humanistika - Sarajevske Sveske

Posebna pogodnost ovakvog, “horizontalno” i nehijerarhijski povezujućeg modela
ogleda se u činjenici da on dozvoljava inventivnu i načelno nelimitiranu kombinaciju
pristupa (“bifokalni” + tripartitni + “polifokalni” itd.), pri čemu čak nije nužno
ograničavati izučavanje i tumačenje uvek na jednu istu, južnoslovensku regionalnu
vizuru, već se ona po potrebi može, odnosno neretko i mora dovoditi u vezu s drugim
regionalnim ( jugoistočno-evropska, balkanska, srednjoevropska) ili pak nadregionalnim
perspektivama (slovenske književnosti, evropska/svetska književnost itd).
I mada su glavne i najaktuelnije tipološke relacije (epohe, žanrovi, topika, poetika,
interkulturni/intermedijalni/intertekstualni odnosi itd.) po pravilu u prvom planu
tako osmišljenih izučavanja, u nekim slučajevima one mogu biti delotvorno poduprte
i eksterno-regionalnim, genetsko-kontaktnim relacijama (npr. orijentalna komponenta
bošnjačke/bosanske književnosti, srednjoevropsko-panonska komponenta
slovenačke, hrvatske i(li) srpske književnosti, mediteranska komponenta hrvatske,
srpske i(li) crnogorske književnosti, (neo)vizantijska komponenta srpske, bugarske
i(li) makedonske književnosti itd), u nijansiranom interpretativnom naporu zahvatanja
aktuelno-distinktivnih i kompleksno-formativnih osobenosti koje u okviru
puke primene binarno-hijerarhijskog poredbenog pristupa neizbežno daju sasvim
drugačije, pojednostavljenije i po pravilu manje verodostojne rezultate.
Možda, stoga, ove alternativno i dodatno ulančavajuće ili “bočne” mogućnosti
i njihovo dejstvo na ukupno razumevanje književnosti ujedno na najbolji način
pokazuju valjanost i potrebnost, a ne tek imputiranu luksuznost južnoslovenske,
odnosno regionalistički orijentisane komparatistike u ovom trenutku, obeleženom
krizom “autonomistički” shvaćene nauke o književnosti i njenim “uzmicanjem”
pred ekspanzijom disciplina kao što su, recimo, studije kulture i savremena društvena
teorija u celini. Bivajući jednako otvorena i prijemčiva za proučavanje “horizontalnih”,
tipološko-poetičkih, i dehijerarhizovano “vertikalnih”, generičko-formativnih
relacija, i pri tome takoreći prirodno usmerena na poimanje izabranog
istraživačkog fokusa kao njihovog dinamičnog “preseka”, regionalno-uporedna nauka
o književnosti u velikoj meri bi mogla da se pokaže kao podesna za prihvatanje
i kritički rezonovanu primenu detotalizujućih tendencija savremenih filoloških i/
ili kulturoloških shvatanja, koja nacionalnu i internacionalnu instancu zaista razumeju
kao konvencionalno ustaljene i raspoznatljive “perspektive” ili aspekte, a
ne kanonski fiksirane “monade” i isključivo zadate veličine. Tako uspostavljena i
istraživački praktikovana, južnoslovenska komparatistika može, čini se, da ima nesumnjiv
značaj i u regionalnim univerzitetskim studijama književnosti koje traže
svoje mesto i neminovno preispituju svoj položaj u savremenim procesima uspostavljanja
novih, aktuelnim shvatanjima i konstelacijama primerenih akademskih
ustrojstava i epistemoloških struktura. 30
30 U ovom kontekstu valja zabeležiti i to da se na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu, na
Katedri za srpsku književnost sa južnoslovenskim književnostima, koja ima već stoleće dugu tradiciju
akademski institucionalizovanog proučavanja nacionalnih literatura s područja slovenskoga Juga,
počev od 1996. godine zvanično izučava poseban predmet pod nazivom Pregled južnoslovenskih
književnosti, a od 2006. godine za neke nastavne grupe uveden je i savremeno osmišljen predmet s
oficijelnim nazivom Južnoslovenska komparatistika.
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 103