humanistika - Sarajevske Sveske
humanistika - Sarajevske Sveske humanistika - Sarajevske Sveske
niza ulančanih elipsi. Razlog zbog kojega je baš elipsa ovde prepoznata kao ključna, shematski odgovarajuća predstava leži u činjenici da ova geometrijska zakrivljena figura po definiciji podrazumeva uvek dva ravnopravna središta ili fokusa, što je podesno za sugestiju odsustva aksiološke ili neke drugačije uspostavljene hijerarhije u komparativnim izučavanjima, odnosno za naznaku okrenutosti dvostruko ili višestruko fokusiranim istraživanjima i tumačenjima. Dalja geometrijska analogija, koja kazuje da je zbir pojedinačnih odstojanja svake tačke na elipsi od dva pomenuta fokusa uvek jednak, dovoljno je, verujemo, sugestivna za poimanje o načelno uspostavljivoj – iako, naravno, praktično ne i nužnoj – ekvidistanci i odsustvu monocentrične perspektive u regionalistički orijentisanoj komparatistici kao onoj emancipatorski shvaćenoj disciplini što je sasvim drugačije ustrojena u odnosu na evrocentrično postavljenu komparatistiku. Istina je da i ovakav model, makar na prvi pogled, podleže velekovskoj primedbi o favorizaciji “proučavanja međuveza dveju književnosti” kao generatoru decenijske krize uporedne nauke o književnosti. Ali on – najpre i možda najvažnije – takvo proučavanje jasno oslobađa diktata majoritetsko-minoritetskih relacija (onaj koji utiče → onaj koji trpi uticaj), a zatim, zahvaljujući pomenutoj mogućnosti međusobnog povezivanja ili ulančavanja polaznih, “bifokalno” ustrojenih izučavanja, stvara potencijalno nelimitirano istraživačko i interpretativno područje. Jer dok model koncentričnih kružnica zapravo neizbežno podrazumeva logiku višestruko ponovljivih i “proširujuće” inkluzivnih binarnih odnosa (npr. srpska/hrvatska književnost – francuska/nemačka književnost, srpska/hrvatska književnost – romanske/germanske književnosti, srpska/hrvatska književnost – evropska/svetska književnost), model ulančanih elipsi, ovde “rezervisan” za regionalistički zasnovanu komparatistiku, sasvim je oslobođen takvih sistemskih imperativa, što znači da, načelno gledano, može biti primenjen u “čistom”, tj. školski primernom “bifokalnom” vidu (npr. srpska književnost – hrvatska književnost, hrvatska književnost – slovenačka književnost, makedonska književnost – bugarska književnost itd), ali i u “nadograđenom”, tripartitnom obliku (npr. srpska književnost – hrvatska književnost – slovenačka književnost itd.), 28 odnosno u nekom drugom, istraživački i interpretativno odabranom pristupu (uzajamni odnosi većeg broja ili čak svih južnoslovenskih književnosti). 29 Čini se da je višestruko i višestrano ulančavajuća otvorenost ovoga modela, bitno oprečna binarno svedenom metodu starije komparatistike, načelno gledano i njegov najznačajniji kvalitet. 28 Upravo ovakav, tripartitni pristup pokušali smo da demonstriramo u komparativno-imagološkom tumačenju znamenitih romantičarskih spevova Petra Petrovića Njegoša, Ivana Mažuranića i France Prešerna (v. Tihomir Brajović, Identično različito, Beograd 2007). 29 Ipak, opredeljenje za termin kružnica, a ne krug, u shematskom predstavljanju starijeg, evrocentričnog modela, analoški upućuje na shvatanje o tome da se u okviru te mogućnosti nije reč o “prekrivanju” i “preklapanju” celih literarno-tradicijskih “površina”, nego tek o ocrtavanju i omeđivanju “sfera uticaja”, a to znači da čak ni ovakvo, uslovno kazano konzervativnije shvatanje književne komparatistike ne podrazumeva doslovnu inkluzivnost, tj. subordinisanost i obuhvatljivost neke književnosti/kulture drugom, ili drugim, dominantnijim književnostima/kulturama, već samo njenu izrazitu recepcijsku i proučavalačku prijemčivost za pojmovno-kategorijalno i hijerarhijski progresivne uticaje i uplive. 102 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
Posebna pogodnost ovakvog, “horizontalno” i nehijerarhijski povezujućeg modela ogleda se u činjenici da on dozvoljava inventivnu i načelno nelimitiranu kombinaciju pristupa (“bifokalni” + tripartitni + “polifokalni” itd.), pri čemu čak nije nužno ograničavati izučavanje i tumačenje uvek na jednu istu, južnoslovensku regionalnu vizuru, već se ona po potrebi može, odnosno neretko i mora dovoditi u vezu s drugim regionalnim ( jugoistočno-evropska, balkanska, srednjoevropska) ili pak nadregionalnim perspektivama (slovenske književnosti, evropska/svetska književnost itd). I mada su glavne i najaktuelnije tipološke relacije (epohe, žanrovi, topika, poetika, interkulturni/intermedijalni/intertekstualni odnosi itd.) po pravilu u prvom planu tako osmišljenih izučavanja, u nekim slučajevima one mogu biti delotvorno poduprte i eksterno-regionalnim, genetsko-kontaktnim relacijama (npr. orijentalna komponenta bošnjačke/bosanske književnosti, srednjoevropsko-panonska komponenta slovenačke, hrvatske i(li) srpske književnosti, mediteranska komponenta hrvatske, srpske i(li) crnogorske književnosti, (neo)vizantijska komponenta srpske, bugarske i(li) makedonske književnosti itd), u nijansiranom interpretativnom naporu zahvatanja aktuelno-distinktivnih i kompleksno-formativnih osobenosti koje u okviru puke primene binarno-hijerarhijskog poredbenog pristupa neizbežno daju sasvim drugačije, pojednostavljenije i po pravilu manje verodostojne rezultate. Možda, stoga, ove alternativno i dodatno ulančavajuće ili “bočne” mogućnosti i njihovo dejstvo na ukupno razumevanje književnosti ujedno na najbolji način pokazuju valjanost i potrebnost, a ne tek imputiranu luksuznost južnoslovenske, odnosno regionalistički orijentisane komparatistike u ovom trenutku, obeleženom krizom “autonomistički” shvaćene nauke o književnosti i njenim “uzmicanjem” pred ekspanzijom disciplina kao što su, recimo, studije kulture i savremena društvena teorija u celini. Bivajući jednako otvorena i prijemčiva za proučavanje “horizontalnih”, tipološko-poetičkih, i dehijerarhizovano “vertikalnih”, generičko-formativnih relacija, i pri tome takoreći prirodno usmerena na poimanje izabranog istraživačkog fokusa kao njihovog dinamičnog “preseka”, regionalno-uporedna nauka o književnosti u velikoj meri bi mogla da se pokaže kao podesna za prihvatanje i kritički rezonovanu primenu detotalizujućih tendencija savremenih filoloških i/ ili kulturoloških shvatanja, koja nacionalnu i internacionalnu instancu zaista razumeju kao konvencionalno ustaljene i raspoznatljive “perspektive” ili aspekte, a ne kanonski fiksirane “monade” i isključivo zadate veličine. Tako uspostavljena i istraživački praktikovana, južnoslovenska komparatistika može, čini se, da ima nesumnjiv značaj i u regionalnim univerzitetskim studijama književnosti koje traže svoje mesto i neminovno preispituju svoj položaj u savremenim procesima uspostavljanja novih, aktuelnim shvatanjima i konstelacijama primerenih akademskih ustrojstava i epistemoloških struktura. 30 30 U ovom kontekstu valja zabeležiti i to da se na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu, na Katedri za srpsku književnost sa južnoslovenskim književnostima, koja ima već stoleće dugu tradiciju akademski institucionalizovanog proučavanja nacionalnih literatura s područja slovenskoga Juga, počev od 1996. godine zvanično izučava poseban predmet pod nazivom Pregled južnoslovenskih književnosti, a od 2006. godine za neke nastavne grupe uveden je i savremeno osmišljen predmet s oficijelnim nazivom Južnoslovenska komparatistika. SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 103
- Page 52 and 53: solutno najjačeg pokretača čitav
- Page 54 and 55: transplantacijom ključnih socijaln
- Page 56 and 57: U odnosu na Evropu, njena sadašnja
- Page 58 and 59: istorijskim iskustvima kroz koja je
- Page 60 and 61: osvojile Bosnu 1463. godine, tamo n
- Page 62 and 63: smatra najvrijednijim u ljudskom ž
- Page 64 and 65: Berlin, bilo je potpuno isto. I mis
- Page 66 and 67: naročito devedesetih, bio dominant
- Page 68 and 69: U kontekstu suverenosti svakog ljud
- Page 70 and 71: jedan od najčudnijih susreta s pis
- Page 72 and 73: I. H.: Za neke ljude knjiga nije ni
- Page 74 and 75: ku navodim samo dva: Alfir, jedan m
- Page 77 and 78: Zvonko Kovač Slavistika vs. region
- Page 79 and 80: tologija i globalizacija svijeta. D
- Page 81 and 82: Ja sam stranac! Dobar večer./Dal
- Page 83 and 84: do poljske i lužičkosrpske ulazi
- Page 85 and 86: 4. teza: Gledano povijesno, slavens
- Page 87 and 88: Čini se kao da je i općenito sve
- Page 89 and 90: obzirom na suvremene medije knjiže
- Page 91 and 92: književnosti u raznim višenaciona
- Page 93 and 94: Tihomir Brajović Južnoslovenska k
- Page 95 and 96: okrenuti “dijalogu” sa značajn
- Page 97 and 98: takvog dijaloga nema “bez dugogod
- Page 99 and 100: stati onog ‘kupanja’ u nečem b
- Page 101: sti, onda upućuje na gnoseološki
- Page 105 and 106: Jasmina Mojsijeva-Guševa Regionaln
- Page 107 and 108: ili implicitnog čitatelja zajedno
- Page 109 and 110: ne komparativistike, međutim sa od
- Page 111 and 112: Tuzli 2002. godine, koje tretira pi
- Page 113 and 114: šansu regionalnom - da se nametne
- Page 115 and 116: pekt (kroz školske programe, na pr
- Page 117 and 118: mad i Drugi postali vrlo efikasna k
- Page 119 and 120: Imamo li mi “svoje” autore dete
- Page 121 and 122: između kultura nije uvijek, kao š
- Page 123 and 124: itanskih ostrva) kao dugo metodolo
- Page 125 and 126: Sonja Stojmenska-Elsezer Kontekstua
- Page 127 and 128: i književnoj raznolikosti još uvi
- Page 129 and 130: Južnoslavenski, odnosno slavenski
- Page 131 and 132: Đurđa Strsoglavec Južna slavisti
- Page 133 and 134: studijima, tj. naziv Južnoslovansk
- Page 135 and 136: Sanjin Sorel Da li nam je potrebna
- Page 137 and 138: Jedno od pitanja koja se pritom nam
- Page 139 and 140: Tatjana Bečanović Interkulturalno
- Page 141 and 142: azgrađeni su mitovi i kultovi na k
- Page 143 and 144: su uže nacionalne semiosfere i pri
- Page 145 and 146: jezičku, vjersku, moralnu i, narav
- Page 147 and 148: dolazi i kakve semantičke eksplozi
- Page 149 and 150: “istini” da je Bog ipak na njih
- Page 151 and 152: Krištof Jacek Kozak Politika knji
niza ulančanih elipsi. Razlog zbog kojega je baš elipsa ovde prepoznata kao ključna,<br />
shematski odgovarajuća predstava leži u činjenici da ova geometrijska zakrivljena<br />
figura po definiciji podrazumeva uvek dva ravnopravna središta ili fokusa, što je podesno<br />
za sugestiju odsustva aksiološke ili neke drugačije uspostavljene hijerarhije<br />
u komparativnim izučavanjima, odnosno za naznaku okrenutosti dvostruko ili višestruko<br />
fokusiranim istraživanjima i tumačenjima. Dalja geometrijska analogija,<br />
koja kazuje da je zbir pojedinačnih odstojanja svake tačke na elipsi od dva pomenuta<br />
fokusa uvek jednak, dovoljno je, verujemo, sugestivna za poimanje o načelno<br />
uspostavljivoj – iako, naravno, praktično ne i nužnoj – ekvidistanci i odsustvu<br />
monocentrične perspektive u regionalistički orijentisanoj komparatistici kao onoj<br />
emancipatorski shvaćenoj disciplini što je sasvim drugačije ustrojena u odnosu na<br />
evrocentrično postavljenu komparatistiku.<br />
Istina je da i ovakav model, makar na prvi pogled, podleže velekovskoj primedbi<br />
o favorizaciji “proučavanja međuveza dveju književnosti” kao generatoru<br />
decenijske krize uporedne nauke o književnosti. Ali on – najpre i možda najvažnije<br />
– takvo proučavanje jasno oslobađa diktata majoritetsko-minoritetskih relacija<br />
(onaj koji utiče → onaj koji trpi uticaj), a zatim, zahvaljujući pomenutoj mogućnosti<br />
međusobnog povezivanja ili ulančavanja polaznih, “bifokalno” ustrojenih izučavanja,<br />
stvara potencijalno nelimitirano istraživačko i interpretativno područje. Jer<br />
dok model koncentričnih kružnica zapravo neizbežno podrazumeva logiku višestruko<br />
ponovljivih i “proširujuće” inkluzivnih binarnih odnosa (npr. srpska/hrvatska<br />
književnost – francuska/nemačka književnost, srpska/hrvatska književnost – romanske/germanske<br />
književnosti, srpska/hrvatska književnost – evropska/svetska<br />
književnost), model ulančanih elipsi, ovde “rezervisan” za regionalistički zasnovanu<br />
komparatistiku, sasvim je oslobođen takvih sistemskih imperativa, što znači da,<br />
načelno gledano, može biti primenjen u “čistom”, tj. školski primernom “bifokalnom”<br />
vidu (npr. srpska književnost – hrvatska književnost, hrvatska književnost<br />
– slovenačka književnost, makedonska književnost – bugarska književnost itd),<br />
ali i u “nadograđenom”, tripartitnom obliku (npr. srpska književnost – hrvatska<br />
književnost – slovenačka književnost itd.), 28 odnosno u nekom drugom, istraživački<br />
i interpretativno odabranom pristupu (uzajamni odnosi većeg broja ili čak svih<br />
južnoslovenskih književnosti). 29 Čini se da je višestruko i višestrano ulančavajuća<br />
otvorenost ovoga modela, bitno oprečna binarno svedenom metodu starije komparatistike,<br />
načelno gledano i njegov najznačajniji kvalitet.<br />
28 Upravo ovakav, tripartitni pristup pokušali smo da demonstriramo u komparativno-imagološkom<br />
tumačenju znamenitih romantičarskih spevova Petra Petrovića Njegoša, Ivana Mažuranića i France<br />
Prešerna (v. Tihomir Brajović, Identično različito, Beograd 2007).<br />
29 Ipak, opredeljenje za termin kružnica, a ne krug, u shematskom predstavljanju starijeg, evrocentričnog<br />
modela, analoški upućuje na shvatanje o tome da se u okviru te mogućnosti nije reč o “prekrivanju”<br />
i “preklapanju” celih literarno-tradicijskih “površina”, nego tek o ocrtavanju i omeđivanju “sfera<br />
uticaja”, a to znači da čak ni ovakvo, uslovno kazano konzervativnije shvatanje književne komparatistike<br />
ne podrazumeva doslovnu inkluzivnost, tj. subordinisanost i obuhvatljivost neke književnosti/kulture<br />
drugom, ili drugim, dominantnijim književnostima/kulturama, već samo njenu izrazitu recepcijsku i<br />
proučavalačku prijemčivost za pojmovno-kategorijalno i hijerarhijski progresivne uticaje i uplive.<br />
102 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
Change language