Hrvatski filmski ljetopis, broj 15 (1998) - Hrvatski filmski savez

STUDIJE I ISTRA@IVANJA
Uvod
Svi audiovizualni dokumenti (AV-dokumenti) zabilje`eni
analognim tehnologijama audiovizualne registracije neizbje`no
se degradiraju prilikom svake reprodukcije, ili presnimavanja.
Stupanj njihove degradacije ve}i je kod starijih tehnologija,
primjerice, kod najstarijih tehnologija audiovizualne registracije,
kod fonodokumenata nastalih mehani~kom registracijom
zvuka, na Edisonovu vo{tanom valjku, ili Berlinerovoj
gramofonskoj plo~i.
Kod novijih analognih tehnologija audiovizualne registracije,
kao {to je televizijska tehnologija, AV-dokumenti mogu se
vi{e puta koristiti bez ve}ih o{te}enja.
Njihova degradacija informacije znatno je sporija, ali je ipak
neizbje`na.
Degradacija signala AV-dokumenta ovisna je o postupku audiovizualne
registracije kojom je nastao.
AV-dokumenti nastaju ovim tehnologijama audiovizualne
registracije:
— mehani~ka registracija (zvuk)
— fotokemijska registracija (fotografija, film)
— elektromagnetska registracija (video, zvuk)
— opti~ko digitalna registracija (multimedija)
a) Mehani~ka registracija
Zvu~ni se valovi prenose na iglu, koja u ritmu zvu~nih titraja
urezuje trag u nosa~ signala (vosak, gramofonska plo~a).
Usavr{avanjem svojstava nosa~a zvuka i prelaskom s mehani~kog
na elektri~ni gramofon, ta se tehnologija odr`ala do
nedavno, iako postupak mehani~ke reprodukcije zvuka zbog
fizi~kog kontakta najvi{e uni{tava fonodokument. Tu tehnologiju
je prvo potisnula elektromagnetska registracija zvuka
(magnetofon), a sada ve} dominira u uporabi digitalna tehnologija
(audio CD, DAT).
b) Fotokemijska registracija
Fotokemijska registracija se primjenjuje u fotografiji i filmu.
Opti~kim ure|ajem, kamerom, kontrolirano se reflektirana
svjetlost s objekata prenosi na fotoosjetljiv sloj na filmu, gdje
Hrvatski filmski ljetopis 15/1998.
UDK: 621.37
621.38
Branko Bubenik
Degradacija video izvornika u uporabi *
* Dio doktorske disertacije s rezultatima istra`ivanja koja je autor proveo u sklopu INDOK centra HRTV.
izaziva kemijsku promjenu, tj. izlu~ivanje atoma srebra u nosa~u.
Slabosti ove tehnologije registracije su:
— nestabilnost podloge-nosa~a informacija
— organski sastav emulzije (`elatina)
— mehani~ka reprodukcija na trzaje u projektoru
— izlo`enost filma jakom svjetlu i visokoj temperaturi u
projekciji.
Podloga:
Prva filmska podloga bila je nitroceluloza. Ona je eksplozivno
zapaljiva, pa je ~esto prilikom projekcije filma u kinu dolazilo
do eksplozije i po`ara s brojnim ljudskim `rtvama. Du-
`im stajanjem u arhivu raspada se i samozapaljiva je. Na sre-
}u nitrofilmovi se ne nalaze u filmskom arhivu televizije,
nego samo u kinoteci.
Filmski materijal u TV arhivu je na acetat-celuloznoj podlozi
koja nije zapaljiva. Ona tako|er nije pogodna za dugoro~no
~uvanje filma, jer se pod utjecajem kisika iz zraka, raspada
na octenu kiselinu. Proces destrukcije acetatnog filma je
neizbje`an. ^uvanjem filma pod ni`om temperaturom i niskom
vlagom, proces se destrukcije samo usporava. Sigurna,
najbolja filmska podloga je poliesterska (MYLAR), koja se u
svijetu primjenjuje ve} dvadesetak godina, ali na`alost jo{
nije u primjeni u HRT.
@elatina:
Za aktivni fotokemijski sloj koristi se emulzija `elatine i srebrnih
halogenida. @elatina je bjelan~evina podlo`na napadu
mikroorganizama, pa je kod velike vla`nosti i pove}ane temperature,
naj~e{}i uzro~nik uni{tenja filma.
Mehani~ka reprodukcija:
Osnovica tehnologije filma je pronalazak ure|aja nazvanog
kinematograf, pomo}u kojega se filmska vrpca u snimanju i
projekciji pokre}e diskontinuirano »stani-kreni« postupkom,
~ime se slika projicira u stati~noj fazi, a transportira do
sljede}e sli~ice u tamnoj fazi projekcije. Film se kre}e brzinom
od 24 sli~ice u sekundi, prijenosni zupci ulaze u filmsku
perforaciju 50 puta u sekundi, pa ti brzi trzaji filma ~esto
o{te}uju perforacije filma, a kod najmanjeg kvara, dolazi
do njegove prenapregnutosti i pucanja. U snimanju i projekciji
filmska je vrpca izlo`ena trenju s povr{inama tran-
103