98: takvog dijaloga nema “bez dugogod
- Page 99 and 100: stati onog ‘kupanja’ u nečem b
- Page 101 and 102: sti, onda upućuje na gnoseološki
- Page 103 and 104: Posebna pogodnost ovakvog, “horiz
- Page 105 and 106: Jasmina Mojsijeva-Guševa Regionaln
- Page 107: ili implicitnog čitatelja zajedno
- Page 111 and 112: Tuzli 2002. godine, koje tretira pi
- Page 113 and 114: šansu regionalnom - da se nametne
- Page 115 and 116: pekt (kroz školske programe, na pr
- Page 117 and 118: mad i Drugi postali vrlo efikasna k
- Page 119 and 120: Imamo li mi “svoje” autore dete
- Page 121 and 122: između kultura nije uvijek, kao š
- Page 123 and 124: itanskih ostrva) kao dugo metodolo
- Page 125 and 126: Sonja Stojmenska-Elsezer Kontekstua
- Page 127 and 128: i književnoj raznolikosti još uvi
- Page 129 and 130: Južnoslavenski, odnosno slavenski
- Page 131 and 132: Đurđa Strsoglavec Južna slavisti
- Page 133 and 134: studijima, tj. naziv Južnoslovansk
- Page 135 and 136: Sanjin Sorel Da li nam je potrebna
- Page 137 and 138: Jedno od pitanja koja se pritom nam
- Page 139 and 140: Tatjana Bečanović Interkulturalno
- Page 141 and 142: azgrađeni su mitovi i kultovi na k
- Page 143 and 144: su uže nacionalne semiosfere i pri
- Page 145 and 146: jezičku, vjersku, moralnu i, narav
- Page 147 and 148: dolazi i kakve semantičke eksplozi
- Page 149 and 150: “istini” da je Bog ipak na njih
- Page 151 and 152: Krištof Jacek Kozak Politika knji
- Page 153 and 154: jedini pravi i neposredni izrazi na
- Page 155 and 156: iskustva pod štitom jedne nauke, j
- Page 157 and 158: Multikulturalnost Ovo pitanje ima u
komparativisti, poznati po svojim specifičnim stavovima koji idu u korist<br />
komparativistici, kao onaj Zorana Konstantinovića o pluralističkom konceptu<br />
izučavanja književnosti u sinhronijskim okvirima širim od nacionalnih, u<br />
sistemima koji su odraz opštih uslova proizvodnje i komunikacije. U isti kontekst<br />
ubraja se ukazivanje Gaje Paleša na kompleksni odnos teksta i konteksta i<br />
nedjelotvornost monolitnih koncepcija, naročito kada se posebni entiteti<br />
nalaze u neposrednom suodnosu, koji ne može da se dosegne ako se ne razgleda<br />
kontekstualno, u suodnosu sa širom književnom zajednicom, sa tendencijom<br />
preko komparacije sličnosti da se dobiju relevantnija saznanja o osobenostima<br />
tekstova i njihovoj posebnosti (Paleš, 1983:25-28).<br />
Svakako, tu su i pojedinačna zalaganja i monografijska izdanja Jože Pogačnika<br />
(“Teme i dileme” i “Književna sredba s Drugima”) kojem će se, nešto kasnije,<br />
priključiti Zvonko Kovač sa svojim knjigama “Međuknjiževna tumačenja” i monografijski<br />
rad sa obavezujućim naslovom “Poredbena i/ili interkulturna istorija<br />
književnosti”. I obojica su revnosno i kontinuirano posvećeni temama, dilemama i<br />
granicama komparativne jugoslavistike, propagirajući je na više nivoa: započinjući<br />
od javnih obraćanja i reakcija, mijenjanjem dominantnih, uskonacionalnih shvatanja<br />
u redakcijske sastave i časopise, kreiranje povoljne nadnacionalne atmosfere<br />
u društvima pisaca, pa sve do pomjeranja u smjeru regionalne komparativistike u<br />
akademskim sredinama, preko uvođenja novih studijskih grupa i angažiranih prezentacija<br />
na naučnim skupovima, usmjerenih protiv fetiširane nacionalne svijesti.<br />
U prilog ovoj ideji, 1978. godine, na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, u okviru<br />
studija jugoslavistike, Zvonko Kovač će uvesti predmet “Komparativna jugoslavistika”.<br />
Kasnije, od školske godine 1981/82, u osmom semestru, Jože Pogačnik uvodi<br />
i predaje predmet “Osnovi komparativne jugoslavistike” na Osiječkom univerzitetu.<br />
Svrha ovih predmeta nije bila samo akumulacija znanja, nego i stvaranje vrijednosnih<br />
sudova formiranih na osnovu tipoloških izučavanja, aspekti recepcije,<br />
prostorna povezanost, međusebni suodnos, interferencija, srodnosti i razlike, pripadnost<br />
i nepripadnost određenih društvenopolitičkih okvira ili konfesionalnih<br />
civilizacijskih okvira.<br />
Sa komparativnim metodom izučavanja, koji svoje početke bilježi negdje početkom<br />
19. vijeka u Francuskoj, pod uticajem komparativnih izučavanja u prirodnim<br />
i društvenim naukama i njegovo prerastanje u književno-naučnu disciplinu, u<br />
drugoj polovini 20. vijeka i pokraj svih pratećih kontroverzi, otvaraju se nove perspektive<br />
u tumačenju situacije u nauci o književnosti.<br />
Poseban doprinos u smjeru njenog razvijanja, kao i prema opravdanosti regionalne<br />
komparativistike, daje široki koncept Iva Ševrela o kulturi kao osnovnoj matrici<br />
svih književnih pravaca i njegovih zalaganja da se otvore takozvane “problematične<br />
zone”, kao i uvidi Armanda Njišija o važnosti interkulturalnosti kao poetici/politici<br />
aktivnog suživota između različitih kultura. Evidentno je da se sa njenim implementiranjem<br />
u regionalnim okvirima, omogućava jedan drugačiji pristup komparativnog<br />
posmatranja kulture iz regiona, koji će pomoći u rješavanju međusobnih nesuglasica<br />
i nesporazuma u odnosu na tumačenje problematičnih spornih mjesta između susjednih<br />
država na Balkanu. Naime, regionalna komparativistika je samo dio književ-<br />
108 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
Change language