6 (164) - Chłodnictwo i Klimatyzacja

MIESIĘCZNIK TECHNICZNY DLA PRAKTYKÓW / CHŁODNICTWO / KLIMATYZACJA / WENTYLACJA / POMPY CIEPŁA 

rozdzielczość regulacyjna � Strefowe nagrzewnice 

w inStalacji � Klimatyzacja data center � inStalacje z miedzi 

czerwiec 2012 

6 (164) 

cena 15,50 zł 

(w tym 8% Vat) 

indeX 281748 

Przyszłość rynku klimatyzacji 

data center – rozmowa 

z Bartoszem Biernackim

www.danpo.pl 

Nowa generacja zaworów 

wielofunkcyjnych 

Automatyczny regulator przepływu z funkcją 

kontroli przepływu i stabilizacji ciśnienia 

Danpo 

Ul. Serbska 4 

61-696 Poznań 

tel. (61) 835 67 16 

danpo@danpo.pl 

Frese OPTIMA Compact 

Energy-saving valves

w numerze 

AKTUALNOŚCI ......................................................................................................................... 4 

WYDARZENIA 

Walne Zebranie Członków KFCh ................................................................................................ 10 

Seminarium – wykorzystanie CO 

2 w chłodnictwie handlowym ........................ 12 

Wykorzystanie energii odpadowej na potrzeby chłodu ........................................... 16 

EURO 2012 w barwach VTS ............................................................................................................ 16 

Najnowsze rozwiązania infrastruktury Data Center ...................................................... 17 

Nowa siedziba Wilo w Polsce ....................................................................................................... 18 

ROZMOWA Z… 

Przyszłość rynku klimatyzacji obiektów Data Center 

Rozmowa z Bartoszem Biernackim, Dyrektorem Sprzedaży ds. Klientów 

Kluczowych w Emerson Network Power ............................................................................ 20 

KLIMATYZACJA 

Elastyczna instalacja rozprowadzania wody chłodzącej w Data Center 

Maciej ŻUK ................................................................................................................................................ 22 

Freecooling – świadoma eksploatacja Data Center 

Zagadnienia praktyczne 

Bogusław PERKOWSKI ....................................................................................................................... 26 

Kontenerowe moduły zasilające i chłodzące 

Rozwiązania dla regionu EMEA .................................................................................................. 29 

Przegląd szaf klimatyzacji precyzyjnej .................................................................................. 30 

Szybki rozwój rynku centrów danych w Europie Centralnej i Wschodniej 

Paweł OLSZYNKA ................................................................................................................................. 34 

Zawory regulacyjne w instalacjach klimatyzacji i grzewczych cz. 4. 

Konrad KARGUL, Sławomir ŚWIĄTECKI ................................................................................. 36 

Klimatyzacja ze strefowymi nagrzewnicami i ogrzewaniem powietrznym 

na wykresach i-x powietrza wilgotnego 

Vyacheslav PISAREV, Anna PASIAK ............................................................................................. 41 

Systemy VRF – budowanie systemów 

Łączenie rurociągów 

Michał ZALEWSKI .................................................................................................................................. 50 

Przegląd - miedź dla chłodnictwa i klimatyzacji ............................................................ 54 

Urządzenia klimatyzacyjne i chłodnicze jako odpady 

Przemysław GOGOJEWICZ ............................................................................................................ 57 

Nowy program Eurovent – certyfikacja wież chłodniczych 

Jerzy KOT .................................................................................................................................................... 60 

Chemiczne czyszczenie instalacji chłodniczych 

Cz. 3. Wieże chłodnicze i skraplacze natryskowo-wyparne 

Leszek ZIÓŁKOWSKI ............................................................................................................................ 62 

CHŁODNICTWO 

Uzdatnianie wody w skraplaczach i wieżach chłodniczych chłodzonych 

wodą bez użycia środków chemicznych 

Andrzej WESOŁOWSKI ...................................................................................................................... 68 

Wpływ błędów projektowych i montażowych na eksploatację komór 

chłodniczych i mroźniczych 

Mariusz KIJKO ........................................................................................................................................... 74 

WENTYLACJA 

Przegląd klap odcinających w wentylacji pożarowej ................................................. 78 

Szanowni Czytelnicy 

Oddajemy w Państwa ręce pierwszy 

numer z tegorocznych wydań wakacyjnych 

– sygnowany numerem czerwcowym. 

Zgodnie z przytoczonymi 

prognozami górali, w zeszłym wydaniu, 

pogoda dopisuje branży. Wysokie 

temperatury to nie tylko problem komfortu 

w pomieszczeniach biurowych, 

sklepach i domach, ale również w pomieszczeniach 

serwerowni, data center 

czy teletechnicznych. Przegrzanie urządzeń i awaria w tego typu pomieszczeniach może 

niejednokrotnie przynieść straty liczone w dziesiątkach, czy nawet setkach tysięcy. Wraz 

z rozwojem systemów IT i zwiększaniem zagęszczenia mocy na rynku pojawiają się coraz 

to nowsze rozwiązania klimatyzacji. Na dzień dzisiejszy nie jest problemem odbiór 

generowanego ciepła, ale takie zaprojektowanie układu A/C, aby był on jak najbardziej 

efektywny, a zarazem energooszczędny. W wydaniu tym znajdą Państwo zestawienie 

porównawcze szaf klimatyzacji precyzyjnej kluczowych producentów. 

Zachęcam również do zapoznania się z artykułem pana Bogusława Perkowskiego 

na temat praktycznych aspektów zastosowania free-coolingu. Autor zwraca uwagę na 

przeprowadzenie odpowiedniej regulacji układu i wprowadzenie odpowiednich nastaw 

początkowych (zestrojenie układu) oraz świadomej, profesjonalnej eksploatacji, które to 

czynniki mogą przynieść znaczne oszczędności. 

W wydaniu tym kontynuujemy również cykl Akademia APC, autorstwa pana Macieja 

Żuka, tym razem na temat zastosowania elastycznej instalacji rozprowadzania wody 

chłodzącej w Data Center. 

Rozkwit internetu, digitalizacja społeczeństwa i naszego życia to filary branży IT. Kierunki 

rozwoju tego segmentu rynku w Polsce oraz firm oferujących systemy klimatyzacji dla 

tego typu obiektów wskazuje pan Bartosz Biernacki, Dyrektor Sprzedaży ds. Klientów 

Kluczowych w Emerson Network Power w rozmowie: Przyszłość rynku klimatyzacji obiektów 

Data Center. Rynek ten jest wielce obiecujący dla wszystkich dostawców urządzeń, 

jednak w ostatnim czasie zaobserwować można pewną krystalizację oraz tendencję do 

oferowania przez dużych graczy pełnych rozwiązań: od racków poprzez układy klimatyzacji 

po zasilanie awaryjne i automatykę. Czy to zaburzy konkurencję – czas pokaże. 

Drugim wiodącym tematem niniejszego wydania są wieże chłodnicze, a w zasadzie ich 

eksploatacja i utrzymanie w czystości. Pan Andrzej Wesołowski w swoim artykule wskazuje 

na możliwości uzdatniania wody w skraplaczach i wieżach chłodniczych chłodzonych 

wodą bez użycia środków chemicznych za pomocą jonizatora. Widoczne efekty pracy 

urządzenia widoczne są już po pierwszych 4 do 6 tygodni i zależą od stopnia zanieczyszczenia 

układu wodnego. Rozwiązanie to pozwala na całkowite wyeliminowania środków 

chemicznych, co niesie za sobą konkretne oszczędności eksploatacyjne. 

Na zaniechanie ich stosowania, przynajmniej w niektórych wypadkach, wskazuje 

również pan Leszek Ziółkowski, ale tym razem pod kątem rodzaju powstawania kamienia. 

W jego artykule zaprezentowany został sposób chemicznego czyszczenia skraplaczy 

i wież wyparnych, który jest bezpieczny zarówno dla czyszczonych urządzeń, jak 

również dla pracowników wykonujących czyszczenie oraz środowiska. Prezentowana 

technologia pozwala skutecznie usunąć cały kamień, nie niszcząc przy tym ochronnej 

warstwy ocynku. 

Na koniec zachęcam oczywiście do lektury całego wydania, życząc jednocześnie 

udanego sezonu instalacyjnego oraz znalezienia chwili czasu na urlop z rodziną. 

2 6/2012 

Redaktor Naczelny

Klapy przeciwpo˝arowe typu 

mcr FID C/P 

z certyfikatem CE 

ochrona przed rozprzestrzenianiem si´ ognia i dymu w budynku podczas po˝aru 

mo˝liwoÊç monta˝u w instalacjach wentylacyjnych w Êcianach i stropach jako przegrody odcinajàce 

klasa odpornoÊci ogniowej EI 120 (ve ho i ⇔ o) S – spełnione kryteria szczelnoÊci, izolacyjnoÊci 

i dymoszczelnoÊci w czasie 120 minut 

lepsze parametry przepływu dzi´ki cieƒszej przegrodzie 

Klapy przeciwpo˝arowe typu mcr FID C/P sà uzupełnieniem szerokiej oferty urzàdzeƒ i systemów ochrony 

przeciwpo˝arowej firmy Mercor. 

Mercor SA 

ul. Grzegorza z Sanoka 2, 80-408 Gdaƒsk, tel. +48 58 341 42 45, fax +48 58 341 39 85 

www.mercor.com.pl

AKTUALNOŚCI 

ApLIKACJA DO ZDALNEgO sTEROWANIA 

KLIMATYZACJą 

Panasonic, jako jeden z pierwszych na rynku, wprowadzi aplikację 

pozwalającą na sterowanie klimatyzacją przez urządzenia 

mobilne. Za pomocą aplikacji IntesisHome użytkownicy telefonów 

czy tabletów z systemami iOS oraz Android, a także komputerów 

z dostępem do Internetu, uzyskają możliwość kontrolowania 

urządzeń klimatyzacyjnych Panasonic bez względu na 

to, czy znajdują się w pomieszczeniu lub budynku, w którym są 

one zainstalowane, czy poza nim. 

IntesisHome został przygotowany z myślą o właścicielach domów, 

którzy korzystają z zaprojektowanych przez Panasonic najnowszych 

i ubiegłorocznych modeli urządzeń klimatyzacyjnych 

Etherea czy pomp ciepła Aquarea, zapewniających ogrzewanie 

oraz produkujących ciepłą wodę na potrzeby domowe. Aby skorzystać 

z rozwiązania, wystarczy zainstalować aplikację na telefonie 

lub tablecie z systemem iOS czy Android, albo przez komputerową 

przeglądarkę internetową wejść na stronę www.intesishome. 

com, gdzie znajduje się panel kontrolny, natomiast w urządzeniu 

klimatyzacyjnym zamontować odbiornik, który będzie je łączył 

z domowym routerem sieci bezprzewodowej. 

Aplikacja będzie dostępna w wersji podstawowej, zaawansowanej 

i profesjonalnej. Wersja podstawowa IntesisHome daje 

możliwość włączenia i wyłączenia urządzenia klimatyzacyjnego, 

ustawienia pożądanej temperatury oraz wyboru trybu pracy. 

Z kolei wersje zaawansowana i profesjonalna posiadają dodatkowe 

funkcje, takie jak informowanie właściciela domu o konieczności 

dokonywania niezbędnych prac konserwacyjnych oraz 

o wadliwym działaniu urządzenia. Ponadto aplikacja daje możliwość 

wcześniejszego przygotowania kilku profili ustawień, które 

można aktywować w zależności od potrzeb. 

Aplikację będzie można pobrać – w zależności od urządzenia, 

na którym będzie działała – z AppStore bądź Google Play. 

Informacje na temat ceny odbiornika i aplikacji IntesisHome zostaną 

podane w późniejszym terminie. 

www.panasonic.pl 

panasonic rozpoczął letnią edycję programu 

lojalnościowego dla instalatorów 

Panasonic ruszył z nowym programem lojalnościowym dla instalatorów, 

w którym do zdobycia są telewizory, aparaty fotograficzne 

oraz zestawy kina domowego Panasonic. Aby stać się ich 

posiadaczem, wystarczy od początku czerwca do końca sierpnia 

dokonać zakupów urządzeń klimatyzacyjnych Panasonic u oficjalnych 

dystrybutorów firmy, a uzyskane w ten sposób punkty wymienić 

na atrakcyjne nagrody. 

Za urządzenie klimatyzacyjne Panasonic z linii Etherea można 

zdobyć 15 punktów, za zestaw Free Multi z jednostkami wewnętrznymi 

– 25, natomiast za kompletny system FS Multi – 160. 

Instalatorzy otrzymają również punkty za zakup urządzeń z serii 

Re, HKEA, Mini FS Inverter a także zestawów FS Inverter i PACi. 

Wśród nagród znajdują się 42 calowe plazmowe telewizory 3D 

Panasonic (600 pkt.), zestawy kina domowego (220 pkt.), odtwarzacze 

Blue-Ray (80 pkt.), aparaty Lumix (od 120 do 280 pkt.) oraz 

moduły Panasonic IntensisHome. 

Aby wziąć udział w programie, należy w terminie do 7 września 

2012 r. za pośrednictwem dystrybutora lub poprzez stronę www. 

panasonicproclub.com dostarczyć dokumenty potwierdzające zakup 

urządzeń klimatyzacyjnych. 

Listę oficjalnych dystrybutorów Panasonic można znaleźć na 

stronie www.panasonic.pl. 

Więcej informacji na temat letniej edycji programu lojalnościowego 

dla instalatorów można uzyskać, dzwoniąc pod numer 

+ 48 22 338 11 59 lub wysyłając e-maila na adres: 

recepcja@eu.panasonic.com 

O systemach klimatyzacyjnych panasonic 

Panasonic, jeden z liderów branży klimatyzacji, dysponuje ponad 

30-letnim doświadczeniem, eksportuje produkty do ponad 120 

krajów na całym świecie i wyprodukował już 100 milionów sprężarek. 

Panasonic proponuje cztery linie innowacyjnych rozwiązań do 

ogrzewania i klimatyzacji dla domów, biur, firm i obiektów przemysłowych. 

Panasonic przykłada szczególną wagę do jakości swoich 

rozwiązań, które mają dobrze przemyślaną konstrukcję i gwarantują 

zdrowe powietrze, a jednocześnie spełniają najsurowsze standardy 

w zakresie zużycia energii, ochrony środowiska i emisji hałasu. 

Więcej informacji można znaleźć na stronie firmowej 

Panasonic Marketing Europe GmbH 

Oddział w Polsce 

ul. Wołoska 9a, 02-583 Warszawa 

www.panasonic.pl 

4 6/2012

KLApY pRZECIWpOżAROWE ODCINAJąCE 

W WYKONANIU pRZECIWWYbUCHOWYM KWp-Ex 

Firma Smay sp. z o.o. wprowadziła na rynek klapy przeciwpożarowe 

w wykonaniu przeciwwybuchowym typu KWP-Ex. 

Klapy przeznaczone są do montażu w instalacjach wentylacyjnych 

jako przegrody odcinające, oddzielające strefę objętą pożarem 

od pozostałej części budynku. Urządzenia typu KWP-Ex 

zapewniają wysoki poziom bezpieczeństwa i są przeznaczone 

do użycia w miejscach, w których jest prawdopodobne pojawienie 

się atmosfery wybuchowej, spowodowanej przez gazy, 

pary, mgły lub mieszaniny powietrzno-pyłowe. 

Klapy KWP-Ex zaprojektowano i certyfikowano zgodnie z dyrektywą 

ATEX 94/9/WE jako urządzenia grupy II kategorii 2 prze- 

Centrum Klima zastąpi 

Lindab polska w zakresie 

wentylacji 

Firma Centrum Klima, lider rynku wentylacji 

i klimatyzacji w Polsce, członek 

międzynarodowej grupy Lindab zastąpi 

dział wentylacji Lindab Polska, 

w roli wyłącznego dystrybutora produktów 

wentylacyjnych Grupy Lindab 

na rynku polskim. 

Kontynuując swój dynamiczny wzrost, 

Centrum Klima SA z dniem 28.06 stanie 

się wyłącznym reprezentatem 

Lindab na rynku wentylacji i klimatyzacji 

w Polsce. Lindab AB, kontynuując strategię 

integracji Centrum Klima w swoich 

strukturach grupy, zadecydował, że 

Centrum Klima stanie się jedynym zależnym 

podmiotem reprezentującym 

jego interesy na rynku polskim w obszarze 

wentylacji, tym samym podjęta 

została decyzja o zakończeniu działalności 

w zakresie tego pionu produktowego 

dotychczasowego przedstawiciela 

– spółki Lindab Polska. 

– Taka zmiana wydaje się naturalnym 

krokiem, który zapewni ujed- 

www.chlodnictwoiklimatyzacja.pl 

nolicenie i podwyższenie standardów 

obsługi klientów Centrum Klima 

i Grupy Lindab na rynku Polskim – 

mówi Marek Perendyk, Prezes Zarządu 

Centrum Klima SA – Krok ten zabezpieczy 

także grupę przed zjawiskiem 

konkurencji wewnętrznej. W tej chwili 

podjęliśmy także decyzję o zatrudnieniu 

2 dotychczasowych przedstawicieli 

handlowych Lindab Polska, 

ułatwi to obecnym klientom bezproblemowe 

kontynuowanie współpracy 

w ramach grupy. 

Centrum Klima SA po tym, jak Grupa 

Lindab 27.04.2012 dokonała akwizycji 

większościowego pakietu akcji, 

oferuje swoim klientom pełny asortyment 

produktów Lindab i Spiro, 

które rozszerzy dotychczasowe portfolio 

spółki. 

www.centrumklima.pl 

Klapy przeciwpożarowe KWP-EX produkcji firmy Smay 

Sp. z o.o. posiadają: 

Aprobata Techniczna: AT-15-7401/2008 

Certyfikat Zgodności: ITB-1610/W 

Atest Higieniczny: HK/B/1301/01/2007 

Certyfikat ATEX: KDB 12ATEX0001X 

KDB 12ATEX0002X 

Oznaczenie ATEX: Ex II 2GD c IIB T6 

znaczone do stosowania w strefach zagrożenia wybuchem 1,2,21 

oraz 22. 

Urządzenia te są klapami symetrycznymi, przeznaczonymi 

do zabudowy poziomej (w ścianach) i pionowej (stropy). Mogą 

być instalowane we wszystkich rodzajach przegród budowlanych 

(przegrody sztywne), łącznie ze ścianami kartonowo-gipsowymi, 

jak również poza przegrodami. 

Skuteczność przeciwwybuchowa klap została potwierdzona 

badaniami według norm: PN-EN 13463-1; PN-EN 13463-5 

i zatwierdzona certyfikatami ATEX: KDB 12ATEX0001X oraz KDB 

12ATEX0002X wydanymi przez Główny Instytut Górnictwa Kopalnia 

Doświadczalna „Barbara”. Klapy KWP-Ex posiadają oznaczenie 

ATEX: Ex II 2GD c IIB T6. 

Skuteczność przeciwpożarowa klap potwierdzona jest badaniami 

według normy PN-EN 1366-2 i zatwierdzona Aprobatą 

Techniczną: AT-15-7401/2008 oraz Certyfikatem Zgodności: ITB- 

1610/W przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie. 

www.smay.pl 

AKTUALNOŚCI 

REKLAMA 

5

AKTUALNOŚCI 

Oficjalne otwarcie 

nowego oddziału Maxair 

w Lublinie 

Maxair otworzył oficjalnie 

swój nowy oddział w Lublinie. 

Hurtownia o powierzchni ok. 

400 m 2, składająca się z części 

wystawienniczo-biurowej 

oraz magazynu oferuje bardzo 

szeroki asortyment „z półki”, 

wprowadzając nową jakość 

na lokalnym rynku dystrybucji 

HVAC. Lubelska filia firmy 

posiada w ciągłej sprzedaży 

z magazynu wentylatory (łazienkowe, 

kanałowe, promieniowe, 

dachowe), rekuperato- 

TRANE CLCF CLIMATE CHANgER 

Centrale wentylacyjne (Air handling units - AHU) odgrywają 

kluczową rolę w zapewnianiu użytkownikom budynków komfortu 

i jakości powietrza wewnątrz pomieszczeń. Trane, zaprezentował 

dwie dedykowane wersje nowej generacji CLCF Climate 

Changer. 

Pierwsza wersja CLCF Climate Changer została specjalnie zaprojektowana 

przez Trane, aby zapewnić maksimum komfortu 

i najniższe koszty operacyjne w budynkach biurowych, hotelach, 

szkołach oraz innych obiektach komercyjnych. 

Druga wersja, dedykowana do zastosowań w szpitalach, laboratoriach 

i obiektach farmaceutycznych, spełnia najbardziej 

rygorystyczne wymogi jakości powietrza wymagane w placówkach 

związanych z ochroną zdrowia, przy zachowaniu minimalnych 

poziomów zużycia energii. 

Posiadające certyfikat Eurovent oraz oferujące zakres przepływu 

powietrza od 1,000 do 45,000 m 3/h rozwiązania CLCF Climate 

Changer to rezultat analizy informacji otrzymanych od klientów 

ry, klimatyzatory (split), pełen 

zakres kanałów i kształtek spiro, 

przewody elastyczne, nawiewniki, 

anemostaty, elementy 

montażowe, klapy, 

kratki itp. 

Siedziba oddziału znajduje 

się w przemysłowej części 

Lublina przy ul. Energetyków 

39, w sąsiedztwie wielu firm 

z pokrewnych, uzupełniających 

się branż. Pracownicy oddzia- 

oraz intensywnych badań firmy Trane. System centrali wentylacyjnych 

oferuje zwiększenie parametrów wydajności energetycznej 

i pracy systemu, niezawodność oraz prostotę instalacji. 

Jako że centrale wentylacyjne to skomplikowane i wszechstronne 

produkty, bardzo ważne jest wykorzystanie oprogramowania 

do konfiguracji i ustawienia pracy. Eksperci Trane korzystają 

z posiadających certyfikację Eurovent narzędzi, aby prawidłowo 

dostosować opcje wentylatorów do indywidualnych potrzeb 

klientów względem akustyki, wydajności energetycznej 

oraz innych ważnych kryteriów. 

Szeroki asortyment wentylatorów sprawia, że CLCF Climate 

Changer oferuje optymalną wydajność operacyjną. Ponadto bezszkieletowa 

obudowa oraz zunifikowana struktura panelu minimalizuje 

szanse na wystąpienie wycieków. Jednolite uszczelki 

EPDM wbudowane w płytę drzwiową oraz izolacja wykonana 

z poliuretanowej pianki o grubości 50 mm gwarantują dodatkowe 

oszczędności energii i zmniejszenie kosztów operacyjnych 

urządzania. Wykorzystując takie opcje jak obrotowe, płytowe wymienniki 

ciepła, czy wężownice, w określonych warunkach możliwa 

jest redukcja zużycia energii nawet o 90 procent. 

Centrale CLCF Climate Changer mogą być wyposażone w całkowicie 

zintegrowany, instalowany fabrycznie układ sterowania 

Trane dla utrzymania maksymalnej wydajności i zagwarantowania 

niższych kosztów utrzymania w ciągu cyklu życiowego jednostki. 

Wydzielony kanał kablowy wbudowany w panel urządzenia oraz 

okablowanie pomiędzy sekcjami pozwala uniknąć wykonywania 

dodatkowych otworów w obudowie i zachować nienaruszony 

stan urządzenia. Otwarty protokół komunikacyjny pozwala na 

łączność z systemami zarządzania budynkiem. 

Centrale do zastosowań w szpitalach i laboratoriach wyposażone 

zostały w całkowicie gładkie panele wewnętrzne, połączenia 

zabezpieczone antybakteryjnym szczeliwem bezsilikonowym 

oraz zaokrąglone naroża dla łatwego czyszczenia. 

Obudowa urządzenia jest wodoszczelna, co pozwala na wykonanie 

dezynfekcji płynnymi środkami. 

Centrale wentylacyjne CLCF produkowane są w Termoli we 

Włoszech oraz w Kolinie w Czechach. 

łu służą fachową pomocą przy 

doborze i zamianie urządzeń 

oraz doradzają w zakresie projektów 

instalacji wentylacyjnych 

i klimatyzacyjnych. Adres 

i dane kontaktowe oddziału 

6 6/2012 

www.trane.com 

znajdują się na stronie internetowej 

firmy. 

www.maxair.pl

NOWY ELEKTRONICZNIE sTEROWANY ZAWóR ROZpRężNY ETs 6 

Firma Danfoss umacnia swoją pozycję jako producent elektronicznie sterowanych 

zaworów rozprężnych, dodając do typoszeregu nowy zawór ETS 6. 

ETS jest serią elektrycznie sterowanych zaworów rozprężnych do precyzyjnego 

wtrysku ciekłego czynnika do parowników w układach klimatyzacyjnych 

i chłodniczych. Tłok zaworu i liniowe pozycjonowanie jest w pełni zrównoważone, 

umożliwiając zarówno dwukierunkowy przepływ jak i szczelne odcięcie przepływu 

w obu kierunkach. Praca zaworu jest regulowana sterownikiem. 

Po rozszerzeniu oferty producenci systemów HVAC/R mogą korzystać z najbardziej 

kompleksowego na rynku typoszeregu elektronicznie sterowanych zaworów 

rozprężnych serii ETS o pełnym zakresie wydajności od 2÷1320 kW. 

Elektroniczny zawór rozprężny, który dokładnie może dostosować się do wydajności 

danego systemu jest jednym z elementów, który pozytywnie przyczynia 

się do redukcji zużycia energii. 

www.danfoss.com 

AgREgATY WODY LODOWEJ CHŁODZONE WODą MARKI VICOT 

Od czerwca br. w ofercie Ozzone pojawiły się również agregaty wody lodowej 

chłodzone wodą serii VWSA firmy Vicot. Urządzenia zostały zaprojektowane do 

zastosowań w klimatyzacji komfortu i klimatyzacji przemysłowej o dużej mocy. 

Przy ich budowie zastosowano wysokiej jakości półhermetyczną sprężarkę śrubową 

oraz podzespoły znanych na całym świecie producentów, dzięki czemu 

urządzenia charakteryzują się stabilną pracą oraz wysoką jakością. 

Agregaty wyposażone są w cyfrowy wyświetlacz, czujnik zaniku i kontroli faz, 

zabezpieczenie nadprądowe, presostat wysokiego i niskiego ciśnienia, czujnik temperatury 

wody wylotowej i przepływu wody, a także ochronę przed zamarzaniem 

i przegrzaniem sprężarki. Mogą być także opcjonalnie wyposażone w sterownik 

PLC, bezstopniową regulację mocy, odzysk ciepła, obudowę wyciszającą czy pilot 

zdalnego sterowania. W urządzeniach zastosowano czynniki chłodnicze: R407C, 

R134a. Zakres wydajności chłodniczej agregatów wynosi 76÷2952 kW. 


www.ozzone.pl 

Sterownik AG-150A 

AKTUALNOŚCI 

INTELIGENTNE 

STEROWANIE 

- profesjonalne sterowniki centralne 

• Wyświetlacz LCD, 9 cali, dotykowy ekran o wysokiej 

rozdzielczości, modele w kolorze białym i czarnym 

• Optymalizacja startu urządzenia 

• Utrzymywanie stałej różnicy pomiędzy temperaturą 

zewnętrzną a temperaturą wewnętrzną 

w pomieszczeniu 

• Temperatura dyżurna - urządzenie utrzymuje w pomieszczeniu 

założony minimalny poziom temperatury 

• Oszczędzanie zużycia energii 

Sterownik AT 50A 

• Kolorowy ekran dotykowy, wyświetlacz 5 calowy 

• Funkcja temperatury dyżurnej 

• Programator tygodniowy dla każdej grupy urządzeń 

• Dodatkowe programowalne klawisze funkcyjne 

• Możliwość podłączenia alarmu pożarowego 

ZYMETRIC Sp. z o.o. 

Generalny Przedstawiciel Mitsubishi Electric-Air Conditioning 

www.mitsubishi-electric.pl 

REKLAMA 

7

AKTUALNOŚCI 

poznański oddział 

Iglotech – zmiana 

lokalizacji 

Od dnia 4-go czerwca oddział 

poznański firmy Iglotech 

funkcjonuje pod nowym adresem: 

Iglotech Poznań 

ul. Dziadoszańska 10 

61-248 Poznań 

tel +48 61 863-84-54 

fax +48 61 863-84-56 

e-mail: 

poznan@iglotech.com.pl 

Placówka w Poznaniu to nie tylko 

biuro handlowe, ale świetnie 

zaopatrzony magazyn urzą- 

NOWY AgREgAT DAIKIN WODY LODOWEJ 

WYpOsAżONY W spRężARKI spIRALNE EWAQ~E-/F 

Daikin Europe N.V. zapowiada nową serię agregatów wody 

lodowej ze sprężarkami spiralnymi EWAQ~E-/F- firmy Daikin zaprojektowanych 

tak, aby zapewniać maksymalną energooszczędność, 

w tym także wersje zakwalifikowane do klasy energetycznej 

A Eurovent. Ta nowa seria urządzeń wyróżnia się bardzo 

niskimi poziomami hałasu, mniejszą wymaganą powierzchnią 

montażową oraz łatwością instalacji. Jest kompatybilna z większością 

powszechnie stosowanych protokołów BMS i posiada 

największy pojedynczy obieg czynnika chłodniczego pośród 

dostępnych na rynku agregatów z wieloma sprężarkami spiralnymi. 

Dzięki temu stanowi idealne rozwiązanie dla szerokiej gamy 

zastosowań klimatyzacji komfortu i przemysłowej. 

Dostępne są dwie wersje efektywności – standardowa oraz wysoka 

– przy czym wersja o wysokiej efektywności posiada klasę 

energetyczną A, zgodnie ze schematem klasyfikacji energetycznej 

Eurovent (współczynniki sprawności energetycznej EER są wyższe 

od 3,1 we wszystkich sytuacjach). Model o wysokiej efektywności 

charakteryzuje się także najwyższą wartością sprawności dla 

obciążeń częściowych w swojej klasie (do 4,97). 

VENTUs N-TYpE, CZYLI NOWY pRODUKT 

W OFERCIE VTs 

4 czerwca firma VTS wprowadziła na rynek Europy Środkowo- 

Wschodniej nowy produkt – Ventus N-TYPE. Jego główne zalety 

to dostępność z tzw. „półki” oraz atrakcyjna cena. Z kolei projektanci 

z pewnością docenią łatwe i precyzyjne narzędzie doboru 

tego produktu – program NCAD. 

Dotychczas VTS oferował polskim klientom następujące 

produkty: centrale klimatyzacyjne Ventus, kurtyny powietrzne 

Defender oraz nagrzewnice wodne Volcano. Nowy produkt 

Ventus N-TYPE wpisuje się w segment central kanałowych, i oferując 

4 wielkości produktów, pokrywa zakres wydajności od 

ok. 2 000 do 8 500 CMH. Oferta zawiera podstawowe funkcje 

obróbki powietrza, które tworzą indywidualne sekcje. Dzięki 

dzeń, komponentów, części 

zamiennych, narzędzi serwisowych 

i akcesoriów do chłodnictwa, 

klimatyzacji i wentylacji 

oraz elementy automatyki 

i czynniki chłodnicze. 

Zmiana lokalizacji była podyktowana 

chęcią ułatwienia 

klientom dotarcia do oddziału. 

Oddział poznański jest 

jednym z dziesięciu oddziałów 

firmy Iglotech, której siedziba 

znajduje się w Kwidzynie. 

Pozostałe oddziały zlokalizowane 

są: w Bydgoszczy, Toruniu, 

Grudziądzu, Katowicach, 

Wrocławiu, Łodzi, Warszawie 

(Janki i Ząbki). 

www.iglotech.com.pl 

Lg Electronics rusza 

z nowym programem 

lojalnościowym Liga 

graczy 

1 czerwca firma LG Electronics 

uruchomiła program lojalnościowy 

pod nazwą Liga Graczy. 

Program jest stworzony z myślą 

o firmach instalacyjnych i wykonawczych 

z branży klimatyzacyjnej. 

Program wspiera aktywnych 

zakupowo klientów LG i oparty 

jest o prosty mechanizm. 

Uczestnicy programu rejestrują 

swoje zakupy urządzeń klimatyzacyjnych 

LG na stronie 

internetowej programu www. 

ligagraczy.lge.pl, zbierają punk- 

Nowa seria urządzeń jest dostępna z jednym lub z dwoma 

obwodami czynnika chłodniczego. Wersja z jednym obwodem 

(„EWAQ~E-”) – największy pojedynczy obieg czynnika chłodniczego 

na rynku – może być zasilany przez dwie lub trzy sprężarki (173 

do 336 kW), rozmieszczone na ramie w kształcie litery “V”, o niezwykle 

małej powierzchni zabudowy. Wersję z dwoma obiegami 

(„EWAQ~F-”) zasilają cztery do sześciu sprężarek (199 do 675 kW), 

rozmieszczonych na ramie w kształcie litery “V” lub “W”. 

www.daikin.eu. 

temu dobór funkcji jest elastyczny i umożliwia ich dopasowanie 

do potrzeb klienta. 

Dodatkową zaletą nowego produktu jest bezszkieletowa obudowa 

– MONOCOQUE oparta na panelach typu sandwich, która 

zapewnia nie tylko zwartość i wytrzymałość konstrukcyjną, 

ale również dzięki minimalizacji mostków ciepła, minimalizuje 

zjawisko kondensacji. 

ty, które następnie wymieniają 

na nagrody. 

Nazwa programu, Liga Graczy, 

słusznie sugeruje sportowe 

emocje, gdyż daje szanse 

tym najbardziej aktywnym 

klientom. Uczestnicy programu 

w zależności od swojej aktywności 

zakupowej przydzielani 

są do jednej z czterech lig: 

platynowej, złotej, srebrnej czy 

brązowej. Im lepsza liga tym 

lepsze warunki uczestnictwa 

w programie. Ligi są dynamiczne, 

zmieniają się co miesiąc 

i tym samym każdy klient 

ma szansę na atrakcyjne miejsce 

w lidze. 

Program lojalnościowy to kolejne 

narzędzie mające na ce- 

8 6/2012 

www.vtsgroup.com 

lu wsparcie kanału sprzedaży 

poprzez budowanie trwałych 

relacji z firmami instalacyjnymi. 

Ponadto, w najbliższym czasie 

LG planuje rozbudowanie 

programu o ofertę dla projektantów 

systemów klimatyzacyjnych. 

Firma LG współpracuje ze 

wszystkimi graczami rynku 

HVAC, wierząc, że tylko trwałe 

relacje oparte o lojalność 

i uczciwe reguły gry przynoszą 

korzyści dla wszystkich 

stron. 

www.ligagraczy.lge.pl

Kupuj urządzenia klimatyzacyjne LG i odbieraj nagrody! 

Zarejestruj się w programie lojalnościowym na stronie www.ligagraczy.lge.pl 

i wejdź do ligi najlepszych klientów LG. 

Sprawdź tabelę ligową na stronie www. Dla najlepszych graczy przewidujemy extra 

punkty. Zbieraj punkty za urządzenia klimatyzacyjne LG, odbieraj nagrody i graj o kolejne! 

www.ligagraczy.lge.pl 

Wejdź do Ligi Graczy!

wydArzeNIA 

Walne Zebranie Członków KFCh Podczas WZC zostały zaprezentowane dokonania Władz VI ka- 

Uczestnicy oraz goście zebrania KFCh 

Tegoroczne WZC miało charakter wyborczy – 

członkowie KFCh do Władz KFCh VII Kadencji 

wybrali: 

Zarząd: 

1. Wojciech Żmigrodzki – Prezes Zarządu 

2. Grzegorz Michalski 

3. Wacław Maniawski 

4. Marian Marek Czarnacki 

5. Robert Grejcz 

Rada Nadzorcza: 

1. Andrzej Żółciak - Przewodniczący 

2. Daria Kalinowska 

Krajowe Forum Chłodnictwa zrzesza 126 pracodawców. Stawili 

się oni bardzo licznie w Ciechocinku 19 maja 2012 r. by podsumować 

ubiegły rok w branży chłodniczej, dokonać wyboru nowych 

władz KFCh, ale także by odnowić kontakty i spędzić miło 

czas po zakończeniu obrad. W spotkaniu wzięli też udział zaproszeni 

goście ze świata nauki z Politechniki Gdańskiej i Politechniki 

Śląskiej oraz z mediów branżowych. 

Spotkanie poprowadził pan Józef Kisielnicki. Od lewej: Grzegorz Gontarz, Józef Kisielnicki, 

Grzegorz Michalski 

3. Piotr Chlebowski 

4. Elżbieta Polak 

5. Wojciech Wierzbicki 

6. Grzegorz Więcek 

7. Leszek Zimmerman 

Sąd Dyscyplinarny: 

1. Włodzimierz Piekarek – Przewodniczący 

2. Jan Hapka 

3. Przemysław Grobelny 

4. Sylwia Międlar 

5. Waldemar Andrzejewski 

dencji KFCh (na czele z Grzegorzem Michalskim – Prezesem 

Zarządu) i dyskutowano nad przyszłością KFCh. Miały też miejsce 

interesujące prezentacje eksperckie. 

KFCh dysponuje bogatym wsparciem merytorycznym ze strony 

stowarzyszenia AREA z Brukseli, które dba o interesy branży 

na poziomie Unii Europejskiej. W dziedzinie legislacji – wypracowane 

zostały stałe kontakty i dobre relacje z najważniejszymi 

dla nas ministerstwami (środowiska, gospodarki, rolnictwa 

oraz dawnym infrastruktury), a także z Parlamentem RP. Krajowe 

Forum Chłodnictwa od lat jest uwzględniane we wszelkich tzw. 

konsultacjach społecznych, jakie są prowadzone podczas tworzenia 

aktów prawnych mogących mieć wpływ na funkcjonowanie 

naszej branży. 

Pomimo starań, tak jak i w poprzednich latach, nie powiodły 

się plany Ministerstwa Środowiska dotyczące uchwalenia w 2011 

r. krajowej ustawy o F-gazach. Reakcją na to były energiczne działania 

i wystąpienia skierowane przez KFCh do najważniejszych 

państwowych ośrodków decyzyjnych obejmujących – Prezesa 

Rady Ministrów, Ministra Środowiska i Gospodarki, czego efektem 

było wydanie interpretacji przez Ministra Środowiska w sprawie 

certyfikacji F-gazowej, która nie mogła zadowolić w pełni naszej 

branży, ale uregulowała podstawowe kwestie umożliwiając kontynuowanie 

dotychczasowej działalności przez firmy z sektora 

chłodnictwa i klimatyzacji. Odpowiadając na potrzeby Członków 

i w oczekiwaniu na działania władz państwowych w ubr. Zarząd 

KFCh przygotował F-gazowe Firmowe Certyfikaty Zgodności, które 

spotkały się z dużym zainteresowaniem, i póki co nadal są jedynym 

dostępnym w Polsce świadectwem f-gazowym dla firm. 

W miarę potrzeb w konsultacje i opiniowanie projektów ustaw 

angażowany był kilkunastoosobowy Zespół ds. Legislacji KFCh. 

Dodatkowo, KFCh przedstawiało władzom także pisemne stanowiska 

w kluczowych zagadnieniach takich jak projekt założeń 

do ustawy o niektórych gazach fluorowanych. 

Przeciągający się od lat stan przejściowy stanowi problem 

dla branży. Działania uświadamiające wobec naszych władz 

prowadzą póki co do zwrócenia uwagi na potrzeby branży, 

Grzegorz Michalski zaprezentował stan bieżących prac 

AREA w powiązaniu z najnowszymi projektami legislacji 

procedowanej na szczeblu Komisji Europejskiej, m. in 

ustawodawstwo f-gazowe, dotyczące energooszczędności 

urządzeń i efektywność energetyczną oraz legislację 

„ciśnieniową” (PED) 

10 6/2012

czego prowizorycznym wyrazem jest zawsze uzyskanie choćby 

przejściowych aktów prawnych. Nawet te powyższe prowizoryczne 

rozwiązania nie powstałyby najpewniej bez akcji 

prowadzonej przez KFCh, co przyniosłoby negatywne skutki 

dla całej branży. 

W roku 2012 zakończone zostało wdrożenie nowatorskiego 

3 letniego projektu Realizacja REAL-SKILLS-EUROPE, które 

wymagało bardzo dużego zaangażowania Zarządu i wsparcia 

wszystkich Członków KFCh. W 2011 r. KFCh przewodniczył jednemu 

z ostatnich etapów programu – Pilotowanie i Testowanie. 

Efektem prac prowadzonych przez cały rok 2011 stał się innowacyjny 

i pierwszy w naszej branży specjalistyczny kurs on-line 

dotyczący zapobiegania i likwidacji wycieków czynników 

chłodniczych z instalacji chłodniczych. Wydano prawie 180 haseł 

dostępowych umożliwiających wszystkim chętnym Członkom 

KFCh odbycie nieodpłatnych szkoleń i nieodpłatnej certyfikacji. 

W dalszym ciągu dostęp do części materiałów RSE jest dla 

Członków KFCh nieodpłatny, a szkolenia i certyfikacja on-line 

będą oferowane Członkom KFCh przynajmniej z 25% dyskontem 

w stosunku do cen dla pozostałych chętnych. 

Robert Grejcz [Emmerson] przedstawił założenia 

i materiały edukacyjne opracowane w ramach projektu 

RSE zrealizowanego w latach 2009–2011 przez KFCh 

w międzynarodowym konsorcjum 

W 2011 r. doszło do poszerzeniu bazy szkoleniowej o kolejny 

ośrodek w Łodzi prowadzony przez Instytut Biotechnologii 

Przemysłu Rolno-Spożywczego w Warszawie, Oddział Chłodnictwa 

i Jakości Żywności. Pod egidą KFCh funkcjonowało 5 Centrów 

Szkoleń i Certyfikacji KFCh – w Gdańsku, Poznaniu, Białymstoku, 

w Niwach k/Bydgoszczy i w Łodzi. Zawieszona pozostała działalność 

Centrum Szkoleniowego w Gliwicach. W ubiegłym roku 

przeszkolono łącznie 664 osoby w zakresie certyfikacji ozonowej, 

zaś w okresie 2006–2011 w kursach pod egidą KFCh wzięło 

udział łącznie ok. 3.000 osób. 

Po zakończeniu części formalnej obejmującej Sprawozdania 

Zarządu, Rady Nadzorczej i Sądu Dyscyplinarnego miała miejsce 

szczera dyskusja na temat koniecznych podejmowania dalszych 

działań i przyszłości KFCh, podczas której nie brakowało 

„trudnych pytań”. Wspólnie szukano na nie odpowiedzi – w tym 

właśnie tkwi siła KFCh. 

Grzegorz Michalski – Prezes KFCh zaproponował następujące 

kierunki działania: 

Dalsze wzmacnianie marki KFCh poprzez kreowanie i wspieranie 

wspólnych wartościowych inicjatyw, 


Partnerstwo z centralnymi władzami naszego kraju, 

Poszerzanie bazy Centrów Szkoleniowych, 

Rozszerzenie funkcji informacyjnej oraz wsparcie członków 

przy rozwiązywaniu bieżących problemów branży, 

Uruchomienie nowego kanału komunikacji Członków KFCh 

poprzez internetowe forum dyskusyjne, 

Poszukiwanie nowych środków finansowania – komercyjna 

faza RSE, sklep internetowy. 

Marek Czarnacki zaprezentował efekty współpracy podjętej 

w 2011 r. ze Stowarzyszeniem Nowoczesne-Budynki 

oraz poinformował, że projektowane zmiany w prawie 

budowlanym są z jednej strony zagrożeniem, przed którym 

branża chłodnicza powinna bronić się ale też szansą na 

zaprezentowanie stanowiska by przyszłe uregulowania 

jak najlepiej uwzględniały potrzeby naszej branży. Gorąco 

zachęcił Członków KFCh do społecznej aktywności 

w ramach KFCh 

Dyskusja pokazała, że wprawdzie dokonano już niemało ale 

przed KFCh stoi jeszcze wiele wyzwań i że środowisko chłodnicze 

jest zmotywowane do dalszego działania. Chęci i interesujących 

idei Członkom KFCh nie brakuje. 

By im podołać i zapewnić jak najszersze forum opiniotwórcze 

Zarząd KFCh powołał Zespoły konsultacyjne o otwartym 

charakterze, do których podczas WZC zaproszono osoby cenione 

w branży: 

1. Zespół ds. legislacji czynnikowej (Marek Wawryniuk, Aleksander 

Archanowicz); 

2. Zespół ds. szkoleń, certyfikacji i uprawnień zawodowych 

(Jerzy Stachowiak, Bolesław Gaziński, Włodzimierz Nekanda- 

Trepka); 

3. Zespół ds. odnawialnych źródeł energii (Józef Kisielnicki, 

Andrzej Żyła i Aleksander Archanowicz); 

4. Zespół ds. klimatyzacji (Jacek Drabek i Robert Gozdalik); 

5. Zespół ds. efektywności energetycznej i energetyki (Józef 

Kisielnicki). 

Potwierdziło się również, że KFCh jednoczy rzeszę firm zaangażowanych 

społecznie dzięki czemu można liczyć na wzajemne 

koleżeńskie wsparcie ale też na zawsze bieżące informacje 

zarówno z kręgów naszej władzy jak i z unijnych ośrodków 

decyzyjnych. 

Nowemu wizerunkowi KFCh w internecie służyć ma także 

nowa strona internetowa, efekty dotychczasowych prac przedstawił 

zgromadzonym w krótkiej prezentacji – Grzegorz Gontarz 

(dyrektor KFCh). 

wydArzeNIA 

11

wydArzeNIA 

Seminarium – wykorzystanie CO 2 

w chłodnictwie handlowym 

Robert Grejcz – Sales 

Manager CEE North, 

Emerson Climate 

Technologies GmbH 

W dniach 10 i 11 maja 2012 r. w Kujawsko-Pomorskim Centrum 

Szkoleń i Certyfikacji w Osielsku kolo Bydgoszczy przy współudziale 

Uniwersytetu Techniczno Przyrodniczego w Bydgoszczy odbyło 

sie seminarium na temat CO 2 jako czynnika chłodniczego 

w średnim chłodnictwie handlowym. Seminarium było przeznaczone 

dla osób z branży chłodnictwa średniego zainteresowanych 

wprowadzeniem do użycia CO 2 jako czynnika chłodniczego. 

Uczestnikami seminarium były osoby z placówek handlowych, 

przedstawiciele producentów urządzeń chłodniczych jak i osoby 

z firm serwisowych oraz instalujących urządzenia chłodnicze. 

Spotkanie zgromadziło ponad 40 osób z całej Polski 

Aspekty budowy 

i rozwiązania systemów 

kaskadowych oraz 

booster z czynnikiem C0 2 

W trakcie prezentacji przeanalizowano kilka kombinacji czynnika 

chłodniczego i technologii sprężarek w trzech aspektach, 

mających obecnie decydujący wpływ na podejmowanie decyzji: 

zużycie energii, wpływ na środowisko i koszt inwestycji. 

W przypadku aplikacji pokrytycznych CO 2 rozwiązanie kwestii 

technicznych nie różni się zasadniczo od tych, które występują 

w systemach z tradycyjnymi czynnikami. Ciśnienie tłoczenia 

(około 30 do 35 bar) nadal mieści się w normalnym zakresie projektowym, 

jeżeli chodzi o rurociągi i komponenty chłodnicze (zazwyczaj 

40 bar). Aplikacje podkrytyczne CO 2 uważa się za technologicznie 

dobrze opanowane przez producentów systemów 

chłodniczych. 

W przypadku aplikacji średniotemperaturowych, ze względu 

na wyzwania techniczne, komercyjne i ekologiczne, rynek jest 

podzielony. Wydaje się, że obiegi transkrytyczne w układach bo- 

Otwarcia seminarium dokonał Wicestarosta Powiatu 

Bydgoskiego Pan Zbigniew Łuczak i Dyrektor Kujawsko- 

Pomorskiego Centrum Szkolenia i Certyfikacji Pan Grzegorz 

Starszak, który podziękował uczestnikom Seminarium za liczne 

przybycie, a autorom za przygotowanie prezentacji. W seminarium 

uczestniczyło ponad 40 osób z całej Polski. W przygotowanie 

tego Seminarium zaangażowały się również firmy: 

Danfoss Poland, Linde Gaz Polska, Johnson Controls International, 

Friga-Bohn, Norpe Polska, Emerson Electric Poland, Gea Grasso 

oraz Gazex, których przedstawiciele przygotowali bardzo interesujące 

prezentacje. 

Głównym celem seminarium było zaznajomienie szerszego 

grona zainteresowanych osób stanem wiedzy na temat CO 2 

(R744) jako czynnika chłodniczego w chłodnictwie średnim 

(handlowym). Seminarium podzielone zostało na dwie główne 

części. W pierwszej części omówiono zagadnienia teoretyczne, 

stan prawny i możliwości realizacji instalacji chłodniczych 

na CO 2 w Polsce. Natomiast druga część poświęcona była wyłącznie 

zagadnieniom praktycznym związanym z projektowaniem 

i realizacją rzeczywistych, już pracujących w Polsce 

instalacji na CO 2 jak i układom kaskadowym, głównie pracujących 

z CO 2/NH 3. 

Pan Andrzej Wesołowski w swoich dwóch prezentacjach omówił 

zagadnienia teoretyczne związane z CO 2 jako czynnikiem 

chłodniczym, jego przewagę nad innymi czynnikami, jak i krótko 

zagadnienia legislacyjne. Były to ciekawe prezentacje wprowadzające 

słuchaczy w sposób przystępny w zagadnienia no- 

oster wymagają dalszej 

optymalizacji 

kosztów i podniesieniaefektywności 

energetycznej. 

Do obiegów średniotemperaturowych 

w układach 

kaskadowych wykorzystywane 

są 

czynniki z grupy HFC, np. R404A, R134a, czy też nowe alternatywy 

z grupy czynników 407, jak R407A i R407F. Brane są 

również pod uwagę węglowodory, np. propan czy czynniki 

z grupy HFO. 

Emerson Climate Technologies oferuje obecnie kilka technologi 

sprężarek do systemów chłodniczych CO 2. Wśród nich na uwagę 

zasługuje sprężarka Stream w trzech modelach do zastosowań 

transkrytycznych z R744 (CO 2), cechująca się wydajnością 

chłodniczą od 20 do 37 kW. Jest to idealne rozwiązanie w średniotemperaturowych 

systemach kaskadowych i typu booster 

w połączeniu ze sprężarkami spiralnymi Emerson do zastosowań 

podkrytycznych CO 2. Modele Stream CO 2 charakteryzują 

się ciśnieniem nominalnym równym 135 barów i możliwością 

zastosowania falowników. 

12 6/2012

eC0 2Gen – zespoły 

sprężarkowe dla obiegów 

minusowych 

Podczas seminarium „Wykorzystanie CO 2 (R744) w chłodnictwie 

handlowym’’Heatcraft miał przyjemność przedstawić swoją ofertę 

na gamę zespołów dla obiegów minusowych w układzie kaskadowym, 

które pracują z chłodniczym zespołem sprężarkowym 

w instalacji na odparowanie bezpośrednie lub w układzie pośrednim. 

Te rozwiązania wpisują się w nasze zaangażowanie w rozwój 

rozwiązań przyjaznych dla środowiska, co promowane jest 

wego czynnika chłodniczego jakim jest CO 2 i jego wyższości 

nad nowym czynnikiem chemicznym jakim jest R1234yf. Pan 

Wesołowski omówił także różnice pomiędzy sprężarkami na HFC 

i R744, a także przedstawił nowe rodzaje sprężarek rożnych firm 

(ich aktualne wzory) jakie w najbliższej przyszłości mogą być dostępne 

na rynku chłodniczym. 

Kolejną osobą prezentującą bardzo ciekawe materiały dotyczące 

zagadnień teoretycznych i praktycznych związanych z instalacjami 

chłodniczymi na CO 2 był pan Mikołaj Klenkiewicz z firmy 

Danfoss Poland. Skupił się głównie na automatyce kontrolnej 

dla układów na R744, a także przedstawił zrealizowane instalacje 

chłodnicze z automatyką firmy Danfoss. 

Pan Wojciech Siuda z firmy Linde Gaz Polska, omówił w sposób 

wyjątkowo wyczerpujący informacje na temat rożnych czynników 

chłodniczych, ich wpływu na atmosferę jak i poinformował 

uczestników o możliwościach zakupu CO 2 na polskim rynku. 

Trzeba zaznaczyć, że firma Linde Gaz Polska jest jednym z największych 

dystrybutorów wielu czynników chłodniczych w naszym 

kraju, w tym również CO 2. 

Pan Piotr Sikora z firmy Johnson Controls International zaprezentował 

rzeczywistą instalację chłodniczą na R744 o temperaturze 

parowania do -55°C. Omawiana instalacja charakteryzuje 

się bardzo zwartą budową, co jest jej wielką zaletą. 

Pan Piotr Sikora z firmy Johnson Controls International 

Z kolei Pan Daniel Torres z firmy Friga-Bohn we Francji zaprezentował 

bardzo szczegółowo produkcję elementów instalacji 

chłodniczych pracujących na R744 jakie znajdują sie w ofercie 

Friga-Bohn. Oferta firmy w zakresie elementów układu chłod- 


przez znak firmowy 

E-Solutions. Gama 

eCO 2Gen to zespoły 

o zakresie mocy 

chłodniczej od 18 

do 80 kW, co idealnie 

odpowiada 

zapotrzebowaniu 

na chłód w marketach 

spożywczych. 

Heatcraft oferuje także system szkoleń i asystowanie przy rozruchu 

urządzeń serii eCO 2Gen. 

W ofercie Heatcraft znajdują się ponadto chłodnice pracujące 

z R744 – komercyjne LUC i SKB oraz przemysłowe SKB. 

niczego dla instalacji na R744 jest bardzo szeroka i każdy projektant 

znajdzie w niej dla projektowanego układu niezbędne 

elementy. 

Z Francji na spotkanie specjalnie przybył pan Daniel Torres 

z firmy Friga-Bohn 

Bardzo ciekawe, trzy prezentacje przedstawił Pan Robert Petryk 

z firmy NORPE Polska. Omówił w nich nie tylko rzeczywistą instalację 

chłodniczą na CO 2 pracującą w Rzeszowie, ale również 

w sposób bardzo jasny i interesujący realizację tej inwestycji, 

jej proces uruchamiania jak i konserwacje. W końcowej części 

zaprezentował uczestnikom zdalną kontrolę parametrów pracy 

tej instalacji. W kolejnych prezentacjach Pan Petryk poruszył 

zagadnienia związane z COP w układach na R744 w pracy nad 

i podkrytycznej oraz porównał system z bypass i bez. Pan Petryk 

zakończył swoje wystąpienie zaprezentowaniem mebli chłodniczych 

na R744. 

Przedstawiciel firmy Emerson Electric Poland, pan Robert 

Grejcz po wstępnym omówieniu zakresu produkcji sprężarek 

firmy Emerson – Copeland przedstawił ofertę tej firmy w zakresie 

sprężarek pracujących z CO 2 jako czynnikiem chłodniczym. 

Jak wiemy, firma Emerson-Copeland jest wiodącym producentem 

sprężarek spiralnych, w tym również na R744. Omawiane 

sprężarki spiralne były zainstalowane w rzeczywistym obiekcie 

chłodniczym w systemie kaskadowym oraz booster. 

Kolejnym mówcą był pan Marek Mierzwiński z firmy GEA Grasso, 

który przedstawił w interesujący sposób sprężarki tłokowe firmy 

GEA Grasso i Bock pracujące na R744, ich zalety, jak i różnice pomiędzy 

sprężarkami na czynniki chłodnicze z grupy HFC i R744. 

wydArzeNIA 

Katarzyna Trzos – Sales 

Application Engineer, 

Heatcraft Worldwide 

Refrigeration – Europe 

13

wydArzeNIA 

Robert Petryk - Dyrektor, 

Członek Zarządu, Norpe 

Polska sp. z o.o. 

Agregaty typu Booster 

z bypassem gazowym 

CO 2 obecnie przeżywa swój renesans dzięki właściwościom 

nieosiągalnym przez inne stosowane w chłodnictwie gazy. 

ODP=0, GWP=1, a zwłaszcza niepalność i nietoksyczność CO 2 

w połączeniu z lepszym transferem ciepła spowodowało opracowanie 

instalacji chłodniczych umożliwiających pracę w układzie 

transkrytycznym o średniorocznym COP co najmniej 10% 

lepszym, niż w instalacjach wykorzystujących czynniki freonowe. 

Podstawowym rozwiązaniem proponowanym przez firmę 

Advansor/Norpe jest agregat typu Booster z bypassem gazowym. 

Elementami wyróżniającymi oferowane rozwiązanie jest piono- 

Tomasz Wojtowicz zaprezentował systemy bezpieczeństwa 

w pomieszczeniach z instalacjami CO 2 

Różnice te są znaczące, głównie ze względu na własności termodynamiczne 

czynników HFC i R744, jak i ciśnień. 

wy zbiornik, prosty 

i skuteczny układ 

olejowy, zastosowanie 

sterownika 

oraz oprogramowania 

firmy Danfoss. 

Do dnia dzisiejszego, 

Advansor dostarczył 

prawie 600 agregatów 

na CO 2 do zasilania 

instalacji chłodniczych pracujących w układzie transkrytycznym 

wykorzystywanych głównie w supermarketach. Głównym 

elementem decydującym o popularności tych rozwiązań jest 

bezpieczeństwo użytkowania, a zwłaszcza unikalne, wykorzystujące 

UPS, zabezpieczenie systemu w przypadku zaniku napięcia 

zasilającego. 

Ostatnią prelekcję wygłosił pan Tomasz Wojtowicz z firmy 

Gazex na temat wykrywania wycieków R744 z instalacji chłodniczych, 

jak i warunków bezpieczeństwa, które należy zachować 

pracując z CO 2 jako czynnikiem chłodniczym. Było to bardzo interesujące 

przedstawienie obowiązujących norm związanych 

z obecnością CO 2 w atmosferze, w kontekście instalacji chłodniczej 

pracującej na CO 2. 

Podsumowując należy podkreślić, że spotkanie to było bardzo 

interesujące w swojej formule organizacyjnej jak i merytorycznej. 

Uczestnicy mieli sposobność w czasie samej prezentacji 

jak i przerw zadawać pytania i rozmawiać z autorami prezentacji, 

którzy bardzo chętnie i szeroko odpowiadali na nie. Bazując 

na dopytywaniu sie uczestników o następne spotkanie na ten 

temat, należy wnioskować że seminarium było ciekawe i spełniło 

pokładane w nim oczekiwania. 

Należy więc liczyć, że ta ocena pozwoli na cykliczne kontynuowanie 

tej tematyki przez Kujawsko – Pomorskie Centrum 

Szkoleń i Certyfikacji KFCh, co podniesie ogólną wiedzę z zakresu 

nowych czynników chłodniczych. 

14 6/2012

wydArzeNIA 

Wykorzystanie energii odpadowej 

na potrzeby chłodu 

W dniu 16 maja w Gdańsku odbyło się seminarium dla projektantów 

z regionu Pomorza zorganizowane przez Cold System 

sp. z o.o. z Gdańska, przy współudziale SPX Cooling Technologies 

oraz Carrier Polska. 

Celem seminarium było przybliżenie uczestnikom spraw 

związanych z wykorzystaniem energii odpadowej w instalacjach 

energetycznych z przeznaczeniem do produkcji 

chłodu, a także poruszenie aspektów ekologiczno energetycznych 

technologii wież chłodniczych w sektorze energetycznym. 

Referentami byli pracownicy firmy Carrier Polska, 

EURO 2012 w barwach VTS 

W dniu 8 czerwca wraz z pierwszym meczem polskiej reprezentacji 

firma VTS rozpoczęła cykl imprez dla swoich klientów – 

kibiców, którzy wspólnie z przedstawicielami struktur handlowych 

VTS Polska dzielnie wspierali Polaków w rozgrywkach grupowych 

podczas Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA 2012. 

Na miejsce eventów zostały wybrane sportowe puby w takich 

miastach jak Warszawa, Kraków, Wrocław, Katowice, Poznań, Lublin, 

Łódź, Sopot, we wnętrzach których można było poczuć footballową 

atmosferę oraz w komfortowych warunkach obejrzeć mecz. 

Spotkanie w Warszawie połączone było ze zwiedzaniem, 

w podwarszawskim Nadarzynie, nowego centrum logistycznego 

VTS. Jego główną funkcją jest konsolidacja całości procesu 

logistycznego związanego z produkcją i dostawą urządzeń, 

dzięki któremu VTS utrzymuje na rynku pozycję lidera w kwestii 

bezkonkurencyjnego czasu dostaw. 

O wielkości i możliwościach nowego LC świadczą ilości wysyłanego 

towaru. „Od początku 2012 roku wysłaliśmy prawie 

15.000 m 3 towaru netto do naszych europejskich odbiorców. 

Nasz potencjał jest jednak w wiele większy, bo jesteśmy w stanie 

realizować niemal dwukrotnie większe wysyłki” - podkreśla 

Prezes VTS Group – pani Hanna Siek-Zagórska. 

Dodatkową atrakcją dla uczestników warszawskiego eventu, 

którzy bawili się w pubie przy ulicy Łazienkowskiej 3, była możliwość 

zwiedzania stadionu Legii. Wraz z przewodniczką, która 

opowiedziała najciekawsze historie związane ze stadionem i klubem 

Legii, uczestnicy weszli na murawę boiska oraz szatni zespołu, 

gdzie mogli poczuć się niczym prawdziwi zawodnicy. 

Panowie Andrzej Jarosz i Bolesław Klimczuk oraz ze strony 

SPX Cooling Technologies Jerzy Kot – Dyrektor Sprzedaży 

EEU&CIS. Konstrukcyjne uwarunkowania doboru wież chłodniczych 

zostały omówione przez pracownika Cold System 

sp. z o.o. pana Piotra Chamerę. 

Seminarium, które zorganizowano na Strzelnicy Gdańsk, 

ul. Jaśkowa Dolina zakończyło się krótkim szkoleniem i zawodami 

w strzelaniu z pistoletu wojskowego oraz z broni myśliwskiej 

do rzutek. Nagrody przygotowane przez Carrier Polska otrzymali 

najlepsi strzelcy z uczestników seminarium. 

16 6/2012

wydArzeNIA 

Najnowsze rozwiązania infrastruktury Data Center 

1 czerwca 2012 roku w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie 

odbyło się Seminarium Eksperckie „Experience the Difference” 

poświęcone zagadnieniom Data Center. Organizatorem spotkania 

była firma Emerson Network Power, spółka z grupy Emerson 

oraz światowy lider w dziedzinie maksymalizacji dostępności, 

mocy i sprawności infrastruktury krytycznej. 

Podczas Seminarium eksperci z Emerson Network Power 

oraz zaproszeni niezależni specjaliści z Polski i Europy omówili 

projekt budowy Data Center od fazy koncepcyjnej do objęcia 

obiektu obsługą serwisową. 

Pierwsza część seminarium była poświęcona stworzeniu koncepcji 

oraz projektu Data Center, analizie rozwiązań klimatyzacyjnych 

oraz uwarunkowań formalno-prawnych. Przedstawiono 

również wyniki testów systemów klimatyzacyjnych Emerson 

Network Power zainstalowanych w laboratorium jednej z firm 

kolokacyjnych w Niemczech, dysponującej Data Center dla IT 

o powierzchni prawie 40 000 metrów kwadratowych. 

Kolejna prezentacja dotyczyła krytycznych elementów systemu 

klimatyzacyjnego, którego sercem jest - rewolucyjna 

z punktu widzenia energooszczędności – szafa PCW z nowej 

generacji agregatami wody lodowej z freecoolingiem HPC. 

W części poświęconej zasilaniu awaryjnemu omówiono 

metody maksymalizacji dostępności i sprawności zasilaczy 

UPS w nowoczesnych centrach danych. Prowadzący przeprowadzili 

analizę aktualnych wymagań urządzeń odbiorczych 

i zaprezentowali optymalne rozwiązania zabezpieczające zasilanie 

krytycznych odbiorów. Przedstawiono unikalne, modułowe 

zasilacze dużych mocy TRINERGY (do 9,6 MW), które 

dynamicznie dostosowują się do parametrów sieci i odbiorów. 

Podczas tej części prezentacji omówiono także wpływ 

wydajności na całkowity koszt posiadania (TCO). 


Systemy infrastruktury dla Data Center ewoluują dziś w imponującym 

tempie, dlatego cieszymy się, że inwestorzy i projektanci 

infrastruktury serwerowni chcą śledzić najnowsze trendy 

i wdrażać rozwiązania poprawiające efektywność Data Center 

– powiedziała Małgorzata Kasperska, Dyrektor Zarządzający 

Emerson Network Power w Polsce. 

Seminarium Eksperckie 2012 było czwartą edycją dorocznego 

spotkania organizowanego przez Emerson Network 

Power, a patronat nad spotkaniem sprawował między innymi 

miesięcznik Chłodnictwo&Klimatyzacja. 

17

wydArzeNIA 

Nowa siedziba Wilo w Polsce 

11 czerwca 2012 r. w Janczewicach, w gminie Lesznowola, wmurowano 

kamień węgielny pod budowę obiektu biurowo-magazynowego 

dla firmy Wilo – jednego z największych na świecie producentów 

pomp i systemów pompowych do instalacji grzewczych, 

chłodniczych, klimatyzacyjnych i sanitarnych. Inwestycja o wartości 

20 mln zł będzie gotowa już w grudniu 2012 roku. 

Inwestor – Jan Opländer, członek rodziny założycieli firmy Wilo 

i równocześnie Prezes Jochen Opländer GmbH + Co.KG – oraz 

przedstawiciele firmy Wilo SE – Eric Lachambre, Członek Zarządu 

Wilo SE ds. sprzedaży i marketingu oraz Jarosław Stachurski, Prezes 

Zarządu Wilo Polska sp. z o.o. – w obecności zaproszonych gości 

dokonali w poniedziałek, uroczystego podpisania aktu erekcyjnego 

oraz wmurowania kamienia węgielnego pod budowę obiektu 

biurowo-magazynowego. Podczas wydarzenia nie zabrakło przedstawicieli 

władz lokalnych, z Panią Wójt Gminy Lesznowola – Marią 

Jolantą Batycką–Wąsik na czele. W ceremonii uczestniczyli również: 

Helmut Lüders – Kierownik Wydziału Ekonomicznego Ambasady 

Niemiec w Warszawie, Michael Kern – Dyrektor Generalny Polsko- 

Niemieckiej Izby Przemysłowo-Handlowej, Marek Gieleciński 

– Wicestarosta Powiatu Piaseczyńskiego, Marek Ruszkowski – 

Zastępca Wójta Gminy Lesznowola oraz Jacek Kudrzycki – Członek 

Zarządu PM Group Polska. 

Podczas uroczystości Jan Opländer przekazał w ramach akcji 

filantropijnej czek o wartości 10 000 zł na rzecz Fundacji Synapsis, 

niosącej pomoc dzieciom i dorosłym z autyzmem. Kwota zostanie 

przeznaczona na wsparcie Pracowni Rzeczy Różnych 

w Lesznowoli. 

Budowa własnej siedziby Wilo Polska w Janczewicach to konsekwencja 

naturalnego rozwoju firmy, działającej na polskim rynku 

od 1994 roku. To również potwierdzenie, że niemiecka firma 

o światowym zasięgu na trwałe związała się z polskim rynkiem, 

którego rozwój i potencjał docenił Zarząd Grupy Wilo SE. – podkreśla 

Jarosław Stachurski, Prezes Zarządu Wilo Polska sp. z o.o. 

Wilo Polska sp. z o.o. wchodzi w skład Grupy Wilo SE z siedzibą 

w Dortmundzie, jednego z największych na świecie producentów 

pomp i systemów pompowych do instalacji grzewczych, 

chłodniczych, klimatyzacyjnych i sanitarnych, który działa na 

rynku od 140 lat. Firma, której historia sięga 5-ciu pokoleń rodziny 

Opländer, posiada 60 oddziałów w Europie, Azji, Ameryce 

i Afryce oraz 14 zakładów produkcyjnych w Europie, Azji i Ameryce. 

Europejskie centra produkcyjne zlokalizowane są w Niemczech, 

Od lewej: Jarosław Stachurski – Prezes Zarządu Wilo Polska 

sp. z o.o., Jan Opländer – Inwestor, Prezes Jochen Opländer 

GmbH+Co.KG, Eric Lachambre – Członek Zarządu Wilo SE 

ds. sprzedaży i marketingu 

Francji, Wielkiej Brytanii i Irlandii. Firma zatrudnia ponad 6.200 

pracowników na całym świecie. 

Inwestycja w Janczewicach zakłada budowę obiektu biurowo-magazynowego, 

w którym znajdować się będzie serwis napraw 

dużych pomp wraz ze stacjami prób, a także blok szkoleniowy 

dla projektantów, instalatorów, serwisantów oraz przyszłych 

użytkowników, wyposażony w urządzenia pracujące w warunkach 

rzeczywistych. Łączna powierzchnia zabudowy budynku 

magazynowo-serwisowego wraz z częścią socjalno-biurową wyniesie 

prawie 3 tys. m 2. Za opracowanie projektu i zarządzanie 

realizacją inwestycji w trakcie budowy odpowiada PM Group – 

międzynarodowa firma architektoniczno-inżynierska. 

Zakończenie inwestycji o wartości 20 mln złotych przewidziane 

jest na koniec grudnia 2012 roku. Firma Wilo Polska zatrudnia 

obecnie 70 osób. Nowa inwestycja pozwoli na dalsze zwiększenie 

zatrudnienia. 

Firma Wilo Polska sp. z o.o., będąca synonimem niemieckiej jakości, 

innowacji i tradycji inżynierskiej potwierdziła swoją pozycję w gronie 

najdynamiczniej rozwijających się firm w Polsce zajmując wielokrotnie 

wysokie miejsca w różnych rankingach biznesowych. Została doceniona 

m.in. w rankingu Diamenty Forbesa 2011 oraz 2012, plasując 

się na najwyższej pozycji wśród firm ze swojej branży. 

Wraz z fundacją „Nasza Ziemia” Wilo Polska od kilku lat realizuje 

akcję „Prezent dla Ziemi”. Za każdą zakupioną przez Klientów 

pompę Wilo klasy energetycznej A, firma sadzi jedno drzewo, 

a tym wnosi swój wkład w ochronę środowiska. 

18 6/2012 

Autor/źródło: PM Group

Rewolucja w technice pompowej. 

Wilo-Stratos GIGA 

Wilo-Stratos GIGA to pojedyncza, elektroniczna pompa dławnicowa, 

charakteryzująca się innowacyjną konstrukcją silnika o najwyższej sprawności HED 

(High Efficiency Drive), przewyższającym graniczną wartość klasy sprawności IE4, 

określonej nowymi normami UE. 

Zakres temperatury przetłaczanej cieczy od -20°C do +140°C. 

Niespotykanie wysoka sprawność silników pomp Wilo-Stratos GIGA pozwala 

na znaczne oszczędności energii elektrycznej, szczególnie w instalacjach 

chłodniczych i klimatyzacyjnych. 

Komunikacja z systemami nadrzędnymi Modbus, BACnet, CAN, LON. 

ODPOWIADA 

ZAŁOŻENIOM 

DYREKTYWY 

ErP (ENERGY 

RELATED 

PRODUCTS) 

ODPOWIADA 

ZAŁOŻENIOM 

DYREKTYWY 

ErP (ENERGY 

RELATED 

PRODUCTS)

OzmOwA z… 

Przyszłość rynku klimatyzacji 

obiektów Data Center 

Rozmowa z Bartoszem Biernackim, 

Dyrektorem Sprzedaży ds. Klientów Kluczowych w Emerson Network Power 

Jak obecnie ocenia Pan rynek Data Center w Polsce. Czy 

podobnie jak gospodarka UE przeżywa on pewną stagnację? 

Bartosz Biernacki: Od kilku lat obserwuję rynek data center 

w Polsce i odnoszę wrażenie, że jest on odporny na jakiekolwiek 

zawirowania na rynkach finansowych. Rozwój IT 

w Polsce idzie swoim torem trochę niezależnie od sytuacji gospodarczej. 

Oczywiście trochę, bo jakiś wpływ sytuacja ekonomiczna 

na biznes IT ma, ale nasz kraj radzi sobie całkiem 

nieźle. Jedynym elementem wpływającym na IT negatywnie 

jest wysoki kurs euro i dolara. Pamiętam sytuację, gdzie kurs 

euro sięgał 4,8÷4,9 PLN. Wówczas Klienci zamrażali swoje inwestycje, 

bo zarówno sprzęt IT, jak i infrastruktura fizyczna 

(w tym klimatyzacja i zasilanie gwarantowane) rozliczane są 

w tych walutach. 

Co ma wpływ na rozwój tego rynku, jakie segmenty działalności? 

BB: Generalnie to my wszyscy mamy wpływ na rozwój tego 

biznesu. Im bardziej firmy potrzebują komputerów i wydajnych 

technologii IT do działania, im bardziej używamy tabletów 

i smartfonów, im bardziej zdigitalizowane jest społeczeństwo, 

tym szybciej biznes IT się rozwija. Nie wyobrażam sobie 

odwrócenia tego trendu. 

Jakiego typu obiekty powstają i będą planowane – małe 

i średnie w firmach, bankach itp., czy też duże świadczące 

usługi na zewnątrz? 

BB: Obecnie w IT obserwujemy kilka zjawisk, głównie rozwój 

tzw. Cloud computingu (potocznie Cloud-Chmury) oraz 

zmiana wymagań dla banków. Chmura jest bardzo ciekawym 

zagadnieniem. Na czym polega? Proszę wyobrazić sobie 

że jest Pan projektantem używającym oprogramowania 

inżynierskiego w 3D, wymagającego bardzo silnego komputera, 

procesora, karty graficznej itd. Inwestuje Pan ogromne 

pieniądze w ten sprzęt, a za 6-12 miesięcy jest on stary, trzeba 

inwestować cyklicznie. Na drugiej stronie równania mamy 

Chmurę i możliwość wynajęcia mocy obliczeniowej w serwerowni 

zlokalizowanej nie wiadomo gdzie. W domu lub biurze 

ma Pan tylko terminal: mysz, monitor i klawiaturę oraz połączenie 

z Internetem. Przy standardowej pracy wynajmujemy 

płacimy za niską moc obliczeniową, ale w przypadku projektu 

3D możemy zdecydować się na większą moc np. na 2 tygodnie. 

Rozwiązanie świetne, dające ogromne możliwości. 

Problem dla Polskiego rynku jest taki, że większość tego typu 

usług zlokalizowana jest poza naszym krajem. Zatem dla 

naszych biur projektowych, firm wykonawczych i dostawców 

pola do popisu w tej materii nie ma. Kuleje bardzo brak 

infrastruktury światłowodowej, dlatego wszyscy wielcy gracze 

nie zaglądają do nas. 

To są jednak przyszłe kierunki, w Polsce dziś większość firm 

inwestuje w swoje własne serwerownie. Część z nich decyduje 

się na wynajęcie przestrzeni w firmach kolokacyjnych posiadających 

największe serwerownie w naszym kraju. 

Zmieniło się również prawo bankowe. Kiedyś każdy bank 

był zobowiązany posiadać dwie serwerownie: główną i backup`ową. 

Dziś serwerownia backup`owa może być kolokowana, 

więc inwestycje w data center przesunęły się częściowo 

z bankowości do sektora serwerowni kolokowanych. 

Warto przytoczyć trochę liczb: szacuje się, że w Polsce mamy 

ok. 40 000 m 2 powierzchni w średnich i dużych data center. 

W Niemczech jeden z klientów Emerson Network Power 

posiada w obrębie Monachium 37 000 m 2 – na mnie robi 

to wrażenie. Największe projekty europejskie to 30 do 60 MW 

mocy chłodniczej – w Polsce to ok. 5 MW. Mamy jeszcze sporo 

do zrobienia. 

Rozwój rynku DC, jego wielkości, przekłada się również 

na większe obciążenia. 

BB: Owszem. Dziesięć lat temu szczytem zagęszczenia mocy 

było ok. 5 kW na jedną szafę serwerową. Dziś mamy możliwość 

schłodzenia szafy serwerowej o mocy 70÷100 kW. Nasze pracujące 

instalacje w Polsce mają ok. 35 kW na szafę serwerową. 

Średnia naszych aplikacji to 8÷14 kW na szafę. Rewolucja 

nastąpiła jednak w kwestii akceptowalnych przez użytkowników 

temperatur. 10 lat temu akceptowano temperatury wlotowe 

do szaf klimatyzacyjnych na poziomie 20÷22°C. Dziś jest 

to 36°C przy zachowaniu temperatury wlotowej do serwerów 

na poziomie 22÷25°C. Daje to ogromne możliwości wykorzystania 

freecoolingu w naszym klimacie i znaczne obniżenie 

kosztów eksploatacyjnych serwerowni. Obecnie pracujemy 

na temperaturach wody zasilającej np. 17/25°C. 

Jakie zatem czynniki mają wpływ na wybór systemu klimatyzacji 

DC? 

BB: Klienci są różni i kierują się różnymi kryteriami. Należy jednak 

spojrzeć na to co robi klimatyzacja w serwerowni – chroni 

20 6/2012

sprzęt serwerowy 10÷20 razy droższy od niej samej. Wartość 

samych danych jest często trudna w ogóle do oszacowania – 

często bezcenna. Jedna poważna awaria i konsekwencje finansowe 

dla użytkownika biznesu mogą być katastrofalne. Utrata 

zaufania, odpływ klientów i biznes na krawędzi. 

Firmy podejmując decyzje o zastosowaniu danego systemu 

często mają odrębne zespoły decydujące i budżety na IT 

i na np. klimatyzację. Kluczem do sukcesu jest dotarcie do osób 

widzących cały obraz przedsięwzięcia, a nie jego wycinek. Różnica 

w cenie systemu 10% jest niczym jeżeli wziąć pod uwagę, że IT 

kosztuje 20 razy więcej. 

Obecnie nasi klienci najczęściej decydują o zastosowaniu rozwiązania 

na podstawie przygotowanej przez nas szczegółowej 

analizy techniczno-ekonomicznej z kalkulacją TCO, decydując 

się często na najdroższe warianty inwestycyjne, przynoszące 

ogromne oszczędności po stronie eksploatacyjnej. 

Jakie systemy, rozwiązania klimatyzacji wybierają najczęściej 

inwestorzy w Polsce? 

BB: Jeszcze kilka lat temu, przed uwolnieniem cen energii elektrycznej, 

hitem nr 1 były rozwiązania freonowe. Obecnie hitem 

są aplikacje z nową generacją szaf na wodę lodową PCW współpracujące 

z również nową generacją agregatów wody lodowej 

HPC. Systemy tepracują na temperaturach wody do 26°C i powietrzu 

w gorącej strefie w serwerowni do 36÷38°C. Szczytem 

jest jedna z naszych krakowskich aplikacji, gdzie w szczycie obciążenia 

mocą obliczeniową osiągamy 49°C na powietrzu powrotnym 

do klimatyzatora. Całość domyka system zabudowy 

zimnych lub gorących stref (bez większego znaczenia w zużyciu 

energii ma wybór zabudowy zimnej lub gorącej strefy). 

To co nas wyróżnia to opatentowany system sterowania wydajnością 

wentylatorów i mocy chłodniczej szaf klimatyzacyjnych 

SmartAisle. Od 2 lat praktycznie większość naszych realizacji 

oparta jest na nim, a korzyści dla użytkowników ogromne. 

Ale same systemy to nie wszystko. Przy wyborze oferty 

ważne są chyba również usługi dodane jak serwis, czy monitoring 

i optymalizacja zużycia energii? 

BB: Doskonałe pytanie. Powtórzę to po raz kolejny na łamach 

Ch&K: jak mawiają Amerykanie, oczekuj od rzeczy tylko tyle 

ile za nią zapłacisz. Tak jak w przypadku wyboru rozwiązań sytuacja 

po stronie użytkowników zaczyna się stabilizować, tak 

po stronie takich elementów jak wiarygodna i rzetelna usługa 

serwisowa, związane z tym systemy monitorowania i możliwość 

optymalizacji są cały czas w powijakach. Mamy całą rzeszę 

Klientów świadomych, którzy wiedzą, że dobrze serwisowane 

instalacje działają po 10, 20 czy 30 lat. Nawet najlepszy 

samochód bez dobrego serwisu – zawiedzie. 

Podobnie jest w klimatyzacji, dobrze serwisowana, działa 

latami. Emerson Network Power od zawsze stosuje zasadę 

uczciwych kosztów serwisu za solidną usługę. Tego trzymamy 

się od lat 70 i tu nic się nie zmienia. Bez dobrego serwisu bylibyśmy 

mocno niewiarygodni, a odnoszę wrażenie, że Polscy 

Klienci darzą nas ogromnym zaufaniem, którego staramy się 

nie zawieść. My ze swojej strony robimy wszystko by podnosić 

jakość naszych usług, dostępności naszych inżynierów i ich 

rozlokowania w kraju. Obecnie mamy razem z autoryzowanymi 

partnerami ponad 200 inżynierów serwisu na terenie Polski. 

Często świadczymy usługi całodobowej obecności pracowników 

na serwisowanych obiektach o znaczeniu strategicznym 

dla biznesu naszych Klientów. 


Na rynku jest wielu dostawców samych systemów klimatyzacji, 

jak i pełnych rozwiązań DC (A/C, racki, UPS itd.). Czy rynek 

w kolejnych latach będzie należał do dużych dostawców? 

Jak widzi Pan przyszłość firm czysto klimatyzacyjnych? 

BB: Moim zdaniem uniwersalną chyba zasadą jest, że jeżeli 

prowadzimy naszą działalność na zdrowych ekonomicznie 

i uczciwych zasadach, to możemy zbudować firmę na pokolenia. 

Tego oczekują klienci – faktu, że firma z którą współpracują 

nie zniknie za 3 lata. Każda firma znajdzie coś dla siebie, również 

dostawcy tylko i wyłącznie klimatyzacji dla data center. Są 

to dobre firmy, zatrudniają również dobrych inżynierów. 

Emerson Network Power obecnie wchodzi w zupełnie nowy 

rozdział swojej działalności. Zbudowaliśmy bardzo silne i kompetentne 

działy klimatyzacji precyzyjnej i zasilania gwarantowanego. 

To jednak nie wszystko w serwerowni, jedynie 2 

z kilku istotnych elementów. Staramy się wykorzystać synergię 

posiadania wielu elementów z data center. Przykładem może 

być optymalizacja pracy serwerów, klimatyzacji i systemów 

zasilania gwarantowanego poprzez skonsolidowane oprogramowanie 

spinające wszystkie te elementy. Mamy takie kompetencje 

i wykorzystujemy je coraz śmielej, z korzyścią dla 

użytkowników. Takiej kompetencji firmy dostarczające jedynie 

poszczególne systemy, zapewne nie będą mieć. 

Jednego nauczyło mnie 5 lat w klimatyzacji precyzyjnej – 

przyszłość jeszcze nie raz nas zaskoczy. Pozytywnie. 

Dziękuję za rozmowę 

BB: Dziękuję. 

rOzmOwA z… 

Emerson Network Power 

ul. Szturmowa 2A 

02-678 Warszawa 

tel.: +48 22 458 92 60 

fax: +48 22 458 92 61 

e-mail: 

biuro@emersonnetworkpower.com 

www.eu.emersonnetworkpower.com 

21

KLImATyzACjA 

Elastyczna instalacja 

rozprowadzania wody chłodzącej 

w Data Center 

Maciej ŻUK 

Instalacje wody lodowej w systemach chłodzenia technologicznego serwerowni 

zrobiły się coraz bardziej popularne, trend ten jest widoczny także i w Polsce. 

O AuTOrze 

Maciej ŻUK - Z-ca 

Dyrektora Działu 

Projektowania 

Infrastruktury Centrów 

Danych, ATM Systemy 

Informatyczne S.A. 

Często wodne systemy chłodzące stają się wręcz nieodzowne 

dla realizacji coraz większej ilości projektów infrastruktury Data 

Center, szczególnie jeśli chodzi o instalacje chłodzenia rzędowego 

lub bezpośredniego szaf rakowych. Zbliżenie urządzeń chłodzących 

i instalacji wodnych do urządzeń IT wymusza na instalacjach 

wody chłodzącej większą niezawodność, modułowość 

oraz skalowalność. Czołowi dystrybutorzy zaawansowanych systemów 

chłodzenia rzędowego starają się w związku z tym, poza 

samymi urządzeniami chłodzącymi, zaproponować optymalne 

rozwiązania dla dystrybucji wody lodowej. 

Specjalnie dla wodnych klimatyzatorów rzędowych firma 

Schneider Electric opracowała metodę „elastycznej instalacji” 

rozprowadzania wody chłodzącej, znacząco zwiększającą odporność 

na nieszczelności w stosunku do klasycznych „sztywnych 

instalacji wodnych”. Podstawową cechą systemu jest zastosowanie 

bezszwowych i elastycznych instalacji rurowych dla podłączeń 

poszczególnych klimatyzatorów rzędowych. 

Metoda ta okazała się na tyle skuteczna i bezpieczna, że jest 

stosowana bardzo często, także dla instalacji prowadzonych górą 

pod sufitem, w pomieszczeniach serwerowni, w których nie 

ma podłogi podniesionej. Dotyczy to serwerowni budowanych 

także i w Polsce. 

Rys. 1. Przykładowy schemat instalacji z elastycznymi rurami prowadzonymi górą 

system 

Podstawowym założeniem systemu jest doprowadzenie do serwerowni 

wody chłodzącej centralnym rurociągiem np. ze stali lub 

miedzi do modułów rozdzielających CDU (Cooling Distribution 

Unit). Następnie prowadzi się doprowadzenie indywidualną instalacją 

od rozdzielacza do każdego klimatyzatora elastycznym rurociągiem, 

bez użycia kolanek oraz łączy pośrednich. Wewnętrzna 

instalacja wykonana jest z elastycznych przewodów wielowarstwowych 

PEX/AL/PEX, które są już w Polsce w powszechnym użyciu. 

Najstarsze instalacje z rur tego typu pracują od ponad 30 lat, nie 

wykazując żadnych oznak obniżenia parametrów. Doświadczenia 

firmy Virsbo nie zanotowały także żadnego przypadku awarii, 

a niezależne źródła oceniają okres eksploatacji tego typu przewodów 

na co najmniej 100 lat. 

System jako całość w stosunku do „klasycznych” sztywnych 

instalacji, w których klimatyzatory podłączane są krótkimi odgałęzieniami 

do wspólnego rurociągu dystrybucyjnego, ma mnóstwo 

zalet. Na całym świecie działają już tysiące takich instalacji, 

przez co możliwa jest dokładna ocena na bazie wielu doświadczeń. 

Ogólne spostrzeżenia odnośnie tego systemu to znacznie 

większa niezawodność, obniżenie ryzyka nieszczelności, mniejszy 

koszt instalacji, krótsze wdrożenie, łatwość zmian i rozbudowy. 

W opisie parametrów charakteryzujących ten system będzie 

oczywiście odniesiony do „klasycznych” sztywnych systemów, 

z którymi tak naprawdę konkuruje. 

parametry charakterystyczne elastycznej instalacji 

rurowej 

Wysoka niezawodność 

W elastycznej instalacji występują tylko dwa złącza na każde 

podłączenie rurowe do klimatyzatora rzędowego, jedno przy klimatyzatorze 

drugie przy module rozdzielacza. Stosowane w technologii 

Pex-AL-PEX połączenia typu Multipress tworzą złącze 

silniejsze od łączników gwintowanych lub uszczelnieniowych, 

a ilość połączeń dla jednego klimatyzatora jest co najmniej 10 

razy mniejsza niż w technologii sztywnej. Zwykle podstawową 

obawą Inwestorów przed stosowaniem w serwerowniach 

chłodzenia wodnego był strach przed ewentualnymi wyciekami 

na złączach rur lub armatury. Stosowano w związku z tym bardzo 

kosztowne systemy rur dwuściennych lub domagano się 

np. „badania jakości spawów metodą radiologiczną”. Oczywiście 

przy wykonywaniu tego typu instalacji należy pamiętać o tym, 

że rury elastyczne są bardziej podatne na powstanie nieszczel- 

22 6/2012 

Data Center 

by

Teraz możesz błyskawicznie dostosować 

architekturę Twojego centrum danych 

do potrzeb biznesowych 

1 

1 Chłodzenie 

Wyższa efektywność 

2 Zarządzanie 

Oprogramowanie 

3 Bezpieczeństwo 

fizyczne 

4 Zasilanie 

Modułowa dystrybucja 

5 Systemy szaf 

Obudowy i akcesoria 

dzięki systemom do kompleksowego 

Kontrola dostępu zasilania i praca równoległa kompatybilne ze sprzętem 

chłodzenia 

monitorowania i zarządzania i nadzór z jednego zasilaczy UPS dla odbiorów IT różnych producentów 

na poziomie szafy, zapewnia wyższą 

miejsca. 

o mocy od 10 kW do 2 MW. dla środowisk o wysokiej 

rzędu i pomieszczenia. efektywność i dostępność. 

gęstości mocy. 

Tylko InfraStruxure firmy APC by Schneider Electric 

dostosowuje się szybko do Twoich potrzeb biznesowych Elastyczność architektury 

Przedstawiamy nową generację architektury InfraStruxure 

Przejąłeś właśnie nową firmę? Musisz zwiększyć wydajność baz danych klientów lub 

zasobów? Prawdopodobnie odczuwasz rosnącą presję dotyczącą zmian w infrastrukturze 

IT Twojej firmy. Twoje centrum danych nie jest w stanie sprostać najnowszym zmianom? 

To oznacza, że nadszedł czas na APC by Schneider Electric i jej sprawdzoną 

wysokowydajną i skalowalną infrastrukturę centrum danych. Tylko InfraStruxure, jedyna 

w branży, modułowa, elastyczna i rozbudowywana na żądanie architektura centrum danych 

zagwarantuje, że Twoje centrum danych zaadoptuje się sprawnie, wydajne i co chyba 

najważniejsze, dostosuje się do zmian biznesowych. 

Centra danych InfraStruxure to biznes 

My mówimy, że centra danych InfraStruxure to biznes. Ale co to znaczy dla Ciebie? 

Odpowiedź jest prosta. Centrum danych to biznes, kiedy: jest zawsze dostępne 

na najwyższym poziomie przez 24 godziny 7 dni w tygodniu przez cały rok; rozwija się wraz 

z dynamiką działalności; umożliwia podnoszenie wydajności bez logistycznych przeszkód 

(np. harmonogramy prac); sprzyja dostosowywaniu infrastruktury IT i obiektów do tempa 

rozwoju firmy; jest coraz bardziej efektywne energetycznie – od planowania po operacje; 

rośnie wraz z firmą; wspiera a nie utrudnia prowadzenie działalności. 

Gwarancja trzech korzyści płynących z wdrożenia InfraStruxure 

Rozwiązanie InfraStruxure spełnia naszą gwarancję trzech korzyści dotyczących: najwyższej 

jakości zapewniającej maksymalną dostępność; dynamiki pozwalającej na szybkie i 

łatwe dostosowanie IT do potrzeb biznesowych oraz oszczędności dzięki efektywności 

energetycznej. Jakość, dynamika i oszczędność – czy można trafniej pojmować biznes? 

Pobierz za DARMO dowolny White Paper 

w ciągu najbliższych 30 dni i zdobądź szansę 

na wygranie tabletu iPad 2! 

Odwiedź stronę www.apc.com/promo i wprowadź kod: 21520p 

Telefon: 00 800 491 1 568 Faks: 022 666 00 22 

2 

3 

4 

InfraStruxure: 

Każde pomieszczenie IT może 

stać się światowej klasy centrum 

danych. InfraStruxure można 

wdrażać we własnym tempie jako 

modułowe, skalowalne i dostosowane 

rozwiązanie. Zaprojektowanie, 

zbudowanie oraz instalacja w małych 

i nowych środowiskach centrum danych 

nie sprawia trudności. 

Dłuższa eksploatacja Twojego 

centrum danych. Istniejącą 

architekturę centrum danych 

można rozbudować o komponenty 

InfraStruxure oraz podnieść jej 

wartość korzystając z naszego 

oprogramowania do zarządzania. 

Rozwój dzięki rozbudowywalnej 

modułowej architekturze 

dla dużych centrum danych. 

W średnich i dużych środowiskach 

rozwiązanie InfraStruxure można 

wdrażać etapowo, w miarę 

rozwoju firmy. 

©2012 Schneider Electric. All Rights Reserved. Schneider Electric, APC, and InfraStruxure are trademarks owned by Schneider Electric Industries SAS or its affiliated companies. 

All other trademarks are the property of their respective owners. APC Polska ul. Ryżowa 33a Warszawa, Polska e-mail: apcpol@apc.com • 998-5037_PL_C 

5

KLImATyzACjA 

Sprawność 

Dostępność 

MTTR 

(średni czas naprawy) 

Instalacja 

Promień skrętu 

Łatwość konserwacji 

Spadek ciśnienia 

Wymagana powierzchnia 

Zasięg 

Koszt początkowy 

(instalacja i materiały) 

Lokalizacja rur 

Tabela 1. Porównanie sztywnych i elastycznych instalacji rurowych [1] 

Sztywna instalacja rurowa Elastyczna instalacja rurowa 

Niska szybkość wdrażania z powodu konieczności wykonania wielu 

lutowanych złączy. 

Balansowanie instalacji nie jest łatwo dostępne ani w przypadku 

instalacji znajdującej się pod podłogą podniesioną, ani nad płytkami 

sufitowymi. 

Nieskalowalna — rozbudowa lub przemieszczanie wymaga 

jednorazowych prac technicznych i przestoju innych urządzeń. 

Ryzyko wystąpienia nieszczelności na każdym łączniku i złączu obniża 

niezawodność. 

Jeśli nieszczelność wystąpi na rurze głównej, naprawa może potrwać 

od kilku godzin do kilku dni w zależności od samej nieszczelności. 

Jeśli nieszczelność wystąpi na odgałęzieniu dystrybucyjnym w centrum 

danych, naprawa może potrwać kilka godzin, powodując wyłączenie 

kilku urządzeń. 

Wyższe koszty instalacji. Balansowanie instalacji wymaga więcej czasu, 

co zwiększa koszt rozruchu. 

Stosowane salutowane, gwintowane i mechaniczne złącza i łączniki. 

Wymagane są pośrednie zawory odcinające i balansujące. 

Pozwala na krótszy promień skrętu przy zastosowaniu łączników 

kolankowych. 

Oględziny każdego złącza i zaworu pod kątem nieszczelności, wzrokowa 

kontrola obecności skroplin na łącznikach i zaworach oraz oględziny 

miejsc narażonych na korozję. Pomiar i ocena zgodności z normami 

stężenia wody i glikolu. 

Stosowanie kolanek na zakrętach i osad mineralny powodują dodatkowy 

spadek ciśnienia. 

Instalacja rurowa przebiega pod podłogą lub w górze dzięki czemu nie 

zajmuje żadnej dodatkowej powierzchni. 

Przy użyciu sztywnych przewodów rurowych można wykonywać 

długie połączenia rurowe, ponieważ poszczególne odcinki rur łączy się 

za pomocą łączników. 

Koszt rury sztywnej jest niższy, lecz całkowity kosz instalacji jest 

wyższy z powodu większych nakładów siły roboczej koniecznych 

do lutowania i gwintowania. Więcej czasu wymaga także balansowanie 

instalacji, co zwiększa koszt rozruchu. 

Może być instalowana na zewnątrz lub wystawianie na działanie 

promieni słonecznych. 

Rys. 2. CDU fabryczny moduł rozdzielający dla 12 

klimatyzatorów rzędowych 

Wzrost szybkość wdrażania o 40%. 

Balansowanie instalacji wody odbywa się w zcentralizowanej dostępnej 

lokalizacji, 

Skalowalna — pozwalają na przemieszczanie, dodawanie, modyfikacje 

i przyszłą rozbudowę bez zakłócania pracy innych urządzeń. 

Zwiększona niezawodność dzięki wyeliminowaniu pośrednich złączy, 

co radykalnie zmniejszyło ryzyko powstania nieszczelności. 

Jeśli nieszczelność wystąpi na drodze od chłodnicy do zcentralizowanej 

dystrybucyjnej rury rozgałęźnej, naprawa może potrwać od kilku godzin 

do kilku dni w zależności od samej nieszczelności. 

Jeśli nieszczelność wystąpi na odgałęzieniu elastycznym w centrum 

danych, można poprowadzić nową elastyczną instalację rurową, 

a naprawa może potrwać kilka godzin, powodując wyłączenie tylko 

jednego urządzenia. 

Niższy koszt instalacji. Rozruch i balansowanie instalacji jest mniej 

skomplikowane dzięki zcentralizowanemu systemowi dystrybucji. 

Nie są wymagane żadne lutowane złącza, pośrednie łączniki ani zawory. 

Minimalny promień zgięcia jest równy 5- lub 7-krtotności zewnętrznej 

średnicy przewodu. 

Mniej czasochłonne oględziny zaworów pod kątem nieszczelności 

i obecności skroplin przy zcentralizowanej dystrybucyjnej rurze 

rozgałęźnej (wszystkie zawory znajdują się w jednym miejscu). Pomiar 

i ocena zgodności z normami stężenia wody i glikolu, okresowa 

konserwacja. 

Gładkie ścianki wewnętrzne i zakręty o większym promieniu bez 

łączników ograniczają spadek ciśnienia w typowych instalacjach 

rurowych. 

Wymagana jest dodatkowa powierzchnia w pomieszczeniu 

na zcentralizowaną dystrybucyjną rurę rozgałęźną. 

Maksymalna zalecana odległość od dystrybucyjnej rury rozgałęźnej 

do klimatyzatorów wynosi 46 metrów z powodu trudności, jakie 

większe odległości stwarzałyby dla instalatorów. 

Koszt przewodów rurowych PEX jest wyższy, lecz całkowity koszt 

instalacji może być niższy z powodu eliminacji konieczności lutowania 

i gwintowania łączników, a rozruch i balansowanie instalacji jest dzięki 

zcentralizowanemu systemowi dystrybucji mniej skomplikowane. 

Przewodów rurowych PEX nie wolno przechowywać ani instalować 

w miejscach wystawionych na bezpośrednie lub pośrednie działanie 

promieni słonecznych. 

ności na skutek przebicia ostrym narzędziem oraz mniej odporne 

na zewnętrzne otarcia. 

Zastosowanie bezszwowych i elastycznych instalacji rurowych 

eliminuje konieczność użycia pośrednich łączników, co zmniejsza 

ryzyko wycieku wody, skraca czas wdrożenia i zwiększa sprawność 

systemu. 

Bardzo ważnym elementem takiej instalacji jest moduł dystrybucyjny 

(CDU). 

Moduł ten jest specjalnie zaprojektowanym i wykonanym 

w fabryce z zachowaniem maksymalnej jakości, rozdzielaczem 

wyposażonym w zawory odcinające i regulacyjne. CDU może 

obsługiwać do 12 klimatyzatorów rzędowych (300 mm), czyli 

nawet do 360 kW. Jednostka może być umieszczona zarówno 

w serwerowni jak i poza nią, przy zachowaniu maksymalnej odległości 

do najdalszego klimatyzatora aż do 46 metrów. 

Łatwość wdrożenia, rozbudowy i zmian 

Sztywna instalacja rurowa nie daje swobody przyszłej rozbudowy 

– koszt instalacji jest wysoki, a czas wdrożenia długi. 

24 6/2012

Zastosowanie w instalacji modułu rozdzielająco-regulacyjnego 

CDU oraz elastycznych rur PEX-AL-PEX daje 

dużą swobodę przyszłej rozbudowy oraz zmian w infrastrukturze 

polegających na przemieszczaniu urządzeń, 

z jednoczesnym skróceniem szybkości wdrożenia. 

Elastyczna instalacja oferuje wyjątkową możliwość 

wykonania zmian bez konieczności prowadzenia poważniejszych 

prac w serwerowni, a co ważniejsze może 

nastąpić bez przerywania pracy systemów. Unikamy 

też kłopotliwego lutowania bądź spawania, a dzięki 

temu, że wszystkie zawory odcinające i balansujące 

są w module CDU bardzo łatwo i szybko możemy 

zrównoważyć hydraulicznie całą instalację 

szybszy czas naprawy (MTTR) 

W przypadku nieszczelności na rurze głównej rozgałęźnej 

sztywnej instalacji doprowadzającej schłodzoną 

ciecz do grupy klimatyzatorów, jesteśmy zmuszeni 

po pierwsze czasowo odciąć chłodzenie do wszystkich 

klimatyzatorów, po drugie naprawa może być 

bardzo czasochłonna – jeśli wymaga np. spawania. 

W przypadku nieszczelności w którymś z układów 

elastycznych cały system jest sprawny już po kilku 

godzinach, a wyłączone z pracy jest tylko jedno urządzenie. 

Oczywiście w przypadku powstania nieszczel- 

Przebicia 

Uszkodzenia 

w pojedynczych 

punktach 

Nieszczelności na 

złączach 

Drgania sejsmiczne 

i wibracje 

Nastąpienie 

Kapanie z izolacji na 

skutek skraplania 

się pary wodnej 

w centrum danych. 


ności na głównej rurze dystrybucyjnej mamy do czynienia 

z awarią całego systemu. 

podsumowanie 

System ten pomimo tego, że jest zaprojektowany 

przez firmę APC, sprawdza się dla instalacji wszystkich 

klimatyzatorów rzędowych a w szczególności tych 

najpopularniejszych, czyli o szerokości 30 cm o deklarowanej 

mocy chłodniczej 30÷35 kW. Jest stosowany 

z powodzeniem także w serwerowniach, gdzie 

rury wody chłodzonej muszą być prowadzone górą, 

a trend budowania serwerowni z podłogą twardą staje 

się coraz bardziej powszechny. Stosowanie bezszwowych 

i elastycznych rur eliminuje konieczność użycia 

pośrednich połączeń, co wydatnie zmniejsza ryzyko 

wycieków oraz skraca czas i koszty realizacji. 

LITERATURA: 

[1] APC – WP 131 – Ulepszona metodologia rozprowadzania instalacji 

rurowej wody schłodzonej w centrach danych 

[2] APC – AN #124 – Selection Procedure for the InfraStruXure Cooling 

Distribution Unit 

[3] APC – AN #126 – Selection Procedure for the InRow Chilled Water 

Products 

Tabela 2. Porównanie przyczyn awarii sztywnych i elastycznych instalacji rurowych 

Sztywna instalacja rurowa Elastyczna instalacja rurowa 

Mniej podatna na powstanie nieszczelności 

na skutek przebicia ostrym przedmiotem. 

Uszkodzenie na rurze odgałęźnej 

powoduje utratę chłodzenia we wszystkich 

podłączonych do tej gałęzi urządzeniach 

CRAC. 

Występowanie licznych złączy i łączników 

w połączeniu rurowym zwiększa ryzyko 

powstania nieszczelności na skutek korozji 

elektrochemicznej, uszkodzenia z upływem 

czasu szczeliwa gwintu, nienajlepszego 

wykonanie gwintów, uszkodzenia uszczelki 

w połączeniach rowkowanych lub niskiej 

jakości gwintowanych łączników. 

Wibracje i drgania sejsmiczne mogą 

spowodować powstanie nieszczelności na 

złączach i łącznikach. 

Może spowodować uszkodzenie lutowanych 

lub gwintowanych łączników, powodując 

powstanie nieszczelności. 

Większe ryzyko wystąpienia zjawiska 

skraplania z powodu trudności z wykonaniem 

izolacji wielu zaworów, filtrów i łączników. 

Niewielkie przerwy lub luki w izolacji mogą 

spowodować skraplanie się pary wodnej. 

Otarcia i przecięcia Odporna na zewnętrzne otarcia i przecięcia. 

Pory i osad 

mineralny 

Podatna na tworzenie się porów 

i gromadzenie osadu mineralnego, jeśli woda 

nie jest poddawana okresowym badaniom. 

Bardziej podatna na powstanie nieszczelności 

na skutek przebicia ostrym przedmiotem. 

Uszkodzenie na przewodzie powoduje utratę 

chłodzenia tylko w jednym urządzeniu CRAC. 

Ograniczona liczba złączy — dwa na 

przewód prowadzący do urządzenia CRAC. 

Łączniki gwintowane Multipress zagniatają 

przewód PEX-AL-PEX, tworząc złącze 

silniejsze od łącznika gwintowanego lub 

uszczelnionego. 

Mniej podatna na przerwanie lub powstanie 

nieszczelności na skutek wibracji lub drgań 

sejsmicznych. 

Mniej podatna na uszkodzenia z powodu 

elastyczności rury. 

Mniejsze ryzyko wystąpienia zjawiska 

skraplania, dzięki eliminacji pośrednich 

zaworów i łączników pomiędzy systemem 

dystrybucji a urządzeniami CRAC. 

Mniej odporna na zewnętrzne otarcia. 

Przecięcie może uszkodzić zewnętrzną 

warstwę instalacji rurowej PEX. 

Bardzo odporna na gromadzenie się osadu 

mineralnego, dzięki gładkim ściankom 

wewnętrznym i właściwościom chemicznym. 

KLImATyzACjA 

Szafy klimatyzacji precyzyjnej: 

• 

• 

• 

• 

• 

z bezpośrednim odparowaniem 

czynnika oraz wodne 

z nawiewem górnym, dolnym 

oraz wyporowym 

z opcją freecooling 

ze zdalnym skraplaczem 

oraz jako monoblok 

szeroki zakres mocy chłodniczych 

Galklima Sp. z o.o. 

Generalny Dystrybutor 

Galletti Group 

ul. Zbąszyńska 4 

91-342 Łódź 

biuro@galklima.com.pl 

www.galklima.pl 

REKLAMA 

25

KLImATyzACjA 

Freecooling 

– świadoma eksploatacja Data Center 

Zagadnienia praktyczne 

Bogusław PERKOWSKI 

Oferowane przez producentów klimatyzacji precyzyjnej rozwiązania, oparte 

na wykorzystaniu zasady freecoolingu, spotykają się z coraz większym 

zainteresowaniem Inwestorów. 

O AuTOrze 

mgr inż. Bogusław 

PERKOWSKI – 

uprawnienia budowlane, 

licencjonowany zarządca 

nieruchomości, Member 

ASHRAE. Ekspert w 

zakresie zarządzania 

specjalistycznymi 

nieruchomościami 

komercyjnymi, energią 

(Intelligent Energy, Smart 

metering), ciągłością 

pracy obiektów 

Na zainteresowanie systemami odzysku ciepła, czy freecoolingu 

składa się nie tylko chęć posiadania wysokowydajnych, efektywnych 

układów, zapewniających parametry środowiskowe dla 

systemów informatycznych, ale również ograniczony, w porównaniu 

z układami standardowymi, pobór energii elektrycznej. 

Istotnym elementem jest świadome dopuszczenie do stosowania, 

bezpośrednio w pomieszczeniach serwerowni, układów, które 

jako czynnik schładzający wykorzystują wodę lodową / glikol. 

Należy tu zwrócić uwagę, że nawet najlepiej zaprojektowany 

system klimatyzacyjny, do właściwej pracy wymaga dokonania 

odpowiednich nastaw początkowych (zestrojenia układu) i świadomej, 

profesjonalnej eksploatacji. 

Świadoma eksploatacja obejmuje zarówno działania związane 

z konserwacją i przeglądami instalacji rurowych i urządzeń 

klimatyzacyjnych, jak również pełną współpracę służb serwisowych 

i obsługi systemów informatycznych. 

Poniżej, na praktycznym przykładzie zostały przedstawione 

główne elementy wpływające na efektywność układów klimatyzacyjnych, 

wykorzystujących zasadę freecoolingu, mające 

bezpośrednie przełożenie na osiągane oszczędności w zużyciu 

energii elektrycznej – ograniczenie kosztów. 

Jako przykład posłuży budynek klasy Data Center, zlokalizowany 

w Warszawie, o następujących parametrach: 

Rys. 1. Zużycie energii elektrycznej budynku w latach 2005–2011 

Rys. 2. Charakterystyka zużycia energii elektrycznej przez systemy informatyczne, 

wynikająca z instalowania nowych urządzeń w okresie 2005–2011 

pobór mocy elektrycznej 2,2 MW 

powierzchnia całkowita 

w tym: 

8 300 m2 

- technologiczna 1 700 m2 - biurowa 5 400 m2 Powierzchnię technologiczną stanowią serwerownie o średnim 

współczynniku poboru energii elektrycznej – 1,0 kW/m 2, 

zaś biurową typowe pomieszczenia (głównie typu open space) 

- wszystkie pomieszczenia są klimatyzowane. 

Budynek jest eksploatowany ponad 10 lat, analizowany okres 

pracy systemów obejmuje lata sukcesywnego wdrażania zasad 

właściwej, świadomej eksploatacji, opartej na wspomnianej współpracy 

służb serwisowych i obsługi informatycznej. 

Obserwowana tendencja wzrostowa w latach 2005–2009 jest wynikiem 

rozwoju systemów informatycznych i, nadążających za nimi, 

systemów klimatyzacyjnych. Charakterystykę zużycia energii elektrycznej 

przez systemy informatyczne, wynikającą z instalowania nowych 

urządzeń w rozpatrywanym okresie przedstawia rysunek 2. 

Wpływ zużycia energii elektrycznej przez systemy informatyczne 

w okresie 2005–2009 znajdują odbicie w zużyciu energii 

przez cały obiekt. Obniżenie zużycia energii na cele informatyczne 

w roku 2010, a następnie wzrost w roku 2011 nie ma już tak 

bezpośredniego wpływu na całkowite zużycie obiektu. 

Aby uzyskać odpowiedź dlaczego tak się dzieje, konieczne 

jest przeanalizowanie zużycia energii elektrycznej na cele klimatyzacji. 

Charakterystyka zastosowanych instalacji klimatyzacyjnych 

A. Klimatyzacja precyzyjna o efektywnej mocy chłodniczej 1600 

kW, złożona z następujących instalacji: 

1. Freecooling pośredni – szafy klimatyzacyjne, obsługujące 

wybrane pomieszczenia serwerowni, połączone są instalacją 

ergolidową (glikol 36%), zamkniętą w układzie pierścieniowym 

z drycoolerami zlokalizowanymi na zewnątrz budynku. 

Parametry robocze: 

– powietrze nawiewane: t n=20÷24°C, RH= 30÷70%, 

– glikol: t gz=6/12°C, t gl=40/45°C 

2. Bezpośrednie odparowanie – szafy klimatyzacyjne obsługują 

część pomieszczeń serwerowni. 

B. Klimatyzacja komfortu 

1. System wody lodowej – fancoile + wytwornica wody lodowej, 

2. Rozproszone układy typu VRV. 

26 6/2012

KLIMATYZATORY 

- naścienne 

- okienne 

- typu konsola 

- podsufitowo-przypodłogowe 

- kasetonowe 

- kanałowe 

- multisplity z inverterem 

- przenośne 

- osuszacze powietrza 

- systemy VRF 

AKCESORIA 

- rury miedziane 

- wsporniki jednostek zewnętrznych 

- korytka PCV 

- akcesoria skroplin 

POMPY CIEPŁA 

- powietrze-woda ze zbiornikiem 

- powietrze-woda kompaktowe ze zbiornikiem 

- powietrze-woda typu split 

- powietrze-woda monoblok z inverterem 

- basenowe 

- gruntowe 

KURTYNY 

- zimne 

- z nagrzewnicą elektryczną 

- z nagrzewnicą wodną 

REKUPERATORY 

- z wymiennikiem krzyżowym 

SYSTEMY WODNE 

- agregaty chłodnicze 

- klimakonwektory 

www.chigo.pl 

AB Klima, 36-016 Chmielnik 277, tel: 017-22-96-661, fax: 017-22-96-657, e-mail: chigo@chigo.pl

KLImATyzACjA 

Rys. 3. Charakterystyka zużycia energii w okresie 2005–2011 na cele 

klimatyzacji 

Rys. 5. Zależność rozkładów tygodniowego całkowitego zużycia energii oraz 

zużycia na cele informatyczne – okres porównawczy 1 miesiąc 

Charakterystykę zużycia energii w okresie 2005–2011 na cele 

klimatyzacji przedstawia rysunek 3. 

Ze względu na zastosowane systemy klimatyzacji, wykorzystującej 

zasadę freecoolingu, konieczne jest odniesienie do temperatury 

zewnętrznej w rozpatrywanym okresie. Przebieg temperatury 

zewnętrznej w otoczeniu budynku w rozpatrywanym 

okresie przedstawia rysunek 4. 

Porównanie powyższych wykresów wskazuje, że w okresie 

2005–2009, kiedy następowało sukcesywne „zapełnianie” budynku 

systemami informatycznymi, wzajemne oddziaływanie 

na siebie wzrostu zużycia energii elektrycznej, wynikające z zapotrzebowania 

systemów informatycznych i klimatyzacyjnych, 

z uwzględnieniem wpływu temperatury zewnętrznej, nie miały 

charakteru zależności proporcjonalnej. 

Dopiero w końcówce 2009 roku możemy zaobserwować kształtowanie 

się i w następnych okresach utrzymanie zależności proporcjonalnych 

– wykres całkowitego zużycia energii elektrycznej 

jest proporcjonalny do wykresu temperatury zewnętrznej, 

ze wskazaniem wzrostu wynikającego ze zwiększenia zapotrzebowania 

na moc systemów informatycznych. 

Zobrazowanie uzyskanych zależności dla miesiąca marca 2011, 

który ze względu na osiągane parametry jest okresem przejściowym 

dla zastosowanego systemu klimatyzacji, wykorzystującej 

zasadę freecoolingu, potwierdza przedstawione powyżej zależności 

pomiędzy poszczególnymi zużyciami energii a temperaturą 

zewnętrzną, z pokazaniem punktu „odcięcia” dla freecoolingu. 

Zależność rozkładów tygodniowego całkowitego zużycia energii 

oraz zużycia na cele informatyczne przedstawiono na rysunku 5. 

Powyższy wykres obrazuje również wpływ pracy systemów informatycznych, 

stosowanych w aplikacjach biurowych. Zależność 

pomiędzy zużyciem energii systemów klimatyzacyjnych a temperaturą 

zewnętrzną przedstawia rysunek 6. 

Prezentacja powyższych zależności wskazuje możliwe do uzyskania 

efekty racjonalnego zużycia energii elektrycznej na potrzeby 

budynków – centrów przetwarzania danych. To racjonalne 

Rys. 4. Przebieg temperatury zewnętrznej w otoczeniu budynku w 

rozpatrywanym okresie 

Rys. 6. Zależność pomiędzy zużyciem energii systemów klimatyzacyjnych 

a temperaturą zewnętrzną – okres porównawczy 1 miesiąc 

zużycie energii wyznacza zależność proporcjonalności pomiędzy 

zużyciem na cele technologii informatycznych, zużyciem na 

cele klimatyzacji oraz temperaturą zewnętrzną. 

Podsumowanie 

Tak jak wspomniano na wstępie, istotnym elementem jest świadoma 

eksploatacja współpracujących ze sobą służb technicznych 

obiektu i obsługi systemów informatycznych w zakresie: 

1. Projekt budynku 

rozmieszczenie pomieszczeń, 

przejścia i szachty instalacyjne. 

2. Projekt instalacji 

prowadzenie instalacji, 

dobór średnic przewodów, urządzeń (w tym pomp), 

rozdział powietrza. 

3. Eksploatacja systemów informatycznych 

lokalizacja i wyposażenie urządzeń, 

stosowanie zasady instalacji urządzeń – „ciepłe/zimne 

korytarze”, 

parametry środowiskowe urządzeń – w tym utrzymanie 

racjonalnych standardów temperaturowych, 

wirtualizacja. 

4. Eksploatacja systemu elektroenergetycznego 

podział mocy i obciążeń – zasada równomierności obciążeń. 

5. Eksploatacja systemów klimatyzacyjnych 

parametryzacja pracy, 

serwis bieżący i przeglądy. 

6. Współpraca z energetyką zawodową 

monitorowanie przydziału mocy, 

kompensacja mocy biernej. 

Poprzez współpracę i analizę między innymi powyższych elementów 

powinny być kształtowane czynniki wpływające na efektywność 

i optymalne zużycie energii elektrycznej, ze szczególnym 

uwzględnieniem tak istotnego elementu jak zastosowana 

zasada freecoolingu dla urządzeń klimatyzacyjnych. 

Na podkreślenie zasługuje fakt, że w analizowanym okresie, 

przy rocznym szacunkowym koszcie energii elektrycznej zużywanej 

przez obiekt na poziomie 6,0 mln zł, uzyskano oszczędności 

na poziomie 0,6 mln zł. 

28 6/2012

KLImATyzACjA 

Kontenerowe moduły zasilające i chłodzące 

Rozwiązania dla regionu EMEA (Europa, Bliski Wschód, Afryka) 

Skalowalne, wydajne i modułowe rozwiązania Schneider Electric umożliwiają łatwe 

i wygodne zwiększanie potencjału instalacji zasilających i chłodzących w centrach 

danych. 

Pod koniec 2011 roku Schneider Electric, globalny ekspert 

w dziedzinie zarządzania energią, przedstawił dwa nowe rodzaje 

modułów zasilania i chłodzenia przeznaczone na rynki 

w Europie, na Bliskim Wschodzie oraz w Afryce (EMEA). Nowe 

jednostki modułowe umożliwiają zwiększanie potencjału zasilania 

i chłodzenia centrów danych w krokach 500 kW, co pozwala 

na dopasowanie wielkości infrastruktury fizycznej do potrzeb 

systemów informatycznych, usuwając jedną z głównych przyczyn 

niskiej wydajności i marnotrawstwa energii. 

Dysponując rozwiązaniami wiodących marek z branży zasilania 

i chłodzenia, takich jak APC i Uniflair, Schneider Electric znajduje 

się na uprzywilejowanej pozycji jako dostawca całościowych 

rozwiązań w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na centra 

danych. Nowe moduły ułatwiają budowę centrów danych, 

unikając zbędnych komplikacji i oszczędzając czas, pieniądze 

oraz inne zasoby podczas budowy i integracji centrum. Zamiast 

czekać miesiącami, klienci mogą być pewni wdrożenia dodatkowych 

instalacji w przeciągu kilku tygodni. Schneider Electric 

zajmuje się przygotowaniem wstępnego projektu, konfiguracją 

i testowaniem modułów zanim trafią one do klienta, co zapewnia 

niezawodność, wydajność, a także łatwiejszą i szybszą 

instalację jednocześnie ograniczając koszty i ryzyko wystąpienia 

błędów człowieka. 

Wszystkie te czynniki sprawiają, że w przypadku systemu modułowego 

można spodziewać się większej wydajności energetycznej 

niż w tradycyjnych instalacjach centrów danych. 

Nowe produkty dołączą do istniejącej listy rozwiązań kontenerowych 

dla infrastruktury centrów danych oferowanych 

przez Schneider Electric, takich jak moduł chłodzący powie- 

Charakterystyka modułów zasilających dla regionu 

EMEA: 

wyposażone w skalowalne, modułowe i odporne na 

awarie systemy zasilania awaryjnego (UPS), 

moduły zasilające można wymieniać w trakcie pracy, co 

umożliwia użytkownikom wprowadzanie zabezpieczeń 

systemu zasilania w miarę rozwoju firmy oraz minimalizację 

MTTR (średniego czasu naprawy), 

osobne pomieszczenie dla akumulatorów, 

panele do obsługi funkcji podstawowych i zaawansowanych, 

wydzielona przestrzeń na kable, ułatwiająca podłączanie 

urządzeń, 

w pełni zintegrowany układ chłodzenia z możliwością 

pracy w trybie free-cooling, 

układ gaśniczy wykorzystujący gazy obojętne oraz system 

wykrywania dymu, 

moduły można ustawiać pionowo, jeden na drugim, 

lub obok siebie, 

dostawa konwencjonalnym transportem drogowym. 


Charakterystyka modułów chłodzących dla regionu EMEA: 

wysokowydajne agregaty wody lodowej, 

zintegrowana funkcja free-cooling, 

szeroki zakres temperatury pracy dostosowany do warunków klimatycznych strefy EMEA, 

niezawodność, 

zintegrowany system zarządzania pracujący w trybie gotowości, 

awaryjny tryb pracy, 

wykorzystuje sześć agregatów chłodzących 100kW, aby ułatwić skalowanie systemu chłodzenia, 

tolerancja na awarie przy konfiguracjach powyżej jednego modułu, 

równoległe pojemniki buforowe, zabezpieczające drożność i umożliwiające szybki powrót 

do pełnego chłodzenia, 

pompy i wentylatory o płynnej regulacji prędkości zapewniające wyższą wydajność, 

przy konfiguracjach z więcej niż jednym agregatem chłodzącym możliwa jest ich wymiana 

bez przerywania pracy. 

trzem EcoBreeze, a także wyspecjalizowane moduły zasilające 

i chłodzące dla rynku amerykańskiego. EcoBreeze zapewnia 

chłodzenie dostosowywane do warunków pogodowych, automatycznie 

przełączając się pomiędzy trybem chłodzenia na 

bezpośrednie odparowanie a wymianą ciepła przez wymiennik 

powietrze-powietrze (air-to-air), zależnie od środowiska zewnętrznego. 

White paper Schneider Electric nr 163 zatytułowany 

„Kontenerowe moduły zasilające i chłodzące dla centrów danych” 

zawiera porównanie kosztów systemu modułowego i tradycyjnych 

instalacji infrastruktury fizycznej, przedstawia ich zalety 

i wady, a także wskazuje typy środowiska, w którym inwestycja 

w instalacje modułowe może okazać się najbardziej opłacalna. 

White paper można ściągnąć za darmo za strony internetowej 

Schneider Electric. 

Więcej informacji na temat kontenerowych modułów Schneider 

Electric oraz ich zastosowania można uzyskać odwiedzając stronę 

www.apc.com 

29

szAfy KLImATyzACjI preCyzyjNej 

Firma Zdjęcie 

Typ/ 

Typoszereg 

Chłodnicza 

(wg Eurovent 7/35°C) 

Wydajność [kW] 

grzewcza 


Moc elektryczna 

[kW] 

30 6/2012 

Zasilanie 

[V/Hz] 

1 2 3 4 5 6 7 8 

CLIMAVENETA pOLsKA 

ul. Sienkiewicza 13A 

05-120 Legionowo 

tel.: +48 22 766 34 55 

fax: +48 22 784 39 09 

e-mail: 

climaventa@climaveneta.pl 

www.climaveneta.com 

ppH COOL 

ul. Lipowa 10 

05-123 Chotomów 

tel.: +48 22 772 28 04 

fax: +48 22 772 65 02 

www.cool.pl 

EKOsTAR 

ul. Instalatorów 5 


tel.: +48 22 868 24 23 

fax: +48 22 868 24 24 

e-mail: 

ekostar@ekostar.pl 

www.ekostar.pl 

ACCURATE 

Szafy klimatyzacji 

precyzyjnej serii P 

EER/COp 

AXO / AXU 7,2÷96,7 4,0÷27,0 3,3÷51 400/50 3,2÷3,9 

i-AXO / i-AXU 16,6÷93,5 8,0÷27,0 4,2÷56,7 400/50 3,1÷3,7 

AWO / AWU 7,3÷100,1 4,0÷27,0 3,3÷51 400/50 3,6÷4,5 

i-AWO / i-AWU 17,4÷91,52 8,0÷27,0 4,2÷57 400/50 3,4÷4,2 

ADO / ADU 

& 

ATO / ATU 

i-ADO / i-ADU 

& 

i-ATO / i-ATU 

23,7÷102,1 9,0÷27,0 10,5÷51 400/50 3,8÷4,6 

11,3÷128,6 8,0÷24,0 2,1÷31,7 400/50 2,9÷3,6 

AFO / AFU 24,9÷102,0 9,0÷27,0 10,5÷51 400/50 3,7÷4,8 

i-AFO / i-AFU 12,4÷128,6 8,0÷24,0 1,5÷28,6 400/50 3,2÷3,6 

ACO / ACU 8,5÷225,0 4,0÷36,0 0,6÷44,0 400/50 - 

ABO / ABU 22,5÷148,2 9,0÷36,0 2,7÷40,2 400/50 - 

YC-OPA/UPA 

bezpośrednie 

odparowanie 

YC-OCA/UCA/FC 

free cooling 

YC-OPA/UPA/TS – 

dwa systemy 

YC-OPU/UPU 

woda lodowa 

7,0÷93,0 3,0÷24,0 2,3÷51,6 400/50 2,96÷3,41 

32,0÷86,0 6,0÷24,0 9,0÷50,0 400/50 

32,0÷94,0 6,0÷24,0 8,8÷50,0 400/50 

Seria T 3,0÷103,0 3,0÷12,0 (el) 4,4÷30,5 400/50 2,7÷4,4 

Seria E 24,0÷120,0 12,0÷18,0 (el) 7,9÷32,6 400/50 2,8÷3,9 

EPTU 5,0÷21,0 1,5÷3 (el) 1,7÷3,6 400/50 

Clean Room Units 41,0÷120,0 12,0÷18,0 (el) 8,3÷15 400/50 

2,96÷3,45 

praca bez FC 

2,96÷3,41 

praca b. 

odparowanie 

23,0÷206,2 3,0÷24,0 0,67÷30,0 400/50 - 

Ultra-Denco ® 50,0÷150,0 6,0÷18,0 (el) 1,32÷3,96 400/50 34,5÷38,9 / -

Czynnik 

chłodniczy 

Liczba/ 

typ sprężarek 

Max wydajność 

[kg/h] 

Nawilżania Osuszania 

Wilgotności 

[±φ%] [±φ%] 

stabilizacja 

Temperatury 

[±°C] 

Moc 

akustyczna 

[db(A)] 

9 10 11 12 13 14 15 16 17 

R407C 

R410A 

1÷2 

scroll 


Waga 

[kg] 

3÷8 wynikowa 3÷15 0,5 70÷87 155÷918 

R410A 5÷8 wynikowa 3÷15 0,2 70÷87 268÷918 

R407C 

R410A 

R407C 1÷4 / scroll 3÷15 wynikowa 5 1 50÷70 135÷1120 

R407C 2÷4 / scroll 8÷15 wynikowa 5 1 60÷80 345÷1760 

R407C 1 / scroll 1 50÷65 180÷360 

R407C 2÷4 / scroll 8÷15 wynikowa 2,5 0,5 60÷80 345÷795 

woda lodowa - 8÷15 wynikowa 5 1 67÷74 420÷1000 


UWAgI 

Szafa klimatyzacji precyzyjnej (DX), chłodzona powietrzem. 

Wentylatory – EC Inverter DC. 

Szafa klimatyzacji precyzyjnej (DX), chłodzona powietrzem. 

Wentylatory – New EC Inverter DC. 

Sprężarka sterowana falownkiem (Inverter DC). 

3÷8 wynikowa 3÷15 0,5 70÷87 161÷979 Szafa klimatyzacji precyzyjnej (DX), chłodzona wodą. Wentylatory – EC Inverter DC 

R410A 5÷8 wynikowa 3÷15 0,2 70÷87 294÷1007 

R407C 

R410A 

5÷8 wynikowa 3÷15 0,5 76÷87 295÷914 

R410A 5÷15 wynikowa 3÷15 0,2 80÷89 360÷1150 

R407C 

R410A 

5÷8 wynikowa 3÷15 0,5 76÷87 330÷914 

R410A 5÷15 wynikowa 3÷15 0,2 80÷87 400÷1150 

- - 3÷15 wynikowa 3÷15 0,5 70÷90 120÷770 

- - 5÷15 wynikowa 3÷15 0,5 80÷90 368÷890 

R410A 1÷2 scroll 3÷15 - 1 0,1 49÷69 170÷740 

R407C 1÷2 scroll 3÷15 - 1 0,1 54÷67 460÷710 

R410A + 

woda lodowa 

1÷2 scroll 3÷15 - 1 0,1 58÷67 400÷700 

woda lodowa - 3÷15 - 1 0,1 46÷84 155÷900 

Szafa klimatyzacji precyzyjnej (DX), 

chłodzona wodą. Wentylatory – New EC Inverter. 

Sprężarka sterowana 

falownikiem (Inverter DC). 

Szafa klimatyzacji precyzyjnej z dwoma systemami chłodniczymi: podstawowy – woda 

lodowa, zapasowy – DX, chłodzony powietrzem (AD) lub wodą (AT). Wentylatory – EC 

Inverter DC. 

Szafa klimatyzacji precyzyjnej w wersji jak wyżej. 

Wentylatory – New EC Inverter. Sprężarka sterowana falownikiem (Inverter DC). 

Szafa klimatyzacji precyzyjnej z dwoma systemami chłodni-czymi: podstawowy – DX, 

wspomagający – woda lodowa, z funkcją free-cooling. 


Szafa klimatyzacji precyzyjnej w wersji jak wyżej. Wentylatory – New EC Inverter. 

Sprężarka sterowana falownikiem (Inverter DC). 

Szafa klimatyzacji precyzyjnej zasilana wodą lodową (z agregatu wody lodowej). 


Szafa klimatyzacji precyzyjnej zasilana wodą lodową z dwoma niezależnymi układami 

chłodniczymi (podwójny wymiennik). 


Szafa klim. prec. z jednym lub dwoma obiegami chłod. Opcje: zew. agregat 

skraplający lub skraplacz, free-cooling, woda lodowa 

Szafa klim. prec. z dwoma obiegami chłodniczymi. Opcje: zew. agregat 

skraplający lub skraplacz, free-cooling, woda lodowa 

Klimatyzator do kontenerów telekomunikacyjnych do montażu zew. z opcją 

free-cooling 

Szafa klim. prec. z dwoma obiegami chłodniczymi do współpracy z filtrami 

HEPA 

Szafa klim. prec. z wymiennikiem wodnym, wykorzystująca przestrzeń 

pod podłogą tech., z jednoczesnym obniżeniem poziomu zużywanej mocy 

el. nawet o 61% 

31



Typ/ 

Typoszereg 

Chłodnicza 



grzewcza 



[kW] 

32 6/2012 

Zasilanie 

[V/Hz] 

1 2 3 4 5 6 7 8 

gALKLIMA sp. z o.o. 

ul. Zbąszyńska 4 

91-342 Łódź 

tel.: +48 42 613 55 85 

fax: +48 42 613 55 80 

e-mail: 

biuro@galklima.pl 

www.galklima.pl 

sTULZ pOLsKA sp. z o.o. 

Al. Jerozolimskie 162 


tel.: +48 22 883 30 80 

fax: +48 22 824 26 78 

e-mail: info@stulz.pl 

www.stulz.pl 

STULZ CyberAir 3 

STULZ CyberRow 

EER/COp 

JREF DX 5,9÷21,3 - 1,7÷5,66 400/50 3,47÷3,76 

JREF R DX 5,9÷20,5 - 1,6÷6,4 400/50 3,20÷3,68 

TREF DX 22,5÷122,6 - 6,2÷36,3 400/50 3,35÷3,62 

JREF CW 7,6÷22,2 - 0,22÷0,67 400/50 - 

JREF R CW 8÷23,4 - 0,2÷0,92 400/50 - 

TREF CW 28,1÷236,1 - 0,81÷6,49 400/50 - 

HTD/U 4,41÷25,63 - 1,81÷13,1 

HTS 2,7÷29,4 - 0,94÷9,2 

HTW 4,5÷14,5 - 1,47÷5,42 

230÷400 

/50 

230÷400 

/50 

230÷400 

/50 

1,95÷2,43 

3,19÷3,21 

2,69÷2,90 

NRG 3÷68,5 - 0,6÷23,3 400/50 2,93÷6,20 

HRC DX 3,1÷44,7 - 0,7÷14,4 

230÷400 

/50 

HRC CW 13,9÷39,6 - 0,75 400/50 - 

CyberAir 3 A/G 

bezpośrednie 

odparowanie; jeden lub 

dwa obiegi chłodnicze 

CyberAir 3 GE 

dynamiczny free- 

-cooling (DFC); jeden 

lub dwa sprężarkowe 

obiegi chłodnicze 

CyberAir 3 CW/CWE/ 

CWU szafa na wodę 

lodową 

MiniSpace A/G 

MiniSpace EC A/G 

bezpośrednie 

odparowanie; jeden 

obieg chłodniczy 

MiniSpace CW / 

MiniSpace EC CW woda 

lodowa 

Compact Plus DX 

bezpośrednie 



Compact Plus CW 

szafa na wodę lodową 

CyberRow DX 

bezpośrednie 



CyberRow GE 

dynamiczny free- 

-cooling (DFC); jeden 

sprężarkowy obieg 

chłodniczy 

CyberRow CW 

urządzenie na wodę 

lodową 

18÷105 

3,10÷4,13 

4,4÷29,0 400/50 3,90÷4,00 

18÷105 4,4÷29,0 400/50 

30÷184 

0,1÷9,0 

(wentylatory) 

400/50 

3,90÷4,17 

(w trybie DX) 

16,8÷190,0 

(wyd. chł. / moc 

went.) 

Nagrzewnica 

elektryczna lub hotgas 

4÷25 1,5÷8,0 400/50 3,3÷3,6 

12÷25 

0,1÷2,0 

(wentylatory) 

400/50 

15,6÷100,00 


went.) 

18÷104 5,0÷32,8 400/50 3,2÷3,6 

12÷153 

24÷36 

0,6÷9,6 

(wentylatory) 

20÷36 – 

6,8÷12,2 400/50 

400/50 4,0÷93,0 

6,8÷12,2 400/50 2,6÷4,0 

32÷56 0,92÷2,7 400/50 

2,6÷4,1 

(w trybie DX) 

20,7÷35,0 


went.)

Czynnik 

chłodniczy 

Liczba/ 



[kg/h] 


Wilgotności 

[±φ%] [±φ%] 

stabilizacja 

Temperatury 

[±°C] 

Moc 

akustyczna 

[db(A)] 

9 10 11 12 13 14 15 16 17 

R407C/ 

R410A 

R407C/ 

R410A 

R407C/ 

R410A 

Woda/ woda 

z glikolem 

Woda/ woda 

z glikolem 

Woda/ woda 

z glikolem 


Waga 

[kg] 

1÷2 1÷3 1÷3 - 0,2 60÷67 150÷261 

1 1÷3 1÷3 - 0,2 61÷70 150÷261 

1÷4 1÷3 1÷3 - 0,2 69÷93 375÷1390 

0 1÷3 1÷3 - 0,2 62÷66 125÷175 

0 1÷3 1÷3 - 0,2 64÷69 140÷190 

0 1÷3 1÷3 - 0,2 72÷88 310÷785 

R407C 1 - - - 0,2 69÷82 120÷420 


UWAgI 

Z nawiewem w górę, w dół lub wyporowym 

Wersja monoblok z nawiewem dolnym lub górnym 

instalowana wewnątrz pomieszczenia 

R407C 1 - - - 0,2 68÷73 141÷535 Jednostka typu split, free-cooling jako opcja 

R407C 1÷2 - - - 0,2 69÷74 94÷248 

Wersja monoblok instalowana na zewnątrz 

pomieszczenia, free-cooling jako opcja 

R410A 1÷2 - - - 0,2 49÷66 160÷580 Sprężarka z inverterem 

R410A 1 - - - 0,2 64÷68 170÷220 

Woda/ woda 

z glikolem 

R407C 

R410A 

R134a 

R407C 

R410A 

R134a 

+ 

woda lodowa 

0 - - - 0,2 68 110 

1 lub 2 / 

Scroll / EC Scroll 

1 lub 2 / 

scroll/ EC Scroll 

do 15 kg/h 5 1 48,3÷62,0 352÷857 

do 15 kg/h 5 1 48,3÷62,0 470÷916 

woda lodowa do 15 kg/h 5 1 48,3÷62,0 276÷1100 

R407C 

R134a 

1 / 

scroll 

do 4 kg/h 5 1 47,4÷56,4 141÷350 


R407C 

R134a 

1 lub 2 / 

scroll 

do 15 kg/h 5 1 45,0÷51,5 382÷875 


R410A 1 / inverter scroll do 2 kg/h 5 1 62÷63 280÷360 

R410A 

+ 

woda lodowa 

1 / inverter scroll do 2 kg/h 5 1 62÷63 320÷400 

woda lodowa do 2 kg/h 5 1 65÷72 260÷350 

W wersji o otwartym lub zamkniętym przepływie 

powietrza 

Wszystkie urządzenia w zależności od modelu posiadają bogate wyposażenie dodatkowe, jak np.: 

nagrzewnice elektryczne, wodne lub gazowe, nawilżacze, osuszacze, filtry klasy G2-F7, 

możliwość komunikacji przez sieć lokalną, Internet oraz GSM. 

Standard wyposażenia: skraplacz chłodzony powietrzem lub cieczą, sterownik C7000, 

wentylatory EC, elektroniczny zawór rozprężny, wybrane opcje: płynna regulacja 

wydajności chłodniczej, praca w niskiej temp. do -45°C. 

Dynamiczny free-cooling pozwalający na oszczędności do 60% energii elektrycznej: 

pompy z regulowanym przepływem; wentylatory EC w szafach i na dry-coolerach, 

skraplacze chłodzone cieczą, sterownik C7000 umożliwiający pracę w trybie MIX. 

Szafa na wodę lodową pracująca z chillerem, dostępne urządzenia w wersji z chłodnicą 

o zwiększonej powierzchni wymiany ciepła i wentylatorami EC wyniesionymi pod podłogę 

techniczną. 

Szafa z bezpośrednim odparowaniem dedykowana niewielkim serwerowniom. 

Skraplacz chłodzony powietrzem lub cieczą. Dostępne urządzenia z wentylatorem 

standardowym lub EC. Wybrane opcje: płynna regulacja wydajności chłodniczej, praca 

w niskiej temp. do -45°C. 

Szafa na wodę lodową dedykowana niewielkim serwerowniom. Dostępne urządzenia 

z wentylatorem standardowym lub EC. 

Skraplacz chłodzony powietrzem lub cieczą. Wybrane opcje: płynna regulacja 

wydajności chłodniczej, praca w niskiej temp. do -45°C. 

Wybrane opcje: płynna regulacja wydajności chłodniczej, praca w niskiej temp. 

do -45°C. 

Urządzenie high-density ustawiane pomiędzy rackami serwerowymi. Standard 

wyposażenia: skraplacz chłodzony powietrzem lub cieczą, płynna regulacja 

wydajności chłodniczej w zakresie 30÷100%, wentylatory EC, niezależna praca 

wentylatorów. Wybrane opcje: nawilżacz parowy, 3 zewnętrzne czujniki temperatury. 

Urządzenie high-density ustawiane pomiędzy rackami serwerowymi. Dynamiczny freecooling 

pozwalający na oszczędności do 60% energii elektrycznej: pompy z regulowanym 

przepływem; wentylatory EC w urządzeniach pracujące niezależnie, wentylatory EC na 

dry-coolerach, płynna regulacja wydajności chłodniczej w zakresie 30÷100%, skraplacze 

chłodzone cieczą, sterownik C7000 umożliwiający pracę w trybie MIX. 

Urządzenie high-density ustawiane pomiędzy rackami serwerowymi. Standard 

wyposażenia: skraplacz chłodzony powietrzem lub cieczą, wentylatory EC, 

niezależna praca wentylatorów. Wybrane opcje: nawilżacz parowy, 3 zewnętrzne 

czujniki temperatury. 

33



Typ/ 

Typoszereg 

Chłodnicza 



grzewcza 



[kW] 

34 6/2012 

Zasilanie 

[V/Hz] 

1 2 3 4 5 6 7 8 

sCHNEIDER ELECTRIC 

IT pOLAND sp. z o.o. 

ul. Iłżecka 24 

82-300, Warszawa 

tel.: +48 22 666 00 11 

e-mail: apcpol@apcc.com 

www.apc.com 

www.uniflair.com 

TEMpCOLD sp. z o.o. 

ul. Burleska 3 


tel.: +48 22 835 55 00, -01 

fax: +48 22 835 55 02 

e-mail: 

tempcold@tempcold.com.pl 

www.tempcold.com.pl 

In Row CW 

ACRC103 

In Row CW 

ACRP502 

In Row DX 

ACRD101 

25 – 1 230/50 

58 

nagrzewnica 

elektryczna 

9 kW 

3÷15 400/50 

9,9 – 4,4 230/50 

Amico DX 6÷19,5 2÷9 2÷6,3 400/50 

Amico CW 7,2÷22,4 2÷9 0,18÷0,78 

230÷400/ 

50 

Leonardo CW 20÷160 6÷27 0,8÷8,2 400/50 

MR 5,8÷23,2 

EER/COp 

1,5÷5,8 400/50 3,24÷4,17 

Reheat elektryczny 

UCP EP 19,9÷99,8 4,2÷22,5 400/50 4,39÷4,74 

lub hot gas 

UCP DC 31,5÷99,0 7,0÷22,5 400/50 4,40÷4,60 

Szybki rozwój rynku centrów danych w Europie Centralnej i Wschodniej 

Paweł OLSZYNKA 

O AuTOrze 

Paweł OLSZYNKA – 

analityk sektora IT 

i telekomunikacyjnego, 

PMR 

W ciągu najbliższych trzech lat przybędzie łącznie 50 000 m 2 

powierzchni sieciowej dla usług kolokacji i hostingowych w komercyjnych 

centrach danych w Centralnej i Wschodniej Europie. 

Polska nadal będzie wiodącym ośrodkiem centrów danych, 

a tendencje konsolidacyjne będą nabierać rozmachu. 

Aktualna sytuacja 

Według przewidywań PMR połączona wartość rynku centrów 

danych w Centralnej i Wschodniej Europie wyniosła około 

400 milionów € w 2011 r., co dało 13% wzrost w stosunku do 

roku 2010. Po okresie stagnacji zaobserwowanej w 2009 r., rynek 

utrzymał pozytywne dwucyfrowe tempo wzrostu w 2010 r. 

Polska jest największym rynkiem centrów danych w Centralnej 

i Wschodniej Europie, zarówno pod względem powierzchni komercyjnych 

ośrodków centrów danych, jak również połączonych 

przychodów z prowizji usług centrów danych. W 2011 roku, 31% 

ogólnej pojemności centrów danych przypadło Polsce, a następnie 

Czechom, Węgrom, Bułgarii, Rumunii i Ukrainie. 

Rynek centrów danych w Centralnej i Wschodniej Europie 

prężnie rozwijał się w ostatnich latach, próbując dorównać 

światowym trendom w branży. W chwili obecnej główne ce- 

chy rynku centrów danych w Centralnej i Wschodniej Europie 

zawierają: 

w starej tendencji tworzenia małych, podstawowych i usytuowanych 

w warunkach domowych centrów danych – większość 

wymagań koncentruje się na kolokacjach detalicznych, 

nowe obiekty tworzone są w standardach międzynarodowych, 

usługi centrów danych oferowane są jako dodatek do tradycyjnych 

usług oferowanych przez operatorów telekomunikacyjnych, 

większość podaży dostarczana jest przez lokalnych operatorów 

krajowych centrów danych, 

większość aktywności w stolicach (Praga, Budapeszt 

i Warszawa), 

rozdrobnienie rynku – obserwuje się jednak pierwsze znaki lokalnej 

konsolidacji, 

ograniczony kapitał na inwestycje. 

perspektywy rynku dla Centralnej i Wschodniej 

Europy 

Prognozy dla rynku centrów danych w Centralnej i Wschodniej 

Europie są pozytywne. Szczególnie w krótkim okresie czasu trud-

Czynnik 

chłodniczy 

Liczba/ 



[kg/h] 


Wilgotności 

[±φ%] [±φ%] 

stabilizacja 

Temperatury 

[±°C] 

Moc 

akustyczna 

[db(A)] 

9 10 11 12 13 14 15 16 17 


Waga 

[kg] 

glikol - - - 1 75 163 

glikol 3 9 5 1 80 353 

R410A 

R410A 

1 / 

scroll 

1 / 

scroll 

- - - 1 80 184 

3 9 5 1 56 115÷200 

glikol 3 9 5 1 56 95÷220 

glikol 15 - 5 1 63 210÷820 

R407C 1 / scroll 5 5 1 47÷58 166÷295 

R410A 1÷2 / scroll 15 5 1 56÷67 305÷895 

R410A 2 / scroll 15 5 1 56÷67 410÷895 

no byłoby przypuszczać, iż rynek zwolni znacząco lub zmniejszy 

się. Nawet ciągła presja na ceny, która zmniejsza konkurencyjność 

lokalnych rynków w porównaniu do państw Europy Zachodniej 

i Skandynawii nie może teraz wyrządzić krzywdy temu sektorowi. 

Rynek centrów danych będzie dalej rósł przedstawiając dwucyfrowe 

liczby zarówno w przychodach uczestników rynku, jak i oferowanej 

przestrzeni. Tylko w 2012 r. oczekujemy stopy wzrostu na poziomie 

16%. Jest nawet możliwe, aby rynek rozrastał się dwa razy szybciej, 

zwłaszcza, że mogą na niego wpływać jednorazowe wydarzenia 

i projekty mogące znacznie zmieniać jego wartość. 

Warto zauważyć, że prawie wszyscy główni dostawcy usług 

centrów danych dla PMR poinformowali, że planują zwiększyć 

swoją powierzchnię w ciągu następnego roku lub dwóch, albo 

przez rozbudowanie swoich obecnych lokalizacji albo zainwestowanie 

w budowę obiektów w nowych lokalizacjach. Reasumując 

zakładamy, że rynek centrów danych będzie dalej rynkiem dla 

sprzedawcy, z dwucyfrową marżą i możliwością inwestycji w celu 

zwiększenia obecnej pojemności. W ciągu następnych trzech 

lat o około 50 000 m 2 zwiększona zostanie powierzchnia centrów 

danych na użytek usług hostingowych i kolokacyjnych w regionie 

Centralnej i Wschodniej Europy. 

Rosnąca powierzchnia centrów danych, konkurencyjne ceny 

i stabilne otoczenie makroekonomiczne będzie coraz bardziej zachęcało 

duże firmy do usunięcia i przeniesienia swojej przestrzeni 

serwerowej do obiektów w Centralnej i Wschodniej Europie. To 

z kolei wpłynie pozytywnie na przychody dostawców. 

Rys. 1. Wartość (w milionach €) i tempo 

wzrostu (%) rynku i usług centrów danych 

w CEE* (Centralna i Wschodnia Europa), 

w latach 2007-2012: f – prognoza Źródło: 

Raport PMR 

*Szacowane przychody z komercyjnych 

usług centrów danych. 

Głównymi czynnikami wpływającymi na sytuację na rynku 

centrów danych w Centralnej i Wschodniej Europie w najbliższych 

latach będą: zmiany cen energii, poziom zapotrzebowania 

na usługi centrów danych od największych klientów, zwiększająca 

się ilość danych przetransferowana wewnątrz sieci telekomunikacyjnych, 

rosnąca popularność internetowych i opartych 

na chmurze usług, takich jak wirtualizacje sprzętu, fuzje i przejęcia 

działalności oraz wejście na rynek centrów danych nowych 

graczy. 


UWAgI 

Standard wyposażenia: karta sieciowa, MODBUS, pompa skroplin, 

wentylatory EC, płynna regulacja mocy chłodniczej 


wentylatory EC, płynna regulacja mocy chłodniczej, nagrzewnica 

elektryczna, nawilżacz parowy 


wentylatory EC, płynna regulacja mocy chłodniczej 

Skraplacz chłodzony wodą lub powietrzem, do małych serwerowi, 

dostępne z wentylatorem standardowym lub EC, praca w niskiej temp. 

-45°C 

dostępne z wentylatorem standardowym lub EC, praca w niskiej temp. 

-45°C 

Wentylator typu PLUG z silnikiem EC 

Rys. 2. Udział (%) poszczególnych państw 

w wielkości powierzchni komercyjnych 

centrów danych w Centralnej i Wschodniej 

Europie w 2011 r. Źródło: Raport PMR 

Źródło: Raport „Rynek centrów danych 

w Europie Centralnej i Wschodniej w 2012 

roku. Analiza rynku i przewidywania 

rozwoju” 

35

KLImATyzACjA 

Zawory regulacyjne w instalacjach 

klimatyzacji i grzewczych cz. 4. 

Konrad KARGUL, Sławomir ŚWIĄTECKI 

Zawory regulacyjne stanowią bardzo ważny element instalacji klimatyzacji 

i grzewczych. Na poprawny ich dobór składa się procedura wyliczenia określonych 

wielkości, ale także wybór konkretnego modelu spełniającego poszczególne 

parametry jakim m.in. jest rozdzielczość regulacyjna. 

O AuTOrze 

Konrad KARGUL, 

Sławomir ŚWIĄTECKI 

– pracownicy działu 

technicznego TA 

Hydronics 

Definicja rozdzielczości regulacyjnej oraz jej krótkie objaśnienie 

pojawiły się w pierwszej części artykułu [1]. Zakres w jakim parametr 

ten został opisany nie wyczerpuje jednak tematu. Obecny artykuł 

ma na celu rozwinąć zagadnienie rozdzielczości oraz przedstawić 

jej wpływ na jakość regulacji mocy odbiorników. 

Rozdzielczość regulacyjna R 

Przy procedurze doboru zaworów regulacyjnych duże znaczenie 

odgrywa rozdzielczość regulacyjna R, zwana także stosunkiem 

regulacji. Parametr ten jest istotny z uwagi na konieczność 

zmiany wydajności urządzeń w sposób płynny w przedziale 

od 0 do 100%. 

Rozdzielczość regulacyjna określa relację pomiędzy współczynnikiem 

kvs a współczynnikiem kvmin. Współczynnik kvmin 

to najmniejsza wartość kv, czyli najmniejsze otwarcie zaworu, 

przy którym zachowana jest jeszcze tolerancja nachylenia charakterystyki 

zaworu. 

R = kvs/kv min 

A B 

przepływ 

rzeczywista ch-ka 

przepływu 

Rozdzielczość regulacyjna zaworu ma duży wpływ na płynność 

procesu zmiany mocy odbiornika, zwłaszcza przy niewielkich 

obciążeniach. Gdy zawór jest bliski zamknięcia, teoretyczna 

charakterystyka zaworu nie jest możliwa do uzyskania. Poniżej 

pewnej wartości otwarcia zaworu przepływ wody nie może być 

teoretyczna ch-ka 

przepływu 

otwarcie 

przepływ 

przeciek 

Kvmin - punkt w 

którym ch-ka 

wychodzi poza 

zakres tolerancji 

dłużej kontrolowany, w skutek czego w szybkim tempie spada 

do zera. Regulacja odbiornika w tym przedziale działa w trybie 

dwustawnym ON/OFF. Rysunek 1 „A” przedstawia teoretyczną 

i rzeczywistą liniową charakterystykę przepływu, a także zakres 

dopuszczalnych odchyleń. Z kolei na ryunku 1 „B” pokazana 

została w powiększeniu część charakterystyki liniowej przy 

niskich przepływach tuż nad pozycją zamknięcia – strefa pracy 

w trybie ON/OFF 

Rozdzielczość regulacyjną możemy tym samym określić jako 

relacja pomiędzy maksymalnym przepływem przy w pełni otwartym 

zaworze a przepływem minimalnym, dającym się jeszcze 

kontrolować przy takim samym ciśnieniu różnicowym: 

36 6/2012 

otwarcie 

Rys. 1. A) teoretyczna i rzeczywista liniowa charakterystyka zaworu; B) obraz powiększonej 

części charakterystyki tuż nad pozycją zamknięcia 

R = 

przepływ maksymalny przy w pełni otwartym zaworze 

minimalny kontrolowany przepływ 

Minimalny regulowany przepływ wyznaczamy zatem z zależności: 

V min = V nom/R 

Rozdzielczość regulacyjna 

a autorytet zaworu 

Rozdzielczość regulacyjna jest parametrem zależnym od charakterystyki 

zaworu oraz tolerancji fabrycznej. 

Dla zaworów o charakterystyce stało procentowej, rozdzielczość 

regulacyjna może znajdować się przykładowo w zakresie 

1:25. Oznacza to, że minimalny regulowany przepływ stanowi 

dwudziestą piątą część, tj. 4% przepływu maksymalnego 

(nominalnego) na jaki dobrano zawór. Chcąc określić jak z kolei 

rozdzielczość objawia się w procesie zmiany mocy, należy minimalną 

regulowaną moc określić na podstawie wyliczonego 

przepływu korzystając z charakterystyki odbiornika. Dla przykładu 

w przypadku chłodnicy o parametrach 7/12/24 (T z/T p/T i) 

minimalna regulowana wartość mocy dla 4% przepływu wynosi 

około 15% (rys. 2.). 

Rozdzielczość regulacyjna jest parametrem, który w rzeczywistych 

warunkach pracy zaworu może ulegać modyfikacjom. Jej 

zmiany głównie zależą od autorytetu zaworu. Termin autorytetu 

szerzej został opisany w drugiej [2] oraz trzeciej części artykułu 

[3]. Im niższa jest wartość autorytetu, tym większe zachodzą

moc Q 

120% 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 

odkształcenia charakterystyki zaworu, co oczywiście objawia się 

podwyższeniem dolnej granicy przepływu znajdującej się poza 

zakresem kontrolowanym. 

Dla określenia minimalnego rzeczywistego przepływu który 

można jeszcze kontrolować należy skorzystać ze wzoru: 

Vmin rzeczyw = 100/(R · √a 

— 

z) 

gdzie: 

R – rozdzielczość regulacyjna 

a Z – autorytet zaworu 

charakterystyka odbiornika 

19% mocy 

5,7% przepływu 

15% mocy 

4% przepływu 

przepływ V 

Rys. 2. Charakterystyka chłodnicy dla parametrów 7/12/24 

(T z/T p/T i) 

Kontynuując analizę pracy chłodnicy (rys. 2.) załóżmy, że 

zainstalowany przy niej zawór regulacyjny posiada autorytet 

0,5. Minimalny rzeczywisty regulowany przepływ wynosi 100/ 

(25√ — 0,5) = 5,7%. Osiągana przy tym przepływie moc, jaką odczytujemy 

z wykresu, to około 19% (rys. 2.). Reasumując regulacja 

chłodnicy z zaworem o rozdzielczości regulacyjnej 1:25 

i autorytecie 0,5 w przedziale od 0 do 19% będzie zachodzić 

w trybie dwustawnym ON/OFF. Przy klimatyzacji komfortu sy- 

Vnom= 

100% 

R=25 

az=0.5 

Regulacja w 

trybie 

ON/OFF 

Vmin= 

5.7% 

nad 

przepływ 

x1.5 

40% 

sezonu 


Pmin = 

28.5% 

Rys. 3. Zależności w procesie regulacji wynikające 

z rozdzielczości regulacyjnej, autorytetu oraz braku 

równoważenia 

Vmin= 

8.5% 

chłodnica 

7/12/24 

tuacja taka wykracza poza akceptowany poziom. Obciążenie 

chłodnicze w przedziale do 19% występuje bowiem średnio 

przez 25% sezonu chłodniczego dla przeciętnego budynku 

w naszej szerokości geograficznej. W przytoczonym przykładzie 

zatem przez ¼ czasu użytkowania, klimatyzacja będzie 

regulowana w trybie ON/OFF, mimo zastosowanych układów 

dla regulacji płynnej. Dodając do tego np. brak zrównoważenia 

instalacji na obiekcie, efekt ten zachodzi z jeszcze większą 

skalą. Brak zrównoważenia instalacji dający 50% nadprzepływu 

(V rzecz =1,5 V nom) doprowadziłby do podniesienia minimalnej 

mocy chłodnicy, nie podlegającej regulacji do poziomu 

28,5%! (rys. 3.). 

Zawory regulacyjne o szerokiej rozdzielczości 

regulacyjnej 

Wymienniki stosowane w instalacjach HVAC pełniące rolę 

nagrzewnic lub chłodnic w urządzeniach wentylatorowych, 

takich jak centrale wentylacyjne, wymagają najczęściej zaworów 

regulacyjnych o rozdzielczości wyższej niż 25. Wielokrotnie 

akceptowalnym poziomem jest przedział w zakresie 30÷50 np. 

1:40. Oczywiście jeśli wartość ta jest wyższa, wpływa to korzystnie 

na dokładność regulacji odbiornika. Producenci niejednokrotnie 

dla tego samego typoszeregu zaworów różnicują 

wartość R zależnie od średnicy. Im większy zawór – czyli im 

większy przepływ nominalny, tym lepszą oferują rozdzielczość 

regulacyjną (rys. 4.). 

Typ Średnica 

Rozdzielczość regulacyjna w kontekście zaworu 

o charakterystyce liniowej 

Dla omówienia przypadku, poddany analizie zostanie wariant 

regulacji odbiornika o prawie liniowej charakterystyce, 

pracujący z parametrami np. 17/22/24 (rys. 5.). Warunki takie 

możliwe są w przypadku np. chłodzenia płaszczyznowego 

(sufity chłodzące lub posadzki chłodzące), gdzie parametry 

zasilania muszą być relatywnie bliskie temperaturze obliczeniowej 

w pomieszczeniu z uwagi na ryzyko wykroplenia się 

pary wodnej. 

Gdy odbiornik posiada całkowicie liniową charakterystykę, zawór 

także z liniową charakterystyką regulacji jest akceptowalny, 

pod warunkiem, że jego autorytet wynosi co najmniej 0,5. W takim 

przypadku moc odbiornika wprost proporcjonalnie zależy 

od przepływu, a wystarczająca rozdzielczość regulacyjna zaworu 

to 50. Przy autorytecie 0,5 minimalny regulowany przepływ 

wynosi bowiem blisko 3% i niewiele większą część stanowi minimalna 

regulowana moc. 

KLImATyzACjA 

Rozdzielczość 

regulacyjna 

CV 216/316 RGA DN 15 1 : 50 

CV 216/316 RGA DN 20 - 50 1 : 100 

CV 216/316 GG DN 20 - 150 1 : 100 

Rys. 4. Przykład zaworów regulacyjnych o wysokiej zróżnicowanej rozdzielczości 

regulacyjnej CV216/316 RGA prod. TA Hydronics 

37

KLImATyzACjA 

kv/kvs, [%] 

100 

75 

50 

25 

moc Q 

120% 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

charakterystyka odbiornika 

0% 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 

przepływ V 

Rys. 5. Charakterystyka wymiennika dla parametrów 

17/22/24 (T z/T p/Ti) 

W przypadku braku absolutnie liniowej charakterystyki odbiornika, 

teoretycznie można próbować zastosować zawór o lepszej 

rozdzielczości regulacyjnej. Warto podkreślić jednak, iż przy zaworze 

o charakterystyce regulacyjnej w postaci prostej linii pojawia się 

bardzo istotny warunek. Wysoka wartość R może być jedynie wykorzystana 

w przypadku, gdy każdy z elementów w układzie: regulator-siłownik-zawór 

posiada co najmniej taką samą rozdzielczość. Dla 

przykładu załóżmy, że zawór posiada rozdzielczość regulacyjną 300. 

W takiej konfiguracji siłownik także musi posiadać zdolność podziału 

na 300 pozycji przestrzeni pracy, która to wielokrotnie wynosi zaledwie 

kilka milimetrów wynikających ze skoku zaworu. 

Dla zobrazowania procesu, weźmy zawór, który posiada 3 

mm skoku. Siłownik współpracujący z takim zaworem, aby wykorzystać 

jego rozdzielczość musi uzyskać precyzję zmiany pozycji 

o 0,01 mm (3 mm / 300). Jeśli dysponujemy tak precyzyjnym siłownikiem 

musimy także posiadać regulator, który poda sygnał 

z równie dokładną wielkością. Jeśli regulacja jest 0-10V zmiana 

wartości napięcia musi zachodzić o 0,03V. Rozdzielczość regulacyjna 

dla układu z zaworem o charakterystyce liniowej jest zatem 

zależna od kombinacji zawór – siłownik – regulator i jest tak do- 

0 

0 20 40 60 80 100 

otwarcie h, [%] 

Rys. 6. Charakterystyka stałoprocentowa zaworu, np.: CV 216/316 RGA; KTM512 

CV 216 RGA 

KTM 512 

bra jak najgorsza rozdzielczość z pośród tych trzech elementów. 

Jeśli rozdzielczość regulacyjna siłownika wynikająca np. z histerezy 

mechanicznej, budowy itp. wynosi dla przykładu 20 to znaczy, 

iż układ siłownik-zawór posiada rozdzielczość równą 20 mimo, 

że rozdzielczość samego zaworu jest dużo wyższa. 

Rozdzielczość regulacyjna w kontekście zaworu 

o charakterystyce stałoprocentowej 

Zdecydowanie częstszym przypadkiem jest regulacja odbiornika 

o nieliniowej charakterystyce. Dla tego układu, przy niskiej 

mocy odbiornika, nieznaczny wzrost przepływu wyraźnie podnosi 

wydajność odbiornika. W rezultacie zawór koniecznie powinien 

posiadać charakterystykę stałoprocentową (rys. 6.), a wysoka 

rozdzielczość regulacyjna ma w tym przypadku duży wpływ 

na jakość regulacji. Kombinacja elementów siłownik + regulator 

nie przekłada się w tym przypadku bezpośrednio na rzeczywisty 

zakres rozdzielczości całego układu. Dla przykładu, przy rozdzielczości 

regulacyjnej równej 1:100, minimalny regulowany 

przepływ wynoszący 1% uzyskany zostanie przy około 5 procentowym 

otwarciu zaworu. Tym samym skok sygnału z regulatora 

oraz siłownika może ulegać zmianie w zakresie dokładności 

nawet co 5%, bez wpływu na rozdzielczość regulacyjną zaworu, 

a finalnie całego układu. Zawory o charakterystyce stałoprocentowej 

o dobrej rozdzielczości, pozwalają w rezultacie na wykorzystanie 

swoich walorów bez obaw pogorszenia regulacji z powodu 

mniejszej precyzji siłownika lub regulatora. 

Minimalna regulowana moc a rozdzielczość regulacyjna 

Jeśli odbiornik posiada regulację ilościową (rys. 7.), jego minimalna 

regulowana moc zależy m.in. od rozdzielczości regula- 

STAD 

STAD CV 316 RGA 

CV 216 RGA 

STAD 

Rys. 7. Regulacja ilościowa odbiornika w instalacji: 

a-stałoprzepływowej, b-zmiennoprzepływowej 

38 6/2012 

C 

C

Teraz masz 

narzędzia do 

jeszcze lepszego 

zrównoważenia 

systemu 

i obniżenia 

zużycia energii 

przez ... 

Unikalna metoda 

TA Diagnostic pozwala 

na łatwiejsze, bardziej 

dokładne pomiary 

i rozwiązywanie 

problemów. 

Utrzymanie ciśnienia i odgazowanie Równoważenie i regulacja Termostatyka 

TA-SCOPE jest teraz jeszcze lepszy 

TA SCOPE umożliwia zrównoważenie hydrauliczne systemów HVAC w prosty, 

szybki i bardziej precyzyjny sposób, dzięki czemu możliwe jest obniżenie zużycia 

energii aż o 35 % i w konsekwencji zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych. 

Dzięki specjalnym bezprzewodowym przekaźnikom dalekiego zasięgu 

równoważenie bardzo rozległych obiektów jest teraz znacznie łatwiejsze, 

a rozwiązywanie problemów jeszcze prostsze. 

Odwiedź www.tahydronics.pl, aby dowiedzieć się więcej 

35% 

Zeskanuj kod aby 

dowiedzieć się więcej 

ENGINEERING ADVANTAGE

KLImATyzACjA 

Tabela 1. Przykład minimalnych wartości przepływu i prędkości dla tej samej wężownicy 

w zależności od temperatury, przy której ruch cieczy przechodzi w laminarny 

Wężownica d i=20mm 

w funkcji 

Temperatura 

czynnika [°C] 

Przepływ 

nominalny [l/h] 

Prędkość 

minimalna [m/s] 

cyjnej zaworu, ale także od warunków przepływu, a dokładniej 

rzecz ujmując od jego rodzaju. Moc odbiornika spada bowiem 

znacząco w momencie przejścia przepływu turbulentnego w laminarny. 

Moment zmiany charakteru ruchu cieczy zależy m.in. od 

prędkości przepływu w wężownicy oraz temperatury czynnika. 

Tabela 1 obrazuje minimalne przepływy dla tej samej wężownicy 

w funkcji grzania i chłodzenia. Wartości w tabeli odnoszą 

się do wody. Należy pamiętać, że dla roztworów glikolu sytuacja 

jest bardziej niekorzystna. Zawsze zatem należy indywidualnie 

sprawdzać parametry prędkości i przepływu, uwzględniając projektowane 

wartości temperatury zasilania oraz rodzaj czynnika. 

Narzędziem pomocnym przy tego typu analizie może być program 

TA Select 4 firmy TA Hydronics (rys. 8.). 

Jeśli przepływ pozostaje jednak w przedziale ruchu turbulentnego 

wówczas minimalną moc możemy wyznaczyć z charakterystyki 

odbiornika lub określić za pomocą poniższego wzoru: 

Pmin = 100 · Sp / [1 – φ · (1 – R · √a 

— 

z)] 

Przepływ 

minimalny [l/h] 

chłodnica 6 1700 0,32 350 

nagrzewnica 80 1700 0,08 90 

REKLAMA 

Rys. 8. Okno kalkulacyjne dla rur (opór, prędkość, rodzaj 

przepływu) w programie TA Select 4 

gdzie: 

P min – wartość mocy minimalnej wyrażona jako procent mocy 

projektowanej, 

S p – poziom przewymiarowania mocy odbiornika, 

Φ=(T z – T p)/(T z – T i). 

Przykład: 

Dla: R=1:50, a z=0,5, SP=1, Φ =25/70 → P min = 7,5% 

podsumowanie 

Rozdzielczość regulacyjna jest istotnym parametrem pod kątem 

jakości regulacji odbiorników. Mimo że podczas projektowania, 

dobierana jest armatura na maksymalne moce grzewcze 

lub chłodnicze to należy pamiętać, że te same elementy mają 

zagwarantować płynną regulację także przy minimalnych zapotrzebowaniach. 

Artykuł miał za zadanie pokazać w jaki sposób odnieść informacje 

z kart katalogowych na temat rozdzielczości do konkretnego 

wymiennika i jak przekłada się to na rzeczywistą minimalną 

regulowaną moc. Przedstawiona została także relacją 

pomiędzy rozdzielczością a autorytetem oraz charakterystyką 

zaworu. Po raz kolejny ukazana została wyższość zaworów 

o charakterystyce stałoprocentowej nad liniową. Zwrócona została 

także uwaga na efekt zmiany mocy w konsekwencji zaniku 

przepływu turbulentnego. 

Na zakończenie warto przypomnieć, iż przy doborze elementów 

regulacji płynnej należy zwrócić uwagę na wszystkie istotne 

parametry t.j. rozdzielczość, ale także charakterystykę zaworu, 

bliskość kvs rzeczywistego względem wyliczonego i minimalny 

autorytet. Zapewnienie każdego z tych elementów gwarantuje 

wysoką jakość regulacji odbiornika. 

LITERATURA 

[1] Zawory regulacyjne w instalacjach chłodniczych i grzewczych cz. 1 Ck&K 



[4] Hydrauliczne równoważenie obwodów regulacyjnych. Zeszyt nr 3, TA Hydronics 

[5] Total Hydronic Balancing, Robert Petitjean, TA Hydronics 

[6] Hydronic balancing, Karoly Vinkler, Miklos Javori, TA Hydronics 

[7] Materiały szkoleniowe TA Hydronics 

40 6/2012

Ten nowoczesny sposób ogrzewania, zapewniający wysoką 

sprawność energetyczną i automatyczną oraz precyzyjną pracę 

jest coraz częściej stosowanym rozwiązaniem do ogrzewania 

pomieszczeń. Za pomocą tych samych kanałów jest możliwość 

ogrzewania pomieszczeń oraz ich wentylacja i klimatyzacja [1]. 

W instalacji ogrzewania powietrznego niemal cała ilość ciepła 

idzie bezpośrednio na ogrzewanie budynku, nie ma czynników 

pośrednich, takich, jak: woda, grzejniki, podłoga [2]. Zaletą systemu 

jest także brak zamarzania nośnika ciepła. Mała bezwładność 

cieplna umożliwia błyskawiczne rozgrzanie wyziębionych 

pomieszczeń. Przy dobrym wykonawstwie i skutecznym nadzorze 

podczas budowy ogrzewanie powietrzne może skutecznie 

i efektywnie zagwarantować warunki komfortu cieplnego 

ogrzewanych pomieszczeń [3]. 

W niniejszym artykule chcielibyśmy przedstawić analizę procesów 

uzdatniania powietrza w systemach klimatyzacji ze strefowymi 

nagrzewnicami i ogrzewaniem powietrznym na wykresach 

i-x powietrza wilgotnego. W postaci teoretycznej i obliczeniowej 

przedstawione zostały metody oraz wskazówki projektowania 

takich systemów klimatyzacji. 

Nagrzewnice kanałowe, inaczej zwane nagrzewnice strefowe, 

pozwalają na uzyskanie wymaganych, różnych parametrów powietrza 

w wielu pomieszczeniach, strefach dużych pomieszczeń, 

o innych obciążeniach cieplnych [4]. Czynnikiem grzewczym 

może być gorąca woda lub para, energia elektryczna lub spaliny 

ze spalania gazu i oleju. Montuje się je wewnątrz pomieszczenia 

w kanałach wentylacyjnych. 

Zasady teoretyczne projektowania systemu 

klimatyzacji w okresie zimowym z ogrzewaniem 

powietrznym 


KLImATyzACjA 

Klimatyzacja ze strefowymi nagrzewnicami 

i ogrzewaniem powietrznym na wykresach 

i-x powietrza wilgotnego 

Vyacheslav PISAREV, Anna PASIAK 

Ogrzewanie powietrzne, w którym czynnikiem grzewczym jest powietrze, jest 

jednym ze sposobów utrzymywania odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach. 

Sprawdza się doskonale w instalacjach ze względu na bardzo małą pojemność 

cieplną zapewniając efekt już po kilku minutach. 

Do analizy przyjęto następujące założenia oraz dane wyjściowe: 

1) Parametry powietrza zewnętrznego wg normy PN-76/B-03420 [6]: 

temperatura – tZ, 

[°C], 

wilgotność względna powietrza – φZ, 

[%], 

entalpia właściwa powietrza – iZ, 

[kJ/kg], 

zawartość wilgoci – xZ, 

[g/kg]. 

2) Parametry powietrza wewnętrznego wg normy PN-78/B-03421 [7]: 

temperatura w pomieszczeniach P1 i P2 odpowiednio – 

t P1, t P2, [°C], (różna dla pomieszczeń), 

wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach P1 i P2 

odpowiednio – φ P1, φ P2, [%], (różna dla pomieszczeń), 

entalpia właściwa powietrza w pomieszczeniach – i 

P1, i P2, 

[kJ/kg], 

zawartość wilgoci – xP1, 

xP2, [g/kg]. 

3) Parametry technologiczne: 

zyski ciepła całkowitego dla pomieszczeń P1 i P2 odpowiednio 

– QC1, QC2, [kW] (określone dla danego obiektu), 

zyski wilgoci dla pomieszczeń P1 i P2 odpowiednio – W1, 

W2, [kg/s] (określone dla danego obiektu) (W1

www.toshiba-hvac.pl 

Rys. 2. Proces obróbki powietrza dla systemu klimatyzacji ze strefowymi nagrzewnicami i ogrzewaniem powietrznym 

na wykresie i-x powietrza wilgotnego w okresie zimowym. Procesy: ZK – ogrzewanie powietrza nawiewanego w nagrzewnicy 

wstępnej 3 (rys. 1.), 

KO – adiabatyczne nawilżanie powietrza w komorze zraszania 4 (rys. 1.), ON 1 i ON 2 

– ogrzewanie powietrza wentylacyjnego w nagrzewnicach strefowych 12 (rys. 1.), N 1P 1 i N 2P 2 – zmiany stanu powietrza 

w pomieszczeniach P1 i P2 

odczucia komfortu i świeżości w pomieszczeniach P1 i P2 

odpowiednio – G Z1, G Z2, [m 3/s], 

straty ciepła przez ściany dla pomieszczeń P1 i P2 odpowiednio 

– Q STR1, Q STR2, [kW] (określone dla danego obiektu). 

Na rysunku 1. przedstawiono przykładowy schemat systemu 

klimatyzacji ze strefowymi nagrzewnicami i ogrzewaniem powietrznym, 

przy różnych parametrach powietrza wewnętrznego 

w pomieszczeniach w okresie zimowym. 

Metoda projektowania procesów zmiany stanu powietrza 

w systemach klimatyzacji ze strefowymi nagrzewnicami jest 

przedstawiona w literaturze [5]. Przy uwzględnieniu ogrzewania 

powietrznego na wykresie i-x powietrza wilgotnego (rys. 2.) 

obliczenie zaczyna się od naniesienia parametrów powietrza 

zewnętrznego punktu Z (t Z, φ Z) oraz powietrza w pomieszczeniach 

– punkty P1 (t P1, φ P1) i P2 (t P2, φ P2). Następnie określamy 

współczynniki kierunkowe procesów zmiany stanu powietrza 

dla każdego pomieszczenia: 

dla pomieszczenia P1: 

ε 1 = (Q C1 – Q STR1)/W 1, [kJ/kg] (1) 

Rys. 3. Proces obróbki powietrza dla systemu klimatyzacji ze strefowymi nagrzewnicami i ogrzewaniem powietrznym 

na wykresie i-x powietrza wilgotnego w przypadku, gdy została zmieniona temperatura powietrza nawiewanego. Procesy: 

ZK – ogrzewanie powietrza nawiewanego w nagrzewnicy wstępnej 3 (rys. 1.), KO – adiabatyczne nawilżanie powietrza 

w komorze zraszania 4 (rys. 1.), ON 1 i ON 2 (ON 2’) – ogrzewanie powietrza wentylacyjnego w nagrzewnicach strefowych 12 

(rys. 1.), N 1P 1 i N 2P 2 (N 2’P 2’) – zmiany stanu powietrza w pomieszczeniach P1 i P2, a – strefa parametrów komfortu 

6/2012


ε 2 = (Q C2 – Q STR2)/W 2, [kJ/kg] (2) 

Mając wyznaczone współczynniki kierunkowe, określamy parametry 

powietrza nawiewanego do każdego pomieszczenia. 

Na początku projektowania procesów zmiany stanu powietrza 

z wykorzystaniem wykresów i-x powietrza wilgotnego bierzemy 

do obliczeń pomieszczenie z największym współczynnikiem 

kierunkowym [5]. Będzie to pomieszczenie P1, ε 1 = ε max. 

Jest to zasadniczy sposób metodyczny przyjęty przy projektowaniu 

podobnych systemów klimatyzacji dla realizacji usunięcia 

całkowitych zysków wilgoci z jednego z pomieszczeń i upraszczania 

dalszej analizy procesów zmiany stanu powietrza. Analiza 

tego sposobu wychodzi za zakres pracy. 

Dla pomieszczenia P1, określamy zawartość wilgoci powietrza 

nawiewanego: 

x N1 = x P1 – [W 1/(G 01 · ρ)] [g/kg] (3) 

gdzie: 

x P1 – zawartość wilgoci w pomieszczeniu 1 – odczytano z wykresu 

i-x powietrza wilgotnego (rys. 2.) lub z danych wyjściowych. 

Na przecięciu linii x N1 = const i linii ε1 = const znajduje się 

punkt N 1 – punkt stanu powietrza nawiewanego do pomieszczenia 

P1. Z warunkiem równania x N1 = x N2 określamy punkt N 2 

– stan powietrza nawiewanego do pomieszczenia P2, który leży 

na przecięciu linii ε 2 = const i linii x N2 = const (x N1 = x N2). 

�� 


KLImATyzACjA 

Rys. 4. Proces obróbki powietrza dla systemu klimatyzacji ze strefowymi nagrzewnicami 

i ogrzewaniem powietrznym na wykresie i-x powietrza wilgotnego w przypadku, gdy została 

zmieniona zawartość wilgoci powietrza nawiewanego. Procesy: ZK – ogrzewanie powietrza 

nawiewanego w nagrzewnicy wstępnej 3 (rys. 1.), KO – adiabatyczne nawilżanie powietrza 

w komorze zraszania 4 (rys. 1.), ON 1’’ i ON 2’’ – ogrzewanie powietrza wentylacyjnego 

w nagrzewnicach strefowych 12 (rys. 1.), N 1P 1 (N 1’’P 1) i N 2P 2 (N 2’’P 2) – zmiany stanu 

powietrza w pomieszczeniach P1 i P2, a – strefa parametrów komfortu 

�� 

�� 

�� 

� �� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

REKLAMA 

43


Następnie określamy na przecięciu linii x N1 = const i linii φ 

= (90÷95%) punkt O, charakteryzujący parametry powietrza 

nawiewanego po komorze zraszania 4 (rys. 1.). Komora zraszania 

pracuje w procesie adiabatycznego nawilżania, a więc 

na przecięciu linii i O = const i linii x Z = const określamy punkt, 

odpowiadający parametrom powietrza po nagrzewnicy wstępnej 

– punkt K. 

Ogólna wydajność powietrza G OZ dla pomieszczeń: 

G OZ = G O1 + G O2Z [m 3/s] (4) 

Strumień objętościowy powietrza wentylacyjnego dla pomieszczenia 

P1: G 01. 


P2: G 02Z – nowy strumień powietrza wentylacyjnego 

określony w warunkach zimowych dla pomieszczenia P2 

z uwzględnieniem zasad budowy zmian stanu powietrza na wykresie 

i-x powietrza wilgotnego: 

G O2Z = (Q C2 – Q STR2)/[(i P2 – i N2) · ρ] [m 3/s] (5) 

gdzie: 

i P2 – entalpia właściwa powietrza w pomieszczeniu 2 – odczytano 

z wykresu i-x powietrza wilgotnego (rys. 2.) lub z danych 

wyjściowych, 

i N2 – entalpia właściwa powietrza nawiewanego do pomieszczenia 

2 – odczytano z wykresu i-x powietrza wilgotnego (rys. 2.). 

Nagrzewnice wstępna 3 (rys. 1.) i wtórna 5 mogą ogrzewać 

powietrze wentylacyjne do parametrów nawiewu dla pomieszczenia 

P1 – punkt N 1. W przypadku pomieszczenia P2 powietrze 

dogrzewane jest za pomocą nagrzewnicy strefowej od poziomu 

temperatury t N1. 

Moc cieplna nagrzewnicy wstępnej 3 (rys. 1.): 

Q Z = G OZ · (i K – i Z) · ρ [kW] (6) 

gdzie: 

i K – entalpia właściwa powietrza nawiewanego po nagrzewnicy 

wstępnej 3 w punkcie K – odczytano z wykresu i-x powietrza 

wilgotnego (rys. 2.). 

Moc cieplna nagrzewnic strefowych powietrza 12 (rys. 1.): 


Q 1 = 0 [kW] (7) 


Q 2 = G 02Z · (i N2 – i N1) · ρ [kW] (8) 

gdzie: 

i N1 – entalpia właściwa powietrza nawiewanego do pomieszczenia 


Temperatura w punktach N 1 i N 2, odczytana z wykresu i-x powietrza 

wilgotnego, powinna być ≤45ºC ze względów higienicznych. 

Gdy ten zakres temperatury zostanie przekroczony można 

założyć w punktach nawiewu temperaturę z zakresu ≤45ºC, 

nie zmieniając zawartości wilgoci powietrza nawiewanego – 

to będzie nowy punkt stanu powietrza nawiewanego (na rys. 

3. – nowy punkt N 2’). 

Prowadząc linię ε 2 = const od punktu N 2’ do linii izotermy 

t P2 określamy położenie punktu P 2’ – punkt stanu powietrza 

w pomieszczeniu P2. W przypadku pomieszczenia P2 zarówno 

parametry nawiewu jak i powietrza wewnętrznego ulegają 

zmianie. Całkowity strumień powietrza dla pomieszczenia 

P2 obliczono: 

G O2’ = (Q C2 – Q STR2) / [(i P2’ – i N2’) · ρ] [m 3/s] (9) 

gdzie: 

i N2’ – entalpia właściwa powietrza nawiewanego do pomieszczenia 

2 – odczytano z wykresu i-x powietrza wilgotnego (rys. 3.), 

i P2’ – entalpia właściwa powietrza w pomieszczeniu 2 – odczytano 

z wykresu i-x powietrza wilgotnego (rys. 3.). 

Przy tym powinien być spełniony warunek, że nowe parametry 

powietrza w pomieszczeniu P2 – stan opisany punktem 

P 2’ – leży w strefie parametrów komfortu dla danego pomieszczenia 

(strefa a, rys. 3.). 

W punktach nawiewu powietrza wentylacyjnego (drugi wariant) 

można zmienić zawartość wilgoci na przykład, określając 

je punktem przecięcia linii ε 2 i t ≤45°C (rys. 4.), któremu odpowiada 

zawartość wilgoci x N’’ – otrzymujemy nowe punkty nawiewu 

N 1’’ oraz N 2’’. 

Z warunkiem równania x N1’’ = x N2’’ określamy położenie punktu 

N 1’’ – stan powietrza nawiewanego do pomieszczenia P1, który 

leży na przecięciu linii ε 1 = const i linii x N1’’= const. 

W pomieszczeniu P1 oraz P2 parametry powietrza wewnętrznego 

nie zmieniają się, natomiast parametry powietrza nawiewanego 

w obu wypadkach są inne. Strumień powietrza nawiewanego 

obliczono: 


G O1’’ = (Q C1 – Q STR1) / [ρ · (i P1 – i N1’’)] [m 3/s] (10) 

gdzie: 

i N1’’ – entalpia właściwa powietrza nawiewanego do pomieszczenia 



G O2’’ = (Q C2 – Q STR2) / [ρ · (i P2 – i N2’’)] [m 3/s] (11) 

gdzie: 

i N2’’– entalpia właściwa powietrza nawiewanego do pomieszczenia 


Jeżeli zawartość wilgoci powietrza nawiewanego jest większa 

od zawartości wilgoci w pomieszczeniu, na przykład dla pomieszczenia 

1, to taki przypadek nie może być realizowany (rys. 

5.), x N1’’ > x P1. W takim wypadku trzeba zmienić założone parametry 

powietrza w pomieszczeniu lub projektować inny system 

klimatyzacji. 

pRZYKŁAD 1 

Dane wyjściowe: 

1) Parametry powietrza zewnętrznego wg normy PN-76/B-03420 [6]: 

temperatura – tZ 

= -20°C, 

wilgotność względna powietrza – φZ 

= 100%, 

entalpia właściwa powietrza – iZ 

= -18,4 kJ/kg, 

6/2012

zawartość wilgoci – x 

Z = 0,8 g/kg. 

2) Parametry powietrza wewnętrznego wg normy PN-78/B 

03421 [7]: 

temperatura w pomieszczeniach: tP1 

= 20°C, tP2 = 22°C, 

wilgotność względna w pomieszczeniach: φP1 

= 60 % 

i φP2 = 55%, 

entalpia właściwa powietrza w pomieszczeniach (odczytano 

z wykresu i-x powietrza wilgotnego na rys. 6.): iP1 = 

42,2 kJ/kg, iP2 = 45,0 kJ/kg, 

zawartość wilgoci w pomieszczeniach (odczytano z wykresu 

i-x powietrza wilgotnego na rys. 6.): xP1 = 8,7 g/kg, 

xP2 = 9,2 g/kg. 


zyski ciepła całkowitego dla pomieszczenia P1 i P2: QCl 

= 

4,80 kW, QC2 = 1,55 kW, 

zyski wilgoci dla pomieszczenia P1 i P2: W1 

= 0,7 g/s, W2 = 0,9 g/s, 

strumienie objętościowe powietrza wentylacyjnego (obliczone 

dla okresu letniego) dla pomieszczeń P1 i P2: G01 = 

0,25 m3/s = 900 m3/h, G02 = 0,25 m3/s = 900 m3/h, niezbędne strumienie objętościowe powietrza zewnętrznego 

ze względów higienicznych zalecane dla zapewnienia 

odczucia komfortu i świeżości [2]: GZ1 = 0,20 m3/s = 720 

m 3/h, G Z2 = 0,3 m 3/s = 1080 m 3/h, 

straty ciepła przez ściany dla pomieszczeń P1 i P2: Q 

STR1 = 

3,75 kW, Q STR2 = 2 kW. 

Na wykresie i-x powietrza wilgotnego (rys. 6.) obliczenia rozpoczyna 

się od naniesienia zadanych parametrów powietrza 

zewnętrznego punktu Z (-20ºC, 100%) oraz powietrza w pomieszczeniu 

– punkty P 1 (20ºC, 60%) i P 2 (22ºC, 55%). Następnie 

określamy współczynniki kierunkowe procesów zmiany stanu 

powietrza dla każdego pomieszczenia ze wzorów (1) i (2): 


ε 1 = (4,80 – 3,75) kW / 0,7 g/s = 1500 kJ/kg 


ε 2 = (1,55 – 2) kW / 0,9 g/s = -500 kJ/kg 

Określamy parametry powietrza nawiewanego dla każdego 

pomieszczenia. Obliczenia zaczynamy, względnie wyżej opisanej 

metody, od pomieszczenia P1. Dla pomieszczenia P1 obliczamy 

zawartość wilgoci powietrza nawiewanego według wzoru (3): 

x N1 = 8,7 g/kg – 0,7 g/s / (0,25 m 3/s · 1,2 kg/m 3) 

= 6,37 g/kg 

Na przecięciu linii x N1 = 6,37 g/kg i linii ε 1 = 1500 kJ/kg znajduje 

się punkt N 1 – punkt stanu powietrza nawiewanego do pomieszczenia 

P1 (i N1 = 38,6 kJ/kg, x N1 = 6,37 g/kg, odczytano z rys. 

6.). Odpowiednio z warunkiem x N2 = x N1 określamy punkt N 2 – 

stan powietrza nawiewanego do pomieszczenia P2 – który leży 

na przecięciu linii ε 2 = -500 kJ/kg i linii x N1 = 6,37 g/kg (x N1 = 

x N2) (i N2 = 45,8 kJ/kg, odczytano z rys. 6.). 

Następnie na przecięciu linii x N1 = 6,37 g/kg i linii φ = 90% 

określamy punkt O, charakteryzujący parametry powietrza nawiewanego 

po komorze zraszania 4 (i O = 24,0 kJ/kg, odczytano 


temperatura t [°C] 

tN 2 

45°C 

tP 2 

tK 

tN 1 

tP 1 

tN 1'' 

tO 

tZ 

x Z 

K 

Z 

N 2 

N 1 

P 1 

x N 1=x N 2 x P 1 

N 2'' 

P 2 

N 1'' 

1 

iN 2 

iN 2'' 

iP 2 

O iN 1'' 

iP 1 

iN 1 

x P 2 

2 

iK=iO 

x N 1''=x N 2'' 

zawartość wilgoci x [g/kg] 

KLImATyzACjA 

ϕ =100% 

Rys. 5. Proces obróbki powietrza dla systemu klimatyzacji ze strefowymi nagrzewnicami 

i ogrzewaniem powietrznym na wykresie i-x powietrza wilgotnego w przypadku, gdy 

zawartość wilgoci powietrza nawiewanego jest mniejsza od zawartości wilgoci powietrza 

w pomieszczeniu w okresie zimowym (wariant nie do przyjęcia) 

Rys. 6. Przebieg zmian stanu powietrza klimatyzacyjnego na wykresie i-x powietrza 

wilgotnego dla przykładu obliczeniowego 1 

45

KLImATyzACjA 



z rys. 6.) oraz na przecięciu linii i O = 24,0 kJ/kg i linii x Z = 0,8 g/ 

kg określamy punkt K, odpowiadający parametrom powietrza 

po nagrzewnicy wstępnej. 

Ogólną wydajność powietrza G O dla pomieszczeń obliczono 

za pomocą wzoru (4): 

G OZ = 0,25 + 0,42 = 0,67 m 3/s = 2412 m 3/h 

Przy czym strumień objętościowy powietrza wentylacyjnego 

dla pomieszczenia P2 określono, korzystając ze wzoru (5): 

G O2Z = (1,55 – 2) kW / [(45,0 – 45,9) kJ/kg · 1,2 kg/m 3] 

= 0,42 m 3/s = 1512 m 3/h 

Nagrzewnica wstępna i wtórna ogrzewa dostatecznie powietrze 

do parametrów nawiewu dla pomieszczenia P1 – punkt 

N 1. W przypadku pomieszczenia P2 powietrze dogrzewane jest 

za pomocą nagrzewnicy strefowej od poziomu temperatury 

t N1 = 22,2ºC. 

Moc cieplną nagrzewnicy wstępnej 3 (rys. 1.) określono za pomocą 

wzoru (6): 

Q Z = 0,67 m 3/s · [24,0 – (-18,4)] kJ/kg · 1,2 kg/m 3 

= 34,09 kW 

Moc cieplną nagrzewnic strefowych powietrza 12 określono 

ze wzorów (7) i (8): 


Q 1 = 0 kW 


Q 2 = 0,42 m 3/s · (45,8 – 38,6) kJ/kg · 1,2 kg/m 3 

= 3,63 kW 

pRZYKŁAD 2 


1) Parametry powietrza zewnętrznego wg normy PN-76/B-03420 

[6] (patrz przykład 1): 

2) Parametry powietrza wewnętrznego wg normy PN-78/B 03421 

[7] (patrz przykład 1): 



= 

4,80 kW, QC2 = 1,70 kW, 


= 1,2 g/s, W2 = 1,4 g/s, 

strumienie objętościowe powietrza wentylacyjnego 

(obliczone dla okresu letniego) dla pomieszczeń P1 

i P2: G01 = 0,25 m3/s = 900 m3/h, G02 = 0,25 m3/s = 

900 m3/h, niezbędne strumienie objętościowe powietrza zewnętrznego 



m 3/h, G Z2 = 0,3 m 3/s = 1080 m 3/h, 


STR1 = 

10,80 kW, Q STR2 = 11,50 kW. 


się od naniesienia zadanych parametrów powietrza zewnętrznego 

punktu Z (-20ºC, 100%) oraz powietrza w pomieszczeniu 

– punkty P 1 (20ºC, 60%) i P 2 (22ºC, 55%). 

Następnie określamy współczynniki kierunkowe procesów 

zmiany stanu powietrza dla każdego pomieszczenia ze wzorów 

(1) i (2): 


ε 1 = (4,80 – 10,80) kW / 1,2 g/s = -5000 kJ/kg 


ε 2 = (1,70 – 11,50) kW / 1,4 g/s = -7000 kJ/kg 




zawartość wilgoci powietrza nawiewanego według 

wzoru (3): 

x N1 = 8,7 g/kg – 1,2 g/s / (0,25 m 3/s · 1,2 kg/m 3 ) 

= 4,7 g/kg 

Na przecięciu linii x N1 = 4,7 g/kg i linii ε 1 = -5000 kJ/kg znajdu- 

46 6/2012

je się punkt N 1 – punkt stanu powietrza nawiewanego do pomieszczenia 

P1 (i N1 = 49,8 kJ/kg, x N1 = 4,7 g/kg, odczytano z rys. 7.). 

Odpowiednio z warunkiem x N2 = x N1 określamy punkt N 2 – stan 

powietrza nawiewanego do pomieszczenia P2 – który leży na przecięciu 

linii ε 2 = -7000 kJ/kg i linii x N1 = 4,7 g/kg (x N1 = x N2) (i N2 = 

61,0 kJ/kg, odczytano z rys. 7.). 

Temperatura w punkcie N 2 nie zawiera się w dopuszczalnym 

zakresie, jest większa od 45ºC, wiec założono nowy punkt N 2’ 

znajdujący się na przecięciu linii temperatury 45ºC i linii x N2 = 

4,7 g/kg (i N2’ = 57,1 kJ/kg odczytano z rys. 7.). Prowadząc linię ε 2 

= -7000 kJ/kg od punktu N 2’ do temperatury równej temperaturze 

w pomieszczeniu P2, określamy położenie punktu P 2’, odczytano 

parametry: φ P2’ = 51%, i P2’ = 43,1 kJ/kg, x P2’ = 8,3 g/kg 

(leży w strefie parametrów komfortu). 

Następnie na przecięciu linii x N1’ = 4,7 g/kg i linii φ = 90% 








G OZ = 0,25 + 0,58 = 0,83 m 3/s = 2988 m 3/h 

gdzie: 


P1: G 01 = 0,25 m 3/s = 900 m 3/h, 


P2 określono, korzystając ze wzoru (9): 

G O2’= (1,70 – 11,50) kW / [(43,1 – 57,1) kJ/kg · 1,2 kg/m 3] 

= 0,58 m 3/s = 2088 m 3/h 



N 1’. W przypadku pomieszczenia P2 powietrze dogrzewane jest 


t N1’ = 37,8ºC. 

Moc cieplną nagrzewnicy wstępnej 3 określono za pomocą 

wzoru (6): 

Q Z = 0,83 m 3/s · [15,6 – (-18,4)] kJ/kg · 1,2 kg/m 3 

= 33,86 kW 




Q 1 = 0 kW 


Q 2 = 0,58 m 3/s · (57,1 – 49,8) kJ/kg · 1,2 kg/m 3 

= 5,08 kW 

pRZYKŁAD 3 



1) Parametry powietrza zewnętrznego wg normy PN-76/B-03420 

[6] (patrz prz. 1.): 

2) Parametry powietrza wewnętrznego wg normy PN-78/B 03421 

[7] (patrz prz. 1.): 



= 

4,80 kW, QC2 = 1,70 kW, 


= 1,2 g/s, W2 = 1,4 g/s, 

strumienie objętościowe powietrza wentylacyjnego (obliczone 

dla okresu letniego) dla pomieszczeń P1 i P2: G01 = 

0,25 m3/s = 900 m3/h, G02 = 0,25 m3/s = 900 m3/h, niezbędne strumienie objętościowe powietrza zewnętrznego 



KLImATyzACjA 



m 3/h, G Z2 = 0,3 m 3/s = 1080 m 3/h, 


STR1 = 

10,80 kW, Q STR2 = 11,50 kW. 


się od naniesienia zadanych parametrów powietrza zewnętrznego 

punktu Z (-20ºC, 100%) oraz powietrza w pomieszczeniu 

– punkty P 1 (20ºC, 60%) i P 2 (22ºC, 55%). 

Następnie określamy współczynniki kierunkowe procesów 

zmiany stanu powietrza dla każdego pomieszczenia ze wzorów 

(1) i (2): 

47



ε 1 = (4,80 – 10,80) kW / 1,2 g/s = -5000 kJ/kg 


ε 2 = (1,70 – 11,50) kW / 1,4 g/s = -7000 kJ/kg. 




zawartość wilgoci powietrza nawiewanego według wzoru (3): 

x N1 = 8,7 g/kg – 1,2 g/s / (0,25 m 3/s · 1,2 kg/m 3) 

= 4,7 g/kg 

Na przecięciu linii x N1 = 4,7 g/kg i linii ε 1 = -5000 kJ/kg znajduje 

się punkt N 1 – punkt stanu powietrza nawiewanego do pomieszczenia 

P1 (i N1 = 49,8 kJ/kg, x N1 = 4,7 g/kg, odczytano z rys. 

8.). Odpowiednio z warunkiem x N2 = x N1 określamy punkt N 2 – 

stan powietrza nawiewanego do pomieszczenia P2 – który leży 

na przecięciu linii ε 2 = -7000 kJ/kg i linii x N1 = 4,7 g/kg (x N1 = 

x N2) (i N2 = 61,0 kJ/kg, odczytano z rys. 8.). 

Temperatura w punkcie N 2 nie zawiera się w dopuszczalnym 

zakresie, jest większa od 45ºC, wiec założono nowy punkt N 2’’, 

zmieniając zawartość wilgoci w punktach nawiewu (i N2’’ = 58,7 

kJ/kg, x N2’ ‘= 5,2 g/kg, odczytano z rys. 8.), który znajduje się 

na przecięciu linia ε 2 = -7000 kJ/kg oraz linii temperatury 45ºC. 

Z warunkiem x N2 = x N1 zmienia się położenie punktu N 1, będzie 

to nowy punkt N 1’’, który leży na przecięciu linii ε 1 = -5000 

kJ/kg i linii x N2’’ = 5,2 g/kg (x N1 = x N2) (i N1’’ = 48,5 kJ/kg, odczytano 

z rys. 8.). 

Następnie na przecięciu linii x N1’’ = 5,2 g/kg i linii φ = 90% 








G OZ = 0,79 + 0,59 = 1,38 m 3/s = 4968 m 3/h 

Strumień objętościowy powietrza wentylacyjnego określono, 

korzystając ze wzoru (10) i (11): 


G O1’’ = (4,80 – 10,80) / [1,2 · (42,2 – 48,5)] 

= 0,79 m 3/s = 2844 m 3/h 


G O2’’ = (1,70 – 11,50) / [1,2 · (45,0 – 58,7)] 

= 0,59 m 3/s = 2124 m 3/h 



N 1’’. W przypadku pomieszczenia P2 powietrze dogrzewane jest 


t N1’’ = 35ºC. 

Moc cieplną nagrzewnicy wstępnej 3 określono za pomocą 

wzoru (6): 

Q Z = 1,38 m 3/s · [19,0 – (-18,4)] kJ/kg · 1,2 kg/m 3 

= 61,93 kW 




Q 1 = 0 kW 


Q 2 = 0,59 m 3/s · (58,7 – 48,5) kJ/kg · 1,2 kg/m 3 

= 7,22 kW 

podsumowanie 

Przedstawione w artykule zasady projektowania systemów klimatyzacji 

z nagrzewnicami strefowymi i ogrzewaniem powietrznym 

na wykresach i-x powietrza wilgotnego ukazane zostały 

w postaci teoretycznej i obliczeniowej. Metody projektowania 

systemów klimatyzacji opracowano dla trzech wariantów klimatyzacji, 

gdy temperatura nawiewu dla pomieszczeń: 

jest mniejsza niż 45ºC, 

jest większa niż 45ºC i zostaje zmieniona poniżej tego zakresu, 

nie zmieniając zawartości wilgoci powietrza nawiewanego 

jest większa niż>45ºC i zostaje zmieniona poniżej tego zakresu, 

zmieniając zawartość wilgoci powietrza nawiewanego. 

Dla przedstawionych systemów klimatyzacji pracujących w okresie 

zimowym z ogrzewaniem powietrznym opisano szczegółowo 

zasady teoretyczne projektowania. Ukazano przebieg zmian 

stanu powietrza klimatyzacyjnego na wykresie i-x powietrza wilgotnego 

oraz przypadek przebiegu zmian stanu powietrza klimatyzacyjnego 

w systemie z nagrzewnicami strefowymi ogrzewaniem 

powietrznym na wykresie i-x powietrza wilgotnego, gdy 

temperatura nawiewu dla pomieszczenia >45ºC i zostaje zmieniona 

poniżej tego zakresu. Załączone przykłady obliczeniowe 

dla opisanych przypadków będą niewątpliwie dodatkową pomocą 

przy zgłębianiu tego typu rozwiązań. 

LITERATURA 

[1] DĄBROWSKA K.: Ogrzewanie nadmuchowe i możliwość jego połączenia z odnawialnym 

źródłem ciepła, Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja Nr 4, 2009. 

[2] ADAMCZEWSKI A.: Ogrzewanie powietrzne, Polski Instalator, Nr 2, 2004. 

[3] BABIARZ B., SZYMAŃSKI W.: Ogrzewnictwo, Oficyna Wydawnicza Politechniki 

Rzeszowskiej, Rzeszów, 2010. 

[4] PEŁECH A.: Wentylacja i klimatyzacja (podstawy), Oficyna Wydawnicza Politechniki 

Wrocławskiej, Wrocław 2008, 

[5] PISAREV V.: Ochrona środowiska w zakładach przemysłowych, Oficyna Wydawnicza 

Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2011, 

[6] Norma PN – 76/B – 03420 – Wentylacja i klimatyzacja – Parametry obliczeniowe powietrza 

zewnętrznego, 

[7] Norma PN – 78/B – 03421 – Wentylacja i klimatyzacja – Parametry obliczeniowe powietrza 

wewnętrznego w pomieszczeniach przeznaczonych do stałego przebywania ludzi. 

6/2012

OGÓLNOPOLSKI TELEADRESOWY 

katalog firm 

CHŁODNICTWO 

KLIMATYZACJA 

WENTYLACJA 

katalog 

wydawany 

w wersji 

książkowej, 

i on-line 

NOWE 

BOGATSZE 

WYDANIE 

Zapraszamy do współpracy: 

Agnieszka Citkowska 

e-mail: a.citkowska@instalatorpolski.pl 

tel. 22 678 35 60 wew. 236, fax: 22 679 71 01 

Nowa 

edycja katalogu 2013 

już teraz możesz 

zamawiać wizytówkę, 

stronę firmową 

lub reklamę

KLImATyzACjA 

Systemy VRF 

– budowanie systemów 

Łączenie rurociągów 

Michał ZALEWSKI 

W poprzedniej części cyklu zostały omówione zasady doboru systemu orurowania 

i ich wpływ na wydajność systemów. Niemniej istotne jest również połączenie 

elementów instalacji rurowej w całość. Właśnie zasadom poprawnego łączenia 

instalacji rurowej poświęcona będzie ta część cyklu. 

O AuTOrze 

Michał ZALEWSKI 

– Kierownik Sekcji 

Szkoleń, Akademia 

KLIMA-THERM 

Na wstępie zidentyfikujemy zagrożenia, które pojawiają się 

w przypadku nieprawidłowego, czy też niestarannego wykonania 

instalacji rurowej. Zagrożenia te związane są z następującymi 

zjawiskami: 

1. Pojawieniem się nieszczelności na skutek drgań instalacji - nieszczelność 

oznacza wyciek czynnika chłodniczego, co powoduje 

spadek wydajności, a nawet mechaniczne uszkodzenie 

sprężarek; 

2. Obecnością pozostałości oleju technologicznego (maszynowego 

i montażowego) - jeżeli system chłodniczy wykorzystujący 

czynnik HFC, zostanie zanieczyszczony olejem technologicznym, 

takim jak olej maszynowy lub montażowy, to olej 

ten oddzieli się, tworząc osad i powodując zatkanie kapilar; 

3. Obecnością wody w układzie - jeżeli system chłodniczy wykorzystujący 

czynnik HFC, zostanie zanieczyszczony dużą ilością 

wody, nastąpi hydroliza czynnika chłodniczego i związków 

organicznych znajdujących się w silniku sprężarki, powodując 

zatkanie kapilary, uszkodzenie izolacji uzwojenia sprężarki 

i inne problemy; 

4. Zanieczyszczeniami stałymi - duża ilość zanieczyszczeń stałych 

powoduje oddzielenie oleju chłodniczego i jego utlenienie, 

zatkanie kapilary i uszkodzenie izolacji uzwojenia sprężarki 

oraz innych elementów; 

5. Obecnością powietrza - duża ilość powietrza w systemie z czynnikiem 

HFC prowadzi do oddzielenia oleju i jego utlenienie, 

powodując zatkanie kapilary i uszkodzenie izolacji uzwojenia 

sprężarki innych elementów oraz wzrost ciśnienia skraplania; 

6. Pozostałościami topnika w postaci chloru – osadzony w rurkach, 

powoduje ich uszkodzenie, dlatego konieczne jest zastosowanie 

topnika z niskim poziomem zawartości chloru. 

Ponadto, topnik powinien zostać usunięty po spawaniu. Jeżeli 

do topnika dodawana jest woda, należy użyć wody destylowanej 

lub innej wody nie zawierającej chloru. 

Jak pisałem wcześniej najbardziej popularnym materiałem na 

instalacje chłodniczą jest miedź. Spowodowane jest to przede 

wszystkim trwałością takich instalacji, jakością połączeń uzyskiwanych 

oraz dostępnością rur. Powszechnie więc spotkamy rury 

miedziane w instalacjach grzewczych a co za tym idzie sporo 

instalatorów jest dobrze zapoznanych z tą technologią. Warto 

jednak zwrócić uwagę na to, że instalacja grzewcza i chłodnicza 

wykonana z rur miedzianych znacznie się od siebie różni. 

Rys. 1. Zabezpieczenie przewodów chłodniczych 

Pierwsza sprawa to rodzaj rury. W instalacjach chłodniczych panują 

zdecydowanie większe ciśnienia niż w instalacjach grzewczych 

a substancja którą się przetłacza jest dużo bardziej aktywna 

chemicznie niż woda, w związku z tym do tych instalacji stosujemy 

specjalne rury „chłodnicze” (o większej grubości ścianki 

i wykonane z miedzi beztlenowej i fosforowej) – zgodne z normą 

PN-EN 12735-1. 

Ponadto, przy wykonywaniu instalacji należy dużo bardziej rygorystycznie 

przestrzegać trzech podstawowych zasad: SUCHO, 

CZYSTO i SZCZELNIE. Istotę problemów można prześledzić na 

podstawie tabeli 1. 

50 6/2012

problem 

opis 

skutki 

Środki zapobiegawcze 


Tabela 1. Wady i usterki rur miedzianych 

SUCHO CZYSTO SZCZELNIE 

Brak wilgoci wewnątrz rur Brak zanieczyszczeń wewnątrz rur Brak wycieków czynnika 

Sprawdź, czy instalacja wewnątrz jest sucha. Jeżeli 

wewnątrz rurek znajduje się woda, należy usunąć 

wilgoć. Nawet niewielka wilgoć będzie zakłócała 

obieg chłodniczy, osłabiała wydajność oraz może 

spowodować zakłócenie smarowania sprężarki 

poprzez umożliwienie hydrolizy i degeneracji oleju. 

Powietrze przedostające się do obiegu razem z wodą 

będzie powodować te same nieprawidłowości. Jeżeli 

to tylko możliwe, unikaj montażu instalacji chłodniczej 

w czasie opadów deszczu. Na czas przechowywania, 

zabezpiecz końce rur miedzianych. 

• hydroliza oleju chłodniczego, 

• degradacja oleju chłodniczego, 

• zakłócenie smarowania sprężarki, 

• brak efektu chłodzenia lub grzania, 

• uszkodzenie zaworów, zatkanie rurek kapilarnych 

• nie dopuszczaj do przedostania się wilgoci do wnętrza 

rurek (rys. 1a), 

• zawsze uszczelniaj końcówki rur przed ich 

połączeniem, 

• nie wykonuj prac montażowych podczas opadów 

deszczu. (rys. 1b), 

• nieuszczelnione końce rur utrzymuj w poziomie lub 

kieruj je w dół, tak długo jak jest to możliwe, 

• przepuszczając rurki przez otwory w ścianach upewnij 

się, że zabezpieczyłeś ich końce (rys. 1e) 

O zabezpieczenie przewodów chłodniczych należy dbać nie 

tylko podczas montażu, ale równie dużą staranność należy przyłożyć 

do zabezpieczenia przewodów podczas magazynowania. Do 

otwartych przewodów dostaje się kurz i wilgoć z powietrza, dlate- 

W tych sytuacjach konieczne jest zachowanie szczególnej 

ostrożności 

Przepuszczając rurki przez otwory (zanieczyszczenia 

mogą łatwo przedostać się do wnętrza rurki) 

Gdy jeden z końców rurki znajduje się na zewnątrz (możliwość 

przedostania się deszczu) - zewnętrzne, pionowo 

montowane rurki wymagają szczególnej uwagi 

W układzie chłodniczym zainstalowane są precyzyjne 

urządzenia i części. Obecność brudu lub ciał obcych 

w układzie, zakłóci ich prawidłową pracę. Opiłki, związki 

powstające podczas spawania i topnik oraz włókna 

z ubrań, mogą łatwo przedostać się do instalacji podczas 

montażu; należy zachować szczególną ostrożność. 

• degeneracja oleju chłodniczego, 



• uszkodzenie zaworów, zatkanie rurek kapilarnych 

• nie dopuszczaj do przedostawania się ciał obcych 

do wnętrza rurek (rys. 1a), 

• zawsze uszczelniaj końcówki rur przed ich 

połączeniem, 

• nieuszczelnione końce rur utrzymuj w poziomie lub 

kieruj je w dół, tak długo jak jest to możliwe, 

• nie kładź rurek bezpośrednio na ziemi, 

• nie szoruj końcówkami rur po ziemi. (rys. 1c), 

• podczas gradowania rury trzymaj ją skierowaną 

w dół (rys. 1d), 

• przepuszczając rurki przez otwory w ścianach upewnij 

się, że zabezpieczyłeś ich końce (rys. 1e) 

go rury chłodnicze należy podczas magazynowania zamykać. 

połączenia instalacji 

Połączenia instalacji są jednym z kluczowych zagadnień prawidłowo 

wykonanej instalacji chłodniczej. Instalacje rurowe, 

a w szczególności chłodnicze instalacje wykonane z rur miedzianych 

łączymy w następujący sposób: 

połączenia kielichowe, 

połączenia lutowane (lutem twardym lub miękkim), 

połączenia spawane, 

połączenia kołnierzowe. 

Wybór odpowiedniego typu połączenia zależy od średnicy 

rury oraz od ciśnień panujących wewnątrz instalacji. Ponieważ 

w naszym przypadku mamy do czynienia z zakresem średnic od 

6,35 do 41,27 mm oraz z czynnikiem chłodniczym R410A o maksymalnych 

ciśnieniach roboczych 4,1 MPa, w praktyce obowiązuje 

następująca zasada: 

jednostki wewnętrzne łączone są do instalacji rurowej za pomocą 

połączeń rozłącznych – kielichów – ponieważ ich śred- 

KLImATyzACjA 

Ponieważ instalacja chłodnicza napełniana jest gazem 

pod wysokim ciśnieniem, podstawowym wymogiem 

jest szczelność. Upewnij się, że wszystkie połączenia 

instalacji chłodniczej są szczelne i nigdzie nie wystąpiły 

wycieki czynnika. 

• niedobór czynnika chłodniczego, 

• degradacja oleju chłodniczego, 



• zmiana składu czynnika 

• zawsze przeprowadzaj próbę szczelności instalacji 

(pod względem wycieków gazu), 

• podczas spawania postępuj zgodnie z podstawową 

procedurą, 

• podczas wykonywania połączeń kielichowym 

postępuj zgodnie z podstawowa procedurą 

51

KLImATyzACjA 

Tabela 2. Forma zabezpieczenie rur miedzianych podczas magazynowania 

Miejsce magazynowania Czas trwania magazynowania Metoda zabezpieczenia 

na zewnątrz 

Miesiąc lub dłużej 

Krócej niż miesiąc 

Zaciskanie (1) 

Zaciskanie 

wewnątrz Bez znaczenia 

lub owijanie taśmą (2) 

(1) Zaciskanie 

Koniec rurki jest szczelnie zaciskany i lutowany. Większy stopień zabezpieczenia można uzyskać 

wypełniając rurkę azotem pod ciśnieniem od 0,2 do 0,5 MPa. 

Wartość nominalna 

(2) Owijanie taśmą 

Owijanie końca rurki taśmą winylową. 

Tabela 3. Kształt i rozmiary kielichowych zakończeń rurek 

Zewnętrzna średnica 

rurki 

A +0 

–0,4 

D0 Typ 1 Typ 2 

1/4 6,35 9,0 9,1 

3/5 9,52 13,0 13,2 

1/2 12,70 16,2 16,6 

5/8 15,88 19,4 19,7 

3/4 19,05 23,3 24,0 

nice nie przekraczają 19,52 mm, a to jest graniczna średnica dla 

połączeń kielichowych. Należy pamiętać, że ze względu na panujące 

ciśnienia, kielich dla instalacji wypełnionych czynnikiem 

R410A musi mieć większa średnicę niż dla czynników wycofanych 

z użycia np. R22, czyli musi być typu 2 (tabela 3). 

pozostała część instalacji, w tym podłączenia jednostek zewnętrznych, 

wykonywana jest za pomocą połączeń nierozłącznych 

– poprzez lutowanie twarde lub spawanie. 

Spawanie połączeń wykonuje się przez nałożenie na siebie łączonych 

powierzchni, wypełnienie szczeliny między powierzchniami 

za pomocą spoiwa i przy wykorzystaniu właściwości przyczepnych 

spoiwa – utrzymanie połączenia. Dlatego ważne jest, 

aby łączona powierzchnia była wystarczająco duża, a szczelina 

między nimi miała odpowiednią grubość. W tabeli 4 przedstawiono 

minimalną głębokość osadzania, zewnętrzną średnicę 

rurki w łączniku oraz wielkość szczeliny między łączonymi 

powierzchniami. W przypadku spoiwa z miedzi fosforanowej, 

szczelina o grubości około 0,05 do 0,1 mm zapewni najmocniejsze 

połączenie. 

Przy technologii łączenia poprzez lutowanie lub spawanie, kluczową 

rolę pełni zabezpieczenie przed utlenianiem wewnętrz- 

Rys. 2. Efekty wypełnienia rurek azotem 

Rys. 3. Różnica jakości połączenia wykonanego w osłonie 

azotu i bez tej osłony jest widoczna gołym okiem 

52 6/2012

nych powierzchni rury. Realizuje się to poprzez realizację procesu 

w osłonie azotu beztlenowego. 

Jeżeli lutowanie odbędzie się bez wypełniania rurek azotem, 

wewnętrzne ścianki rurek ulegną utlenieniu. Utlenienie może 

być przyczyną zatkania zaworu elektromagnetycznego, kapilary, 

przyłącza powrotu oleju do zasobnika, zassania oleju przez pompę 

sprężarki lub uszkodzenia innych części oraz może zakłócić 

normalną pracę. Aby temu zapobiec, należy usunąć powietrze 

z rurek wpuszczając w nie azot podczas lutowania. Czynność ta 

jest bardzo ważna podczas lutowania przewodów miedzianych 

instalacji chłodniczej. 

gięcie przewodów 

Na koniec chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jeden element 

instalacji chłodniczej - wyginanie rur. Nieprawidłowe wygięcie 

rury może spowodować: 

zwiększenie oporów przepływu co skutkuje stratą wydajności 

jednostek wewnętrznych oraz zwiększeniem energochłonności 

zmniejszeniem wytrzymałości rury, co z kolei prowadzić do 

rozszczelnień instalacji i wycieku czynnika. 

W związku z tym, generalną zasadą jest unikanie wygięć i poziomych 

syfonów instalacji - prowadzenie rur w linii prostej, jak 

najkrótszą drogą. Jeżeli wygięcia są konieczne, należy je wykonywać 

przy użyciu specjalistycznej giętarki, która zapewni nam 

odpowiednią jakość gięcia. 

Zasady obowiązujące w tym przypadku przedstawia tabela 5. 


15 lat 

n a r y n k u 

Zamów prenumeratę już dziś !!! 

wypełniając formularz na stronie: 

www.e-czasopismo.pl 

e-mail: 

prenumerata@instalatorpolski.pl 

telefonicznie: 

(22) 678 38 05 

38698893 

Tabela 4. Minimalna głębokość osadzania 

oraz szczelina między łączonymi powierzchniami [mm] 

Zewnętrzna 

średnica 

rurki D 

5 do 8 

8 do 12 

12 do 16 

16 do 25 

25 do 35 

35 do 45 

Minimalna 

głębokość 

osadzania B 

6 

7 

8 

10 

12 

14 

KLImATyzACjA 

Szczelina 

(A-D) X 1/2 

0,05÷0,35 

0,05÷0,45 

0,05÷0,55 

45 do 53 16 0,05÷0,55 

Tabela 5. Minimalny promień gięcia rur miedzianych [mm] 

Rozmiar rurki Minimalny promień gięcia 

ø 6,35 30÷40 

ø 9,52 30÷40 

ø 12,70 40÷60 

ø 15,88 40÷60 

PRENUMERATA 

NA ROK 2012 

www.chlodnictwoiklimatyzacja.pl Lubię to! 

53

mIedź dLA ChłOdNICTwA I KLImATyzACjI 

Centrum Klima s.A. 

Wieruchów, ul. Sochaczewska 144, 

05-850 Ożarów Mazowiecki 

tel.: +48 22 250 50 50 

fax: +48 22 250 50 60 

e-mail: klient@centrumklima.pl 

www.centrumklima.pl 

RURA CHŁODNICZA MIEDZIANA 

BEZ IZOLACJI W SZTANGACH I KSZTAŁTKI MIEDZIANE 

stan R AsTM b280 

przygotowanie do składowania i transportu 

Średnica [mm] 

Iglotech sp.j 

ul. Toruńska 41, 82-500 Kwidzyn 

+48 55 645 73 00 fax: +48 55 645 73 28 

e-mail: kwidzyn@iglotech.com.pl 

www.iglotech.com.pl 

Sztangi 5 mb, oczyszczone, korkowane 

na zewnątrz, foliowane. Kształtki: kolana, 

trójniki, redukcje, łuki, 

łączniki, syfony 

Klasa miedzi Klasa miedzi wg normy UNI-EN 12735-1 

grubość ścianki 

(zakres) [mm] 

19 0,90 

22 1,14 

28 1,27 

35 1,40 

41 1,52 

ISOPOLAR rury miedziane z izoalcją do stosowania w chłodnictwie i klimatyzacji spełniające 

wymagania normy PN-EN 12735-1. Charakteryzują się czystą i suchą powierznią oraz gwarantują 

bardzo wysoką jakość zastosowanych produktów. Rury Isopolar do szerokiego zastosowaniu 

w przesyłaniu czynników chłodniczych min R407C oraz R410A. Kraj pochodzenia: WŁOCHY. 

stan R R 220 rury miękkie 


Rury chłodnicze calowe kręgi po 25 

metrów pokryte izolacją z sieciowanego 

polietylenu o zamkniętych porach pokrytą 

płaszczem ochronnym. 

Kręgi 25 mb, czyszczone, korkowane na 

zewnątrz, foliowane, paleta pakowana w karton. 

Średnica 

[cal] 

grubość 

ścianki 

(zakres) [mm] 

grubość 

izolacji [mm] 

1/4 0.8 6.5 

3/8 0,8 7 

1/2 0,8 10 

5/8 1,0 10 

3/4 1,0 10 

Firma Iglotech posiada również w ciągłej sprzedaży rury chłodnicze metryczne miękkie, rury 

chłodnicze w sztangach oraz kształtki miedziane. 

RURA CHŁODNICZA MIEDZIANA 

W IZOLACJI – PODWÓJNA 

Izolacja polietylenowa pokryta elastycznym płaszczem 

Izolacja odporna na warunki atmosferyczne temp. -80°C do 100°C 




Frigotec rury miedziane do stosowania w chłodnictwie i klimatyzacji spełniające wymagania normy 

PN-EN 12735-1. Charakteryzują się czystą i suchą powierznią oraz gwarantują bardzo wysoką 

jakość zastosowanych produktów. Rury Frigotec do szerokiego zastosowaniu w przesyłaniu 

czynników chłodniczych min R407C oraz R410A. Kraj pochodzenia: AUSTRIA. 


Kręgi 30,5 mb, czyszczone, korkowane na 


zewnątrz, pakowane w kartonach. 

Rury chłodnicze calowe kręgi po 

30,5 metra. 

Średnica [cal] 


(zakres) [mm] 

1/4 0,76;0,80 

3/8 0,80;0,81 

1/2 0,76;0,80;0,81 

5/8 0,76;0,81;1,00 

3/4 0,81;0,89;1,00 

FRIGOLINE rury miedziane z izoalcją do stosowania w chłodnictwie i klimatyzacji spełniające 

wymagania normy PN-EN 12735-1. Charakteryzują się czystą i suchą powierznią oraz gwarantują 

bardzo wysoką jakość zastosowanych produktów. Rury FRIGOLINE do szerokiego zastosowaniu 

w przesyłaniu czynników chłodniczych min R407C oraz R410A. Rury frigoline wytrzymują wyższe 

temperatury robocze niż standardowe produkty (zakres do 100-105°C). Zastosawana otulina 

pozwala na ciągłą temperaturę pracy do 120°C. Gwarancja: 30 lat, odporność na korozję. Kraj 

pochodzenia: WŁOCHY. 


przygotowanie do składowania 

i transportu 

Rury chłodnicze calowe kręgi po 25 metrów 

pokryte izolacją z sieciowanego polietylenu 

o zamkniętych porach pokrytą płaszczem 

ochronnym. 

Średnica grubość ścianki grubość 

[cal] (zakres) [mm] izolacji [mm] 

1/4 0.8 9 

3/8 0,8 9 

1/2 0,8 9 

5/8 1,0 9 

3/4 1,0 9 

Kręgi 25 mb, oczyszczone, korkowane na 

zewnątrz, foliowane 



(zakres) [mm] 

6+9 0,8+0,8 

6+12 0,8+0,8 

9+16 0,8+1,0 

RURA CHŁODNICZA MIEDZIANA W IZOLACJI 

Izolacja polietylenowa pokryta elastycznym płaszczem 

Izolacja odporna na warunki atmosferyczne temp. -80°C do 100°C 




Kręgi 25 mb, oczyszczone, korkowane na 

zewnątrz, foliowane 



(zakres) [mm] 

6 0,8 

9 0,8 

12 0,8 

16 1,0 

19 1,0 

22 1,0 

Kręgi 25 mb, czyszczone, korkowane na 

zewnątrz, foliowane, paleta pakowana 

w karton. 

54 6/2012

tel.: +48 33 84 10 994 

fax: +48 33 84 51 954 

e-mail: Lukasz.Krolicki@kme.com 

www.kme.com 

KME polska sp. z o.o. 

ul. Wszystkich Świętych 11 

32-650 Kęty 

TECTUbE ®_cips TECTUbE ®_med WICU ® Clim WICU ® Frio WICU ® ClimDuo 

Rury miedziane w izolacji termicznej o zastosowaniu w technice klimatyzacji i chłodnictwa, 

w gatunku Cu-DHP, wg EN 12735-1. Rury odznaczają się niezwykle czystą, gładką 

powierzchnią wewnętrzną. Doskonała izolacja termiczna o współczynniku odporności na 

przenikanie pary wodnej η = 14000 z polietylenu piankowego o zamkniętych porach oraz 

zewnętrzna folia polietylenowa pozwala znacznie redukować straty zimnej bądź ciepłej 

energii, zapobiega wniknięciu wodzie kondensacyjnej do izolacji, zachowując długotrwałe 

Rury miedziane o zastosowaniu w technice klimatyzacji i chłodnictwa oraz transportu gazów medycznych, w gatunku 

Cu-DHP dostępne w formie kręgów, zwojów płaskich, odcinków prostych wg EN 12735-1, lub odcinków prostych 

wg EN 13348. Charakteryzują się odtłuszczoną, suchą a dodatkowo niezwykle czystą powierzchnią wewnętrzną. Końcówki rur posiadają szczelnie dopasowane 

zaślepki, co gwarantuje zachowanie czystości powierzchni wewnętrznej w czasie magazynowania i transportu. 


Średnica [mm] Ścianka [mm] Średnica [cal] Ścianka [mm] Średnica [cal] Ścianka [mm] Średnica [mm] Ścianka [mm] 


izolacyjne działanie. Końcówki rur posiadają szczelnie dopasowane zaślepki. 

Metryczne 

Calowe 

Calowe 

Metryczne 

Calowe 

Metryczne 

Calowe 

kręgi 25 m/zwoje 35 m 

zwoje 15 m lub 30 m 

odcinki proste 5 m 

odcinki proste 5 m 

kręgi 25 m lub 50 m kręgi 25 m lub 50 m kręgi 25 m lub 50 m 

R220 

R220 

R290 

R290 

R220 

R220 

R220 

Średnica Ścianka Średnica Ścianka 

Średnica i ścianka [mm] 

[mm] [mm] [mm] [mm] 

6.0 1.0 1/4” 0.8 3/8” 0.8 6.0 1.0 1/4” 0.8 6 1.0 1/4”x0,8 ÷ 3/8”x0,8 

8.0 1.0 3/8” 0.8 1/2” 0.8 8.0 1.0 3/8” 0.8 10 1.0 1/4”x0,8 ÷ 1/2”x0,8 

10.0 1.0 1/2” 0.8 5/8” 0.8 10.0 1.0 1/2” 1.0 12 1.0 1/4”x0,8 ÷ 5/8”x1 

12.0 1.0 5/8” 0.8 3/4” 0.90 12.0 1.0 5/8” 1.0 14 1.0 3/8” x 0,8 ÷ 1/2” x 0,8 

15.0 1.0 3/4” 0.9 7/8” 0.89 15.0 1.0 3/4” 1.0 15 1.0 3/8”x0,8 ÷ 5/8”x1 

16.0 1.0 7/8” 1.0 7/8” 1.0 16.0 1.0 7/8” 1.0 18 1.0 3/8” x 0,8 ÷ 3/4” x 1 

18.0 1.0 1 1/8” 0.89 18.0 1.0 22 1.0 1/2” x 0,8 ÷ 3/4” x 1 

22.0 1.0 1 1/8” 1.22 22.0 1.0 

1 3/8” 0.89 28.0 1.0 

1 3/8” 1.02 28.0 1.5 

1 5/8” 1.22 35.0 1.5 

2 1/8” 1.22 42.0 1.5 

2 5/8” 1.63 54.0 2.0 

3 1/8” 1.63 64.0 2.0 

3 5/8” 2.03 70.0 2.0 

76.1 2.0 

80.0 2.0 

88.9 2.0 

104.0 2.0 

108.0 2.5 

133.0 3.0 

55


Wieland polska sp. z o.o. 

ul. Jana Pawła II 80/C-14 00-175 Warszawa, tel.: +48 22 637 31 05, fax: +48 22 637 31 07, e-mail: biuro@wieland.pl 

– miękkie, calowe 

podwójne rury miedziane w izolacji termicznej do klimatyzacji 

i chłodnictwa 

Wymiary: od 1/4”+3/8” do 1/2”+3/4” 

– miękkie, calowe 

pojedyncze rury miedziane w izolacji termicznej do klimatyzacji 

i chłodnictwa 

Wymiary: od 1/4” do 7/8” 

: 

metryczne 

- twarde (od 6 x 1,0 do 108 x 2,5 mm) 

- póltwarde (od 8 x 1,0 do 28 x 1,5 mm) 

- miękkie (od 6 x 1,0 do 22 x 1,0 mm) 

calowe 

- twarde (od 1/4” do 3 1/8”) 

- miękkie (od 1/4” do 7/8”) 

– rury miedziane do klimatyzacji 

i chłodnictwa, spełniające wymagania normy PN-EN 

12735-1 – czysta i sucha powierzchnia wewnętrzna 

– gwarancja jakości. 

Izolacja termiczna o grubości 9,0 mm z polietylenu sieciowanego 

o porach zamkniętych, nietrującego, odpornego na działanie 

promieniowania UV. 

Także do przesyłania czynników: R407C i R410A 

56 6/2012 

R220 R220 R290 R290 R220 R220 

Kręgi o długości 25 m (1/4”+3/8” i 1/4”+1/2” - 475 m, 

1/4”+5/8” i 3/8”+5/8” - 425 m, 3/8”+1/2” - 450 m, 

pozostałe 400 m na palecie) 

Wymiar od średnicy 1/4” do 5/8” - kręgi 25 lub 50 m, 

pozostałe wymiary tylko 25 m (1/4” - 650/850 m, 3/8” - 

500/850 m, 1/2” - 45/800 m, 5/8” - 400/750 m, 

pozostałe 400 m na palecie) 

Sztangi 5,0 m (3/8” i 1/2” - 100 m, 5/8”; 3/4”; 

7/8” i 1” - 50 m, 1 1/8” i 1 3/8” - 25 m w małej 

wiązce, 1 5/8” - 350 m, 2 1/8” - 225 m, 

2 5/8” - 170 m, 3 1/8” - 140 m w wiązce) 

Sztangi 5,0 m (6x1,0 - 1400 m, 8x1,0 - 1150 m, 

10x1,0 - 1000 m, 12x1,0 - 800 m, 15x1,0 - 700 m, 

16x1,0 - 600 m, 18x1,0 - 575 m, 22x1,0 - 475 m, 28x1,0 - 

240 m, 28x1,5 - 365 m, 35x1,0 - 275 m, 42x1,0 - 235 m, 

42x1,5 - 150 m, 54x1,5 - 100 m, pozostałe 50 m w wiązce) 

Kręgi o dlugości 15,25 lub 30,50 m, wyjątek 

wymiar 7/8” - 15,25 m (1/4” - 4270 m, 5/16” - 3050 m, 

3/8” - 2440 m, 1/2” - 1830 m, 5/8” - 1220 m kręgi 15, 25 

m lub 762,5 m kręgi 30,5 m; 3/4” - 762,5 m, 7/8” - 381,25 

m na palecie) 

Wymiar od średnicy 6 do 16 mm - kręgi 

50 m (1000 m na palecie), pozostałe 

wymiary kręgi 25 m (500 m na palecie) 

FRIgOTEC ® Dual plus – miękkie, calowe podwójne rury 

miedziane, spełniające wymagania normy 

pN-EN 12735-1 w izolacji termicznej do klimatyzacji i 

chłodnictwa 

FRIgOTEC ® plus – miękkie, calowe pojedyncze 

rury miedziane, spełniające wymagania normy 

pN-EN 12735-1 w izolacji termicznej do klimatyzacji i 

chłodnictwa 

FRIgOTEC ® – twarde rury miedziane do klimatyzacji i chłodnictwa, spełniające wymagania normy pN-EN 12735-1 – 

czysta i sucha powierzchnia wewnętrzna – gwarancja jakości. 

FRIgOTEC ® – miękkie rury miedziane do klimatyzacji i chłodnictwa, spełniające wymagania normy pN-EN 

12735-1 – czysta i sucha powierzchnia wewnętrzna – gwarancja jakości. 

Izolacja termiczna o grubości 9,0 mm z polietylenu sieciowanego o porach zamkniętych, nietrującego, odpornego na 

działanie promieniowania UV 


(zakres) [mm] 

Średnica [cal] 


(zakres) [mm] 


grubość ścianki (zakres) 

[mm] 

Średnica 

[cal] 


(zakres) [mm] 

Średnica 

[mm] 


(zakres) [mm] 

Średnica 

[cal] 


(zakres) [mm] 

Średnica 

[mm] 

6 1,0 1/4 0,76; 0,80 6 1,0 1/4 0,76 1/4 0,8 1/4 + 3/8 0,8/0,8 

8 1,0 5/16 0,76 8 1,0 3/8 0,76; 0,80; 0,81 3/8 0,8 1/4 + 1/2 0,8/0,8 

10 1,0 3/8 0,80; 0,81 10 1,0 1/2 0,76; 0,80; 0,81; 1,0 1/2 0,8 1/4 + 5/8 0,8/0,8 

12 1,0 1/2 0,76; 0,80; 0,81 12 1,0 5/8 0,76; 0,81; 1,0 5/8 1,0 3/8 + 1/2 0,8/0,8 

15 1,0 5/8 0,76; 0,81; 1,0 15 1,0 3/4 0,81; 1,0; 1,25 3/4 1,0 3/8 + 5/8 0,8/1,0 

16 1,0 3/4 0,81; 0,89; 1,0 16 1,0 7/8 0,81; 1,0; 1,25 7/8 1,2 3/8 + 3/4 0,8/1,0 

18 1,0 7/8 0,89; 1,0 18 1,0 1 0,89; 1,0; 1,25 1/2 + 3/4 0,8/1,0 

22 1,0 22 1,0 1 1/8 0,89; 1,0; 1,25 

28 1,0; 1,5 1 3/8 1,07; 1,25 

35 1,0; 1,5 1 5/8 1,27; 1,25 

42 1,0; 1,5 2 1/8 1,5; 1,25; 1,65 

54 1,5; 2,0 2 5/8 1,25; 1,65; 2,0 

64 2,0 3 1/8 1,65 

76,1 2,0 

88,9 2,0 

108 2,5

Urządzenia klimatyzacyjne i chłodnicze 

jako odpady 

Przemysław GOGOJEWICZ 

Nikomu jak dotąd, nie udało się opisać w sposób jednoznaczny 

cech charakterystycznych odpadów urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych. 

Dylematy definicyjne okazują się przy bliższej analizie, 

przede wszystkim dylematami praktycznymi, wpływającymi 

na skuteczność przyjmowanych rozwiązań prawnych. Nie sposób, 

więc prowadzić dalszych rozważań bez próby uporządkowania 

podstawowych wiadomości w tym zakresie. Służyć temu celowi 

ma w swoim założeniu analiza reprezentatywnych tendencji 

w wybranych regulacjach prawnych. Problemy te powrócą również 

podczas rozważań dotyczących poprawności i trafności rozwiązań 

przyjętych przez ustawodawcę polskiego - tym bardziej, 

że komentowany przepis stanowi recepcję rozwiązań przyjętych 

w prawie WE (dyrektywa 75/442/EWG o odpadach). 

Urządzenia HVAC&R jak najbardziej mogą odpowiadać definicyjnej 

istotowości odpadu. W tym celu można wyprowadzić 

wniosek, że o możliwości niezastosowania przepisów o odpadach 

decydować będzie faktyczna ocena procesu organizacyjno-technologicznego 

w każdym indywidualnym przypadku oddzielnie. 

Zatem w konsekwencji, to przedsiębiorca uznaje co w jego ocenie 

będzie już stanowiło odpad, a co jeszcze będzie chciał poddać 

procesom organizacyjno-technologicznym. 

Urządzenia chłodnicze i klimatyzacyjne będące odpadami 

są niewątpliwie jednym z istotniejszych zagrożeń dla środowiska. 

Stwarzają specyficzne problemy związane tak z prewencją 

– a więc zapobieganiem ich powstawaniu i ewentualną minimalizacją 

– jak i z późniejszym postępowaniem – bądź w postaci 

ich odzysku (wykorzystania czy przetworzenia), bądź unieszkodliwienia. 

Jednocześnie, jako odpady nie stanowią bytu tak uchwytnego, 

jak istnienie innych rodzajów zagrożeń dla środowiska, w postaci 

chociażby rożnego rodzaju substancji i energii, których emisja 

podlega kontroli w procesach produkcyjnych. Istnienie odpadu, 

przykładowo w postaci chłodnicy, wymaga stwierdzenia, dla kogo 

i w jakich okolicznościach staje się ona odpadem. Zjawisko to 

funkcjonować może w zasadzie tylko w danej społeczności, której 

poziom życia i zdolność produkcyjna przesądza, co w określonych 

warunkach może być uznane za odpad. Nie jest to wszakże 

kryterium precyzyjne. Co więcej, potoczne rozumienie takich 

pojęć jak odpady, rzeczy zbędne, rzeczy ponownie wykorzystywane, 

śmieci itp. nie uwzględnia najczęściej wymagań dyktowanych 

względami ochrony środowiska, pewności działalności gospodarczej 

i obrotu, czystości i porządku, a nawet w skrajnych 

wypadkach bezpieczeństwa publicznego. 

Specyfika zagrożeń, jakie niesie ze sobą istnienie zjawiska powstawania 

odpadów, skłania współcześnie wszystkich ustawo- 


KLImATyzACjA 

Trudności w definiowaniu odpadu wiążą się z brakiem obiektywnego kryterium 

pozwalającego wyróżnić taką kategorię substancji i przedmiotów. W grę wchodzą 

kryteria techniczne i ekonomiczne oraz niewątpliwie wiążące się z ochroną 

środowiska. 

dawców do wyodrębnienia tych zagadnień z ogólnej regulacji 

dotyczącej ochrony środowiska – co często jest podkreślane 

uchwalaniem odrębnych aktów prawnych, choć nie zmienia to 

istoty owej regulacji. 

Wyodrębnienie takie ma przede wszystkim charakter materialno-prawny. 

W istocie najważniejszym jest to, że uznanie danego 

przedmiotu (np. zużytych chłodnic) za odpad powoduje 

zastosowanie odrębnego reżimu prawnego – zwykle nakładającego 

szersze spektrum obowiązków na zainteresowane podmioty 

niż inne działy prawa ochrony środowiska 

Ideałem w tej dziedzinie, jest poddanie reglamentacji prawnej 

całego okresu fizycznego istnienia odpadu w celu niedopuszczenia 

do jego niekontrolowanego przeniknięcia do środowiska. 

W takim ujęciu, istotą regulacji poświęconej odpadom jest 

wymuszenie na ich posiadaczu ściśle określonych działań, które 

nazwać można gospodarowaniem odpadami zgodnie z przyjętymi 

rozwiązaniami, jakie w tej materii stanowi art. 3 ust. 3 pkt 1 

ustawy o odpadach. Mogą one polegać tylko na trwałej izolacji 

zużytych urządzeń od środowiska, lub na takim przekształceniu, 

aby przestały odpowiadać warunkom określonym w obowiązującej 

definicji. Posiadacz odpadów nie może w sposób 

O AuTOrze 

Przemysław 

GOGOJEWICZ – 

Kancelaria Usług 

Prawnych Gogojewicz 

& Współpracownicy, 

Radcy Prawni i Doradcy 

Podatkowi 

57

KLImATyzACjA 

legalny zwolnić się z tych obowiązków – nawet poprzez zaniechanie 

dotychczasowej działalności (jedynym wyjątkiem jest 

tu przekazanie odpadów odbiorcy przejmującego obowiązki 

zagospodarowania). 

podmiot będący posiadaczem odpadu 

Posiadaczem odpadu jest zgodnie z definicją zawartą w przepisie 

art. 3 ust. 3 pkt 13 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach 

(Dz. U. 2010 r. Nr 185 poz. 1243 ze zm.), każdy kto nim faktycznie 

włada (wytwórca odpadu, inna osoba fizyczna, osoba 

prawna lub jednostka organizacyjna), z wyłączeniem prowadzącego 

działalność w zakresie transportu odpadów. 

Przywołany przepis wprowadza równocześnie domniemanie 

prawne, iż władający powierzchnią ziemi na której są gromadzone 

liczne odpady takie jak np. urządzenia, jest posiadaczem odpadów 

znajdujących się na nieruchomości. 

Definicja posiadacza odpadu zawarta w ustawie o odpadach 

jest szeroka i obejmuje zarówno podmioty będące posiadaczami 

samoistnymi odpadów w rozumieniu przepisów prawa cywilnego 

(osoby władające osobami jak właściciel), jak też posiadaczy 

zależnych, a więc osoby władające odpadem – jak osoba mająca 

inne prawo do tego odpadu niż prawo własności. 

Tym innym prawem może być zarówno prawo rzeczowe, jak 

też wynikające ze stosunku zobowiązaniowego. Posiadaczem 

odpadu w rozumieniu ustawy jest więc między innymi jego 

najemca, dzierżawca, czy leasingobiorca – jako posiadacze zależni 

tego odpadu. 

Decydujące znaczenie ma tu (poza nielicznymi wyjątkami) 

faktyczne władztwo nad odpadem. Należy przyjąć, iż władztwo 

takie uzyskuje się z chwilą świadomego przejęcia odpadu 

od innego posiadacza (konieczna jest wola władania przedmiotem 

lub substancją stanowiącą odpad) lub – w przypadkach wy- 

KATEGORIE ODPADÓW 

Q1 - Pozostałości z produkcji lub konsumpcji, niewymienione w pozostałych kategoriach, 

Q2 - Produkty nieodpowiadające wymaganiom jakościowym, 

Q3 - Produkty, których termin przydatności do właściwego użycia upłynął, 

Q4 - Substancje lub przedmioty, które zostały rozlane, rozsypane, zgubione lub takie, które 

uległy innemu zdarzeniu losowemu, w tym zanieczyszczone wskutek wypadku lub 

powstałe wskutek prowadzenia akcji ratowniczej, 

Q5 - Substancje lub przedmioty zanieczyszczone lub zabrudzone w wyniku planowych 

działań (np. pozostałości z czyszczenia, materiały z opakowań – odpady opakowaniowe, 

pojemniki, itp.), 

Q6 - Przedmioty lub ich części nienadające się do użytku (np. usunięte baterie, zużyte katalizatory 

itp.), 

Q7 - Substancje, które nie spełniają już należycie swojej funkcji (np. zanieczyszczone kwasy, 

zanieczyszczone rozpuszczalniki, zużyte sole hartownicze itp.), 

Q8 - Pozostałości z procesów przemysłowych (np. żużle, pozostałości podestylacyjne itp.), 

Q9 - Pozostałości z procesów usuwania zanieczyszczeń (np. osady ściekowe, szlamy z płuczek, 

pyły z filtrów, zużyte filtry itp.), 

Q10 - Pozostałości z obróbki skrawaniem lub wykańczania (np. wióry, zgary itp.), 

Q11 - Pozostałości z wydobywania lub przetwarzania surowców (np. pozostałości górnicze 

itp.), 

Q12 - Podrobione lub zafałszowane substancje lub przedmioty (np. oleje zanieczyszczone PCB 

itp.), 

Q13 - Wszelkie substancje lub przedmioty, których użycie zostało prawnie zakazane (np. PCB 

itp.), 

Q14 - Substancje lub przedmioty, dla których posiadacz nie znajduje już dalszego zastosowania 

(np. odpady z rolnictwa, gospodarstw domowych, odpady biurowe, z placówek 

handlowych, sklepów itp.), 

Q15 - Zanieczyszczone substancje powstające podczas rekultywacji gleby i ziemi, 

Q16 - Wszelkie substancje lub przedmioty, które nie zostały uwzględnione w powyższych 

kategoriach (np. z działalności usługowej, remontowej). 

Posiadaczem odpadu jest zgodnie z definicją 

zawartą w przepisach o odpadach, każdy kto 

nim faktycznie włada 

tworzenia odpadu – z chwilą jego powstania (z chwilą spełnienia 

przesłanek uznania za odpad). 

W doktrynie podkreśla się, iż o posiadaniu odpadu w rozumieniu 

ustawy o odpadach, można mówić w zasadzie wyłącznie, gdy 

władztwo nad odpadem ma charakter trwały, przeciwstawiając 

takie władztwo jednorazowemu lub nawet powtarzającemu się, 

niemniej jednak sporadycznemu zawładnięciu nim. Należy jednak 

podkreślić, iż ocena spełnienia przesłanki „trwałości” władania 

może w praktyce okazać się wysoce dyskusyjna. Trudno tu 

wskazywać jakieś mające walor praktyczny uogólnienia, ocena 

taka powinna być dokonywana z uwzględnieniem konkretnych 

okoliczności zawładnięcia odpadem. 

W większości przypadków dany przedmiot (przysłowiowo np. 

zużyte chłodnice) będące przedmiotem najmu, dzierżawy itp. 

uzyska status prawny odpadu dopiero w trakcie trwania danego 

stosunku zobowiązaniowego, w szczególności w wyniku jego 

zużycia lub zniszczenia. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, 

w których przedmiot czynności prawnej obejmującej przeniesienie 

posiadania (na przykład dzierżawy) będzie stanowił odpad już 

w chwili dokonania tej czynności – w szczególności w przypadku 

czynności dotyczącej przedmiotu lub substancji w stosunku, do 

których istnieje obowiązek prawny ich pozbywania się. 

Ponieważ odpad powstaje w czasie trwania stosunku najmu, 

a więc w czasie, gdy danym przedmiotem lub substancją włada 

najemca, powstanie odpadu będzie (przynajmniej co do zasady) 

konsekwencją jego działania lub zaniechania (tak w większości 

przypadków, można pominąć więc tu analizę sytuacji odmiennych 

– w szczególności gdy powstanie odpadu jest konsekwencją 

usługi wykonywanej przez osobę trzecią). Najemca przedmiotu 

lub substancji jest więc wytwórcą odpadu (a więc tym samym 

jego posiadaczem) powstałego w wyniku zniszczenia przedmiotu 

umowy najmu, w każdym przypadku, gdy to jemu przypisać 

można zachowanie powodujące powstanie tego odpadu. 

Najemca podejmując decyzję o przekazaniu zniszczonego 

przedmiotu umowy najmu wynajmującemu w istocie tym samym 

stwierdza, iż nie znajduje dla tego przedmiotu zastosowania, 

a więc pozbywa się go. Pozbywając się, przesądza z kolei 

o kwalifikacji danego przedmiotu jako odpadu, staje się jego 

wytwórcą zobowiązanym do zagospodarowania go zgodnie 

z przepisami ustawy o odpadach. Nie ma przy tym znaczenia 

ani stopień zniszczenia, kwalifikowany już jako odpad, ani to czy 

wynajmujący znajdzie dla niego jakieś zastosowanie (w szczególności 

czy zdoła go naprawić). 

Inaczej ocenić należy sytuację, w której najemca przekazuje 

zniszczone urządzenie wynajmującemu bez zamiaru pozbycia 

się. Przekazanie takie może mieć w szczególności na celu zbadanie 

przez wynajmującego (na zlecenie najemcy) czy możliwe 

jest, po przeprowadzeniu naprawy, dalsze wykorzystywanie przez 

najemcę danego przedmiotu umowy najmu. W przypadku pozytywnej 

odpowiedzi na tak zadane pytanie odpad oczywiście 

nie powstaje, zaś negatywnej za wytwórcę powstałego odpadu 

uznać należy najemcę. Inną kwestią jest fakt, że wynajmujący 

może stać się posiadaczem takiego odpadu jeżeli zostanie mu 

on przekazany przez najemcę. 

58 6/2012

Ponieważ faktyczne wydanie miało już miejsce, chodzi tu 

nie o rzeczywiste przekazanie, ale o zmianę jego podstawy - 

zmianę zamiaru stron, która powinna być uzewnętrzniona poprzez 

dopełnienie formalnych wymogów przewidzianych dla 

obrotu odpadami. Pamiętać należy przy tym, iż stosownie do 

przepisu art. 25 ust. 3 ustawy o odpadach, przekazanie odpadu 

osobie nieuprawnionej (nieposiadającej wymaganych zezwoleń 

na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami) 

nie wywołuje skutku w postaci zwolnienia przekazującego z odpowiedzialności 

za wymagane działania objęte zezwoleniami na 

prowadzenie gospodarki odpadami. 

stan faktyczny 

Podpisałem umowę najmu urządzenia, które uległo zniszczeniu 

w stopniu wykluczającym moim zdaniem jej naprawę. Z umowy 

wynika, że powinienem ją zwrócić wynajmującemu w stanie 

niepogorszonym. Czy powinienem do postępowania stosować 

przepisy o odpadach, czy jest ona odpadem? 

Zgodnie z przepisem art. 3 ustawy o odpadach, odpadem 

jest (należąca do jednej z kategorii określonych załącznikiem nr 

1 do ustawy, KATEGORIE ODPADÓW ) substancja lub przedmiot, 

której posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do której 

pozbycia się jest zobowiązany. 

Ustalenie w analizowanym przypadku, czy mamy do czynienia 

z odpadem (czy zepsuty np. klimatyzator powinien być 

w przedstawionych okolicznościach kwalifikowany i traktowany 

jako odpad) wymaga udzielenia odpowiedzi na dwa zasadnicze 

pytania: 

a) czy klimatyzator jest przedmiotem należącym do którejkolwiek 

z kategorii określonych załącznikiem do ustawy o odpadach 

oraz, 

b) czy zaistniała przesłanka zamiaru pozbycia się klimatyzatora 

(ewentualnie nastąpiło pozbycie się lub istnieje taki obowiązek). 

Ocena spełnienia tej przesłanki wymaga uprzedniego ustalenia 

podmiotu, którego działanie (ewentualnie zamiar) będzie 

analizowane – podmiotem takim (potencjalnym posiadaczem 

i zarazem wytwórcą odpadu) będzie w omawianym przypadku 

najemca urządzenia. Dopiero udzielenie pozytywnej odpowiedzi 

na powyższe pytania pozwoliłoby na stwierdzenie, że w analizowanym 

przypadku mamy do czynienia z odpadem. 

Udzielając odpowiedzi na wskazane pytania podkreślić należy, 

iż zniszczony klimatyzator można wstępnie zakwalifikować 

do kategorii odpadów zgodnie z załącznikiem nr 1 do ustawy 

o odpadach. 

Trzeba jednak równocześnie zauważyć, że wyliczenie kategorii 

substancji i przedmiotów zawarte w załączniku nr 1 ustawy o odpadach, 

nie ma charakteru wyczerpującego. „Wszelkie substancje 

lub przedmioty, które nie zostały uwzględnione w powyższych 

kategoriach”. Jak wynika z powyższych uwag, kategorie 

zawarte w załączniku nr 1 do ustawy o odpadach jako element 

definicji odpadu, mają znaczenie jedynie pomocnicze – zawierają 

określenie rodzajów substancji i przedmiotów, w stosunku, 

do których uzasadnione jest domniemanie, iż stanowią odpady, 

z równoczesnym wskazaniem, iż za odpady mogą być uznane 

także inne substancje i przedmioty. 

Uwagi końcowe 

Na koniec rozważań, należy zwrócić uwagę, iż przepisy prawa 

nie definiują pojęcia pozbywania się, należy więc odwołać się do 


potocznego znaczenia tego słowa. Ocena czy zachodzi pozbywanie 

się lub zamiar pozbywania musi być odniesiona każdorazowo 

do okoliczności stanu faktycznego ocenianego przypadku. 

Ocena taka jest niejednokrotnie (szczególnie w przypadku 

przesłanki zamiaru pozbywania się) niezwykle trudna ze względu 

na subiektywny charakter tej przesłanki. 

W każdym przypadku zachodzi konieczność zbadania nie tylko 

zachowania, ale też woli posiadacza. Wprawdzie pierwszorzędne 

znaczenie ma ocena dokonywana przez dany podmiot 

władający urządzeniem, w stosunku do którego rozważana jest 

jego kwalifikacja jako odpadu, jednak organ ochrony środowiska 

może w praktyce dokonać oceny odmiennej, bazując na 

obiektywnych okolicznościach przemawiających za uznaniem, 

iż zachowanie posiadacza przedmiotu lub substancji powinno 

być zakwalifikowane jako działanie w zamiarze pozbycia się lub 

działanie świadczące o zamiarze pozbycia się w przyszłości (posiadacz 

powinien liczyć się w takim przypadku z tym, że organ 

kwalifikując dany przedmiot jako odpad obciąży jego posiadacza 

negatywnymi konsekwencjami niedochowania formułowanych 

przepisami prawa wymagań dotyczących sposobu postępowania 

z nim). 

Najemca jest przy tym wytwórcą odpadu w rozumieniu ustawy 

o odpadach ponieważ to on swym działaniem doprowadził 

do jego powstania. Jako chwilę powstania odpadu określić należy 

w takim przypadku (w przypadku, gdy o kwalifikacji danego 

przedmiotu, jako odpadu przesądza zamiar pozbycia się tego 

przedmiotu) chwilę, z którą taki zamiar powstał. 

Bez znaczenia przy tym dla zakresu obowiązków najemcy, jako 

posiadacza odpadu (obowiązków publicznoprawnych) pozostaje 

fakt, iż posiada on względem wynajmującego określone 

zobowiązania wynikające z zawartej umowy najmu. 

PODSTAWA PRAWNA: 

Ustawa o odpadach (Dz. U. 2010 r. Nr 185 poz. 1243 ze zm.) 

KLImATyzACjA 

59

KLImATyzACjA 

Nowy program Eurovent 

– certyfikacja wież chłodniczych 

Jerzy KOT 

Decyzją komitetu programowego Eurovent został przyjęty program 

określający standardy certyfikacji wież chłodniczych, którego celem jest nie 

tylko podniesienie rzetelności producentów urządzeń poprzez sprawdzanie 

rzeczywistej i zgodnej z doborami wydajności chłodniczej, ale również ustalenie 

standardów konstrukcyjnych zmierzających do podniesienia bezpieczeństwa 

użytkowania i obsługi. 

O AuTOrze 

Jerzy KOT – Area Sales 

Manager Eastern EU & 

Russia, Business Unit 

Evaporative Cooling, SPX 

Cooling Technologies 

GmbH 

Komitet programowy Eurovent postanowił przyjąć program 

certyfikacyjny CTI STD-201, od lat stosowany w instalacjach na 

świecie, stworzony przez CTI – Cooling Technology Institute, 

odpowiadający za certyfikację wież chłodniczych według norm 

i standardów opartych o ASHRE 90.1/LEED TM, a także przepisy 

standaryzujące ich konstrukcję według wymogów bezpieczeństwa. 

Dotychczas Europa pozostawała osamotniona w zakresie certyfikacji 

wież chłodniczych, co prowadziło do dowolnych interpretacji 

gwarantowanych wydajności i stosowanych technologii 

przez niektórych producentów, zawyżających często rzeczywistą 

sprawność wymiany cieplnej, a tym samym dumpingując 

ceny rynkowe. 

Współpraca pomiędzy CTI a Eurovent była od dawna oczekiwana, 

gdyż w zakresie wież chłodniczych program europejski 

nie obejmował ich certyfikacji. Wprawdzie istniały normy produkcyjne, 

ale certyfikaty obejmowały raczej poprawność i zgodność 

wykonania urządzeń z normami jakościowymi, aniżeli potwierdzenie 

poprawności i rzetelności doboru. 

Co oznacza certyfikacja Eurovent dla projektantów, firm instalacyjnych 

i inwestorów, a także dla producentów? Na pewno 

beneficjentami tego programu stanie się cały rynek, a przede 

wszystkim grupa inwestorów i firm eksploatujących instalacje, 

gdyż program pozwoli utrzymać przejrzyste standardy wykonania 

i zagwarantuje osiąganie założonych w katalogach wydajności, 

budując zaufanie do producentów i dostawców. Dzisiaj, nawet 

niektórzy znani na świecie producenci, pozwalali sobie na 

sprzedaż urządzeń niecertyfikowanych w Europie, co oznaczało 

dla inwestorów kupowanie urządzeń o niesprawdzonych konstrukcjach, 

z zawyżonymi wydajnościami oraz także czasami nie 

trzymanie standardów, jakości konstrukcji pod względem materiałowym 

jak i eksploatacyjnym. Brak gwarancji parametrów 

pracy oznaczało często straty energii nawet do 20% więcej, niż 

sugerowane w doborach wież chłodniczych, a niezależnie od tego 

technicznie brak możliwości osiągnięcia zakładanego punktu 

pracy. Dla klimatyzacji było to utratą wydajności i zwiększeniem 

kosztów eksploatacyjnych, a dla przemysłu nie utrzymanie parametrów 

stawało się także wymierną utratą mocy produkcyjnych 

(w przemyśle chemicznym może oznaczać to nawet brak 

możliwości produkcji). 

Jak ważne znaczenie ma to dla inwestorów można się przekonać 

w instalacjach, które zawiodły nie utrzymując projektowanych 

parametrów pracy zarówno wydajnościowo jak i poziomu 

hałasu. 

Co oznacza standard CTI STD 201? – jest to program certyfikujący 

wieże chłodnicze typu otwartego i w skrócie gwarantujący 

utrzymanie parametrów pracy zgodnych z podawanymi 

w doborze. Program określa sposoby pomiaru odprowadzonej 

Cooling Technology Institute z 

siedzibą w Huston w Teksasie jest 

niezależną organizacją techniczną 

typu non-profit, propagującą 

i promującą systemy odprowadzenia 

ciepła opartego o systemy 

wyparne. CTI zachęca do mądrego 

wykorzystywania zasobów ziemi 

poprzez edukację, badania, rozwój standardów i weryfikację 

urządzeń w interakcji z instytucjami rządowymi i 

technicznymi, producentami i użytkownikami instalacji 

opartych o systemy wyparne. CTI ma szeroko zakrojony, o 

zasięgu globalnym, program członkostwa osób i organizacji 

zainteresowanych systemami wyparnymi, a pośród nich 

także właścicieli, operatorów, producentów i dostawców 

urządzeń. 

60 6/2012 

fot: SPX Cooling Technologies GmbH

Certyfikat Eurovent wydawany jest przez stowarzyszenie Eurovent Certification 

z siedzibą w Paryżu, organizacją czuwającą nad potwierdzeniem wydajności 

chłodniczych w zgodzie z normami europejskimi i międzynarodowymi. 

Celem działania europejskiej organizacji, podobnie jak CTI, jest zbudowanie 

zaufania klientów poprzez wyrównanie konkurencyjnych szans dla wszystkich 

producentów zwiększając integralność i dokładność ocen wydajności urządzeń. 

Eurovent jest organizacją producentów i została powołana w celu weryfikacji urządzeń 

według jednakowych standardów. Oprócz certyfikacji organizacja Eurovent bierze 

udział w programach standaryzujących wykonywanie urządzeń, a w tym przypadku 

także wież chłodniczych w zgodzie z normami ekologicznymi, ale także bezpieczeństwa 

dla użytkowania. Takim programem jest na przykład program zwalczania epidemii legionella, stanowiących 

zagrożenie dla instalacji chłodniczych opartych o wieże chłodnicze. 

ilości ciepła oraz sposoby obliczenia sprawności wymiany 

jak również sposoby obliczenia długotrwałych 

aspektów sprawności wymiany i oddziaływania eksploatacji 

wież chłodniczych na ekologię. 

Norma CTI STD 201 nakłada na dostawców dobór 

urządzeń na podstawie temperatury powietrza 

na wlocie powietrza do wieży przy określonej temperaturze 

wilgotnego termometru w zakresie od 

12,8°C do 32,2°C, przy zachowaniu równocześnie 

minimalnej różnicy temperatury na wejściu / wyjściu 

(ang. range) wody z wieży chłodniczej równej 

lub większej od 2,2°C oraz przy różnicy temperatury 

wyjściowej wody schłodzonej a temperaturą 

wilgotnego termometru (ang.approach) na poziomie 

2,8°C i ciśnieniu atmosferycznym od 91,4 do 

105 kPa. Powyższe parametry w konsekwencji determinują 

też materiały i ich jakość, a także stawiają 

określone wymogi do jakości wody i atmosfery 

w miejscu instalacji. 

Ograniczenia w zakresie certyfikacji: 

dotyczą tylko ściśle określonego modelu i nazwy 

wieży chłodniczej; 

dotyczą modelu i typów zgłoszonych do certyfikacji; 

obejmują urządzenia pracujące w instalacjach bez 

ograniczeń przepływu wody (stały przepływ) i powietrza; 

zezwalają na stosowanie jedynie akcesoriów nie 

ograniczających przepływu powietrza (w tym przypadku 

zastosowanie osłon akustycznych wymaga 

dodatkowej certyfikacji produktu). 

Wszelkie urządzenia zgłoszone do certyfikacji, a niespełniające 

powyższych warunków, objęte są odrębnym 

programem certyfikacji ATC – 105. 

Certyfikacją aktualnie objętych jest ponad 18 firm 

z ponad 5000 produktami z wykonaniem z różnorodnych 

materiałów konstrukcyjnych, od stali galwanizowanej 

poprzez stal nierdzewną oraz wzmocnionych 

polimerów (FRP). Przepływ dla pojedynczego 

modułu wieży obejmuje zakres od 1 l/s do 350 l/s. 

Modele wież poza tym zakresem, lub też spełniające 

wymóg grupy wież chłodniczych montowanych na 

budowie (ang. FEP – field erected towers), certyfikowane 

są według standardów STD202, które to normy 

de facto stawiają podobne wymogi w zakresie 


parametrów pracy, ale sposób ich pomiaru oraz zakres 

są odrębne od produktów gotowych (ang. FAP 

– factory asembled towers). 

Metody pomiaru wydajności chłodniczej obejmują 

swoim zakresem zgłoszony typoszereg urządzeń, 

a członkostwo w organizacji nie powoduje 

automatycznie, że certyfikat uzyskuje produkt 

wytwarzany przez członka organizacji. Certyfikacja 

przewiduje natomiast możliwość przeprowadzenia 

badań urządzenia wbudowanego w instalację, ale 

z reguły inwestor ma czas na zgłoszenie roszczenia 

co do wydajności wieży chłodniczej nie dłużej jak 

jeden rok od daty dostawy, co z reguły jest zbieżne 

ze standardowym okresem gwarancji. Rzetelne 

firmy z grona producentów certyfikowanych informują 

inwestora o fakcie możliwości zbadania wydajności 

urządzenia, co dodatkowo podnosi wartość 

transakcji poprzez dodanie tzw. gwarancji na 

wydajność. Niespełnienie wydajności potwierdzonych 

wydrukiem z doboru wieży chłodniczej spowoduje 

konsekwencje nie tylko dotyczące roszczeń 

inwestora do producenta/dostawcy, ale także automatycznie 

anuluje certyfikat na dany typoszereg 

i wymaga przeprowadzenia kosztownego procesu 

certyfikacji od nowa. Utrata zaufania do producenta 

automatycznie wpływa na opinię konsultantów, 

projektantów, firm instalacyjnych i inwestorów, powodując 

w konsekwencji wykreślenie z listy preferowanych 

urządzeń. 

Szczegóły dotyczące sposobów pomiaru wydajności 

chłodniczej, zakres programu a także listę certyfikowanych 

produktów i producentów można znaleźć 

na stronach obydwu organizacji: 

Cooling Technology Institute 

- http://www.cti.org/ 

Eurovent Certfication 

- www.eurovent-certification.com 

Na dzień dzisiejszy program Eurovent Certfication 

dotyczy jedynie wież chłodniczych, a nie schładzaczy 

cieczy (popularnie nazywanych wieżami typu zamkniętego). 

Schładzacze cieczy (ang. fluid coolers) 

przewidziane są do włączenia do programu certyfikacji 

w najbliższym czasie, a w każdym bądź razie 

komitet organizacyjny Eurovent nad rozszerzeniem 

certyfikacji już pracuje. 

KLImATyzACjA 

Chrońmy warstwę ozonową, 

bo ona chroni nas! 

Wznieś się na wyżyny. 

Jest wiele dróg. 

Zadbaj o szczelność instalacji 

chłodniczych i klimatyzacyjnych. 

I niech zima pozostanie zimą. 

➛ POGOTOWIE FREONOWE 

➛ ODZYSK, REGENERACJA I ANALIZY 

CZYNNIKÓW CHŁODNICZYCH 

➛ ŹRÓDŁO LEGALNEGO CZYNNIKA R22 

Fundacja Ochrony Warstwy 

Ozonowej PROZON 

ul. Matuszewska 14 Bud. B9 

skr. poczt. 22, 03-876 Warszawa 

T: (22) 392-74-62 (do -64) 

K: 0602-698-835, 0600-281-279 

F: (22) 675-29-66 

E: prozon@prozon.org.pl 

W: www.prozon.org.pl 

Ogłaszamy triumf sił natury 

i poczucia odpowiedzialności 

za środowisko! 

Kończy się era substancji 

zubożających warstwę ozonową. 

Jeśli w Twoim urządzeniu 

chłodniczym lub klimatyzacyjnym 

wciąż jest czynnik R22 (HCFC-22), 

zastąp go ekologicznym 

zamiennikiem z grupy HFC! 

Pomożemy Ci odzyskać zużyty 

czynnik i bezpiecznie go 

zagospodarujemy. Zużyty czynnik 

przyjmiemy nieodpłatnie. * 

Wystawimy pokwitowanie 

niezbędne dla rozliczeń 

z inspekcją ochrony środowiska. 

Fundację Ochrony Warstwy Ozonowej PROZON wspierają: 

* nie dotyczy mieszanin 

REKLAMA 

61

KLImATyzACjA 

Chemiczne czyszczenie instalacji chłodniczych 

Cz. 3. Wieże chłodnicze i skraplacze natryskowo-wyparne 

Leszek ZIÓŁKOWSKI 

„Po pierwsze nie szkodzić”. Taką dewizę powinny stosować wszystkie zakłady 

wykonujące usługi chemicznego czyszczenia urządzeń wykonanych ze stali 

ocynkowanej. Że tak niestety nie jest świadczą przypadki z życia, gdy w trakcie 

rewizji stwierdza się brak ochronnej warstwy ocynku. Że tak jednak może i powinno 

być, pokazuje ten artykuł. 

O AuTOrze 

dr inż. Leszek 

ZIÓŁKOWSKI – kierownik 

Działu Chemicznych 

Czyszczeń w PPH KAMIX 

Sp. J. 

Ze względów ekonomicznych, amoniakalne agregaty chłodnicze 

oraz agregaty z syntetycznym czynnikiem chłodniczym 

o dużej mocy, wymagają zastosowania wydajnych skraplaczy 

natryskowo-wyparnych, gdzie efekt chłodzenia uzyskuje się 

w wyniku odparowania części wody, natryskiwanej na gorące 

rurki. Jednak w wyniku ciągłego uzupełniania ubytków wody 

następuje jej zatężanie, co z kolei skutkuje wytrącaniem się 

osadu kamienia wodnego na rurach. Analogiczna sytuacja zachodzi 

w wieżach chłodniczych wyparnych, gdzie osad kamienia 

powstaje na powierzchni lameli. Chociaż są one wykonane 

z tworzywa, sama wieża, a przede wszystkim wanna 

ociekowa stanowiąca często rezerwuar wody chłodniczej, wykonane 

są ze stali ocynkowanej. Zakamienienie powierzchni 

lameli, w tym otworów perforacyjnych może doprowadzić 

do niedrożności rowków, co spowoduje kanalizowanie 

przepływu wody i gwałtowne zmniejszenie powierzchni odparowania. 

Konsekwencją tego będzie spadek wydajności 

energetycznej. 

Zastosowanie ochronnej warstwy ocynku zapewnia bezpieczeństwo 

korozyjne urządzeń oraz ich długi okres eksploatacji. 

Jednak nawet osad kamienia wodnego o niewielkiej grubości 

tak bardzo zmniejsza sprawność działania skraplacza i zwiększa 

koszty energetyczne, że z czasem zachodzi konieczność oczyszczenia 

zakamienionych powierzchni wymiany ciepła, w celu przywrócenia 

wymaganych parametrów pracy. Zachodzi tu pewne 

podobieństwo do wytrącania się osadu na powierzchni płomieniówek 

w kotle. Jednak dla sposobu usunięcia osadu diametralną 

różnicą jest brak możliwości zanurzenia rurek skraplacza w gorących 

roztworach czyszczących. 

W praktyce obserwuje się dwa sposoby postępowania w celu 

zapewnienia wymaganej sprawności urządzeń: 

pierwszy polega na korekcji wody, aby poprzez jej uzdatnienie 

spowolnić proces tworzenia się kamienia, 

drugi zaś rezygnacji z kosztownej korekcji, poprzez stosowanie 

wody surowej osadzającej łatworoztwarzalny kamień 

i zwiększeniu częstotliwość odkamieniania. 

Jak wykazano w cz. 1. artykułu pt. Osady eksploatacyjne. Teoria 

i praktyka (Chłodnictwo i klimatyzacja nr 1-2/2012 s. 40), osobiście 

– na podstawie posiadanej wiedzy oraz wyników wielu przeprowadzonych 

rewizji urządzeń i czyszczeń – zalecam sposób 

62 6/2012

Rys. 1. Rys. 2. Rys. 3. Rys. 4. 

drugi. Wynika to z porównania warunków czyszczenia, które jednoznacznie 

wskazują, że usunięcie kamienia powstałego z wody 

surowej jest znacznie tańsze, szybsze i bezpieczniejsze dla 

czyszczonego urządzenia. Dodać należy, że o ile w przypadku 

kamienia węglanowego z dużą zawartością CaCO 3 powstałego 

z wody surowej wystarczą 2÷3 cykle czyszczenia, to do usunięcia 

twardego kamienia powstałego z wody zmiękczonej należy 

wykonać 4÷6 cykli, zużywając więcej preparatu. 

Należy także zauważyć, że nie ma innej alternatywy dla chemicznego 

sposobu usuwania osadu. W tej sytuacji, ze względu 

na dużą wartość czyszczonych skraplaczy i wież, priorytetem powinna 

być ich ochrona korozyjna, polegająca na zapewnieniu 

bezpieczeństwa warstwie ocynku, jakim pokryte są rurki, ściany 

i taca (wanna) ociekowa. 

Jak pokazują wyniki zrealizowanych wielu rewizji urządzeń, 

problem bezpieczeństwa korozyjnego skraplaczy i wież wykonanych 

ze stali ocynkowanej pozostaje aktualny. Niestety, 

w większości przypadków, urządzenia odkamieniane wcześniej 

w sposób nieprofesjonalny, najczęściej są już poważnie skorodowane. 

Wynika to z niewłaściwej technologii czyszczenia, 

bądź z nieodpowiednio dobranego inhibitora korozji. Ponadto 

brak odsalania wody chłodniczej sprzyja tworzeniu złogów solnych, 

co przyspiesza korozję stali pozbawionej ocynku. W skrajnych 

przypadkach może nastąpić nawet perforacja ścian wanny 

ociekowej. Rysunki 1.÷4. przedstawiają typowe usterki stwierdzane 

w trakcie wykonywanych przed czyszczeniem rewizji 

różnych urządzeń: 

rys. 1. – stan rurek skraplacza, z którego pobrano próbki osadu 

do badań symulacyjnych. Jak widać na rurkach nie ma już 

ocynku, który został usunięty w wyniku nieprofesjonalnego 

czyszczenia i pojawiły się ogniska korozji; 

rys. 2. – zaawansowana korozja ramy i ścian skraplacza, będąca 

skutkiem zarówno wysokiej korozyjności użytego poprzednio 

preparatu, jak i zbyt dużego zasolenia wody chłodniczej; 

rys. 3. – gruba warstwa soli na dolnych rurkach w wyniku braku 

odsalania wody; 

rys. 4. – korozja rurek będąca następstwem odkuwania kamienia 

z górnego pęczka, stwierdzona podczas pobierania próbki. 

W tej sytuacji zachęcam użytkowników urządzeń wykonanych 

ze stali ocynkowanej do rozważnego wyboru wykonawcy 

chemicznego czyszczenia, bądź wykonania takiego czyszczenia 

samodzielnie, w oparciu o bezpieczną i sprawdzoną technologię 

KAMIX®, która zapewnia, że ubytek ocynku podczas czyszczenia 

wyniesie mniej niż 3%. 

Przed podjęciem decyzji o czyszczeniu należy dokonać rewizji 

skraplacza (rys. 5.) dla ustalenia stanu oraz określenia potrzeb. 

W tym celu należy: 


ustalić źródło wody chłodniczej (zmiękczona czy surowa woda 

rzeczna, studzienna, wodociągowa); 

wyłączyć natrysk wody (21), w wyniku czego nastąpi szybkie 

osuszenie rurek; 

zdjąć odkraplacze (2), określając przy tym jednocześnie ich 

masę, co umożliwi obliczenie masy kamienia do usunięcia 

ze wszystkich odkraplaczy; 

sprawdzić drożność wszystkich tryskaczy (6); 

sprawdzić czystość filtra wody (23); 

pobrać próbki kamienia z rurek górnego i dolnego pęczka 

(22) oraz określić ich grubość [mm]; 

pobrać próbki kamienia ze ścian (4) wanny (tacy) ociekowej 

oraz ramy i określić ich grubość; 

obliczyć powierzchnię zakamienioną wanny oraz ścian skraplacza 

[m2]; obliczyć powierzchnię wymiany ciepła [m2] 

(jeśli nie występuje 

w dokumentacji) mnożąc obwód rurki przez jej długość 

i ilość wszystkich rurek; 

wykonać badania symulacyjne roztwarzania próbek kamienia 

wodnego w celu określenia jego gęstości [g/cm3] oraz parametrów 

czyszczenia, w tym zużycia preparatu [kg] niezbędnego 

do roztworzenia 1 kg kamienia; 

obliczyć masy kamienia na rurkach mkr, ścianach skrzyni mks 

i w wannie ociekowej mkw wg wzoru: 

m k = S · d · q 

Rys. 5. 

gdzie: 

S – wielkość zakamienionej powierzchni [m 2], 

d – grubość kamienia [mm], 

q – jego gęstość [g/cm 3]; 

obliczyć całkowitą masę kamienia do roztworzenia: 

KLImATyzACjA 

Stosowane wieże 

i skraplacze 

wykonane są 

zazwyczaj ze stali 

ocynkowanej. 

Spotyka się także 

konstrukcje, 

w których warstwa 

ocynku dodatkowo 

powlekana jest 

polimerem. 

Niestety warstwy te 

nie są odporne na 

działanie kwasów 

organicznych 

i nieorganicznych, 

stosowanych 

podczas 

nieprofesjonalnego 

czyszczenia 

Badanie próbek 

osadu 

W wyniku symulacji 

warunków, jakie będą 

występować podczas 

czyszczenia określa się 

optymalne jego parametry: 

ilość i stężenie 

preparatu w stosunku 

do masy roztwarzanego 

kamienia, jak i pojemności 

wodnej układu; temperaturę 

roztworu; czas 

cyrkulacji, pH i stężenie 

(mlv/dcm3) wypracowanego 

roztworu, wielkość 

spodziewanych ubytków 

materiału. 

63

KLImATyzACjA 

Rys. 6. Rys. 7. 

Rys. 8. 

Rys. 9. 

Rys. 10. 

m k = m kr + m ks + m kw 

gdzie: 

m kr – masa kamienia na rurkach, 

m ks – masa kamienia na ścianach skrzyni, 

m kw – masa kamienia w wannie ociekowej; 

obliczyć pojemność wanny ociekowej oraz maksymalną ilość 

preparatu KAMIX Zn, jaką można dodać dla otrzymania optymalnego 

roztworu. W przypadku, gdy zamiast wanny ociekowej 

w skraplaczu występuje taca ociekowa, należy określić pojemność 

zewnętrznego zbiornika wody ziębniczej i armatury. 

Po dokonaniu niezbędnych obliczeń oraz analizie uzyskanych 

informacji można przystąpić do kolejnego etapu – określenia 

sposobu wykonania czyszczenia. W tym celu należy ustalić kolejność 

czyszczenia skraplaczy tak, aby w minimalnym stopniu 

obniżyć możliwości chłodnicze całego układu. Najczęściej, jako 

pierwszy do czyszczenia odstawia się skraplacz najbardziej zakamieniony 

o najmniejszej wydajności. 

Następnym krokiem jest zakup odpowiedniej ilości preparatu 

oraz ustalenie terminu i czasu czyszczenia. Ze względu na to, 

że preparat KAMIX Zn jest w płynie, a także dla obniżenia prędkości 

ubytku ocynku, czyszczenie należy realizować przy niskiej 

temperaturze powietrza. Optymalnym czasem jest koniec marca, 

kiedy w nocy temperatura spada do 5°C, a wyczyszczone skraplacze 

odzyskają całkowitą sprawność wymiany ciepła przed 

nadejściem ciepłych słonecznych dni. 

Chemiczne czyszczenie skraplaczy (wież) natryskowo wyparnych 

należy prowadzić następująco: 

1. Zdjąć odkraplacze (rys. 6.) i ułożyć w pobliżu wanny do czyszczenia 

w wymuszonym pompą przepływie roztworu (rys. 7.). 

2. Sprawdzić drożność tryskaczy (rys. 8.). Zanieczyszczone kawałkami 

kamienia tryskacze należy zdemontować i włożyć 

do zbiornika agregatu czyszczącego w celu ich szybkiego 

odkamienienia w 10% roztworze preparatu KAMIX w temperaturze 

50÷60°C. Czas czyszczenia 15 min. 

3. Sprawne tryskacze ustawić w takiej pozycji, aby natryskiwana 

woda pokrywała jak największą powierzchnię rurek. 

Czynność ta podyktowana jest tym, że podczas pracy skraplacza, 

w wyniku pracy wentylatorów, woda chłodnicza zmienia 

się do postaci mgły. Dlatego tryskacze, w zależności od 

typu, ustawia się jak pokazano na rysunku 9. 

4. Jednak podczas czyszczenia, wentylatory muszą być wyłączone, 

aby zmniejszyć odparowanie preparatu. Dlatego, aby 

uzyskać w miarę równomierny natrysk na rurki i ściany skrzyni, 

doświadczalnie należy ustawić tryskacze w optymalnym 

położeniu. Po zakończeniu czyszczenia należy przywrócić 

ustawienie początkowe. 

5. Opróżnić wannę ociekową skraplaczy i poprzez ostrożne 

uderzenia gumowym młotkiem spowodować spękanie kamienia 

i oderwanie od ścian. Odkuty w ten sposób kamień 

usunąć na zewnątrz skraplacza (wieży) – rysunek 10. 

6. Analogicznie oczyścić z kamienia ściany zbiornika wody chłodniczej. 

7. Przykryć skraplacze plandekami, w celu zmniejszenia pionowego 

ruchu powietrza, zwiększającego odparowanie czynnika 

aktywnego z roztworu czyszczącego (rys. 11.). 

8. Napełnić wannę ociekową (zbiornik) czystą zimną wodą i dodać 

odpowiednią ilość preparatu KAMIX Zn, przygotowując 

w ten sposób roztwór czyszczący. W zależności od rodzaju 

kamienia i jego podatności na roztwarzanie (określonej 

w trakcie badań symulacyjnych) zapotrzebowanie preparatu 

wynosi od 0,6÷1,2 kg na każdy kilogram kamienia wodnego. 

Z kolei w zależności od grubości osadu i prędkości liniowej 

roztwarzania, całkowite usuniecie kamienia w wyniku 

Rys. 11. 

64 6/2012

Rys. 12. 

natrysku preparatu może nastąpić po wykonaniu 2÷4 cykli 

czyszczenia. Każde kwasowanie powinno trwać nie dłużej 

niż 4 godziny. W tej sytuacji przygotowany preparat należy 

odpowiednio podzielić, aby uzyskane stężenie roztworu wynosiło 

w każdej cyrkulacji 4÷8 proc. 

9. Zamknąć zawory amoniaku, uruchomić pompę obiegową 

skraplacza (wieży) i rozpocząć natryskiwanie roztworu czyszczącego. 

W początkowym okresie, ze względu na roztwarzanie 

węglanów, nastąpi gwałtowna reakcja i powstanie duża 

ilość piany (rys. 12.). 

10. Wzrost odczynu roztworu do pH 4 będzie świadczył o jego 

całkowitym wyczerpaniu i tym samym zakończeniu cyklu. 

11. Roztwór poreakcyjny należy następnie zneutralizować wodorotlenkiem 

sodu lub wapnem hydratyzowanym do pH 

6,5, a następnie spuścić do kanalizacji. Sposób neutralizacji 

opisano w cz. 2. artykułu w numerze 4/2012 s. 26. 

12. Po usunięciu roztworu z układu należy przystąpić do płukania 

od góry silnym strumieniem wody z hydrantu ppoż. 

z użyciem prądownicy (rys. 13.) oraz od dołu, nie zapominając 

o ścianach skrzyni. 

13. W trakcie płukania nieustannie należy udrożniać odpływ 

z wanny ociekowej (zbiornika wody). 

14. Po spłynięciu wody popłucznej, należy usunąć kawałki kamienia 

i powstały szlam (rys. 14.). 

15. Następnie należy przystąpić do czyszczenia skraplacza za pomocą 

myjki wysokociśnieniowej (rys. 15.). Należy przy tym 

mieć świadomość, iż mechaniczne usuwanie spękanych fragmentów 

kamienia zmniejsza zużycie preparatu i obniża koszt 

czyszczenia. Przez mikropęknięcia w warstwie kamienia, roztwór 

czyszczący przedostaje się do ścianki rurki i powoduje 

jego samoistne odpadanie. Płukanie przyspiesza ten proces. 

Powstały szlam należy na bieżąco usuwać z wanny ociekowej 

(zbiornika) – rysunek 16. 

Po zakończeniu płukania wszystkie czynności 7÷14 należy 

powtórzyć, realizując kolejne cykle czyszczenia. W tym czasie 


Rys. 13. 

Rys. 15 

zaobserwować można ciemnienie piany oraz zmniejszenie jej 

intensywności, co jest zjawiskiem naturalnym. 

Przystępując do kolejnych cykli czyszczenia, należy za pomocą 

myjki ciśnieniowej całkowicie usunąć kamień z dostępnych 

fragmentów powierzchni (rys. 17). Takie działanie spowoduje, 

że preparat zawarty w kolejnym roztworze czyszczącym 

będzie wykorzystany do roztworzenia kamienia w głębi pakietów 

rurek, gdzie czyszczenie mechaniczne strumieniem wody 

jest utrudnione. W dalszym ciągu należy zwrócić uwagę na dokładne 

usunięciu powstałego szlamu oraz kawałków kamienia 

na zewnątrz wanny (zbiornika) – rysunek 18. 

Podczas czyszczenia należy obserwować stan zakamienionej 

powierzchni i jej podatność na roztwarzanie metodą natrysku. 

Dotyczy to zwłaszcza odkamieniania skraplaczy, które 

pracowały na wodzie zmiękczonej, gdzie prędkość liniowa 

roztwarzania kamienia zmniejsza się nawet dwukrotnie, a dodatkowo 

zachodzi konieczność zwiększenia stężenia roztworu 

i ilości wykonanych cyrkulacji. Przykład takiego twardego 

kamienia przedstawiono na rysunku 19. Na przekroju kamienia 

widać, że jest on niejednorodny oraz szklisty, co świadczy 

o dużej zawartości wyjątkowo trudnoroztwarzalnej krzemionki. 

Z tego powodu oraz kłopotów z usunięciem takiego specyficznego 

kamienia, do obiegu wody chłodniczej skraplaczy 

i wież wykonanych ze stali ocynkowanej nie należy stosować 

wody zmiękczonej. 

Rys. 17. Rys. 18. Rys. 19. 

Rys. 14. 

Rys. 16. 

KLImATyzACjA 

65

KLImATyzACjA 

Rys. 20. Rys. 21. 

Chociaż pozytywne wyniki wykonanych czyszczeń w zakładach 

Drosed S.A. w Siedlcach i centrum handlowym Madison 

w Gdańsku (rys. 20) wskazują, że usuniecie kamienia preparatem 

KAMIX Zn i w tym przypadku było możliwe, przy zachowaniu 

ochronnej warstwy ocynku, to jednak ze względu na znacznie 

wyższe zapotrzebowanie na preparat, czyszczenia te były dłuższe 

i bardziej pracochłonne, a w konsekwencji droższe od tych, 

gdzie usunięciu podlegał typowy kamień z dużą zawartością 

węglanu wapnia. 

Jednak niekiedy zdarza się, że niepozornie wyglądający kamień 

wodny, ze względu na dużą zawartość krzemionki i siarczanów 

jest nieusuwalny w niskiej temperaturze w roztworze 

kwaśnym, a do jego roztworzenia, jak pokazały wyniki wykonanych 

badań symulacyjnych, wymagane są także cyrkulacje 

w gorącym roztworze zasadowym. Jako przykład na rysunku 21. 

przedstawiono stan sprowadzonego z Holandii skraplacza BAC 

VXC-S-656 DR o powierzchni 656 m 2, zakamienionego osadem 

grubości 2,5 mm i gęstości 1,6 g/cm 3 o masie 2624 kg. Mimo, iż 

pod względem korozji stan skraplacza był idealny, to ze względu 

na osiągane parametry pracy i trudności z odkamienieniem, zakup 

okazał się nietrafiony. Usunięcie kamienia przy użyciu technologii 

stosowanych w ciepłownictwie, spowoduje natychmiastowe 

zniszczenie warstwy ocynku, a w konsekwencji szybką 

korozję skraplacza. 

Dla zilustrowania, jak trudnoroztwarzalny był to osad, w tabeli 

1. przedstawiono wyniki badań symulacyjnych. 

Dla porównania w tabeli 2. przedstawiono wyniki badań próbek 

pobranych z drugiego skraplacza EVAPCO typu LRC-300 z tego 

zakładu, gdzie na powierzchni 300 m 2 powstał kamień o grubości 

2 mm, gęstości 2 g/cm 3 i masie 1200 kg. 

Początkowa 

ilość 

kamienia 

Tabela 1. Wyniki badań symulacyjnych kamienia osadowego 

o grubości 2,5 mm, gęstości 1,6 g/cm 3 i masie 2624 kg dla skraplacza BAC VXC-S-656 DR 

na powierzchni 656 m 2 

Pozostałość 

Roztwór Kamix Zn Temperatura 

kamienia Uwagi 

i czas 

Ilość Stężenie [g] [%] pH 

11,4 g 168 g 10% 

Jak wynika z danych zawartych w tabelach, brak korekcji wody 

w skraplaczu EVAPCO spowodował, że kamień był łatworoztwarzalny, 

o czym świadczy to, że po 16 godzinnej reakcji zostało 

zaledwie 11,3% w postaci łatwej do wypłukania „sadzy”. Ciekawe 

jest także wymagane zużycie preparatu KAMIX Zn, które dla kamienia 

„holenderskiego” wynosiło aż 1,77 kg na kg kamienia, a dla 

kamienia „polskiego” tylko 1,12 kg, a więc o 37 proc. mniej. 

Podsumowując, należy podkreślić duże znaczenie czyszczenia 

spulchnionego osadu silnym strumieniem wody, ponieważ jak 

pokazuje praktyka, cyrkulowany roztwór może zawierać nawet 

25 proc. szlamu, którego usunięcie na zewnątrz automatycznie 

spowoduje mniejsze zużycie preparatu. 

Chemiczne czyszczenie wież chłodniczych wyparnych (rys. 22.) 

ma na celu odkamienienie powierzchni lameli, na których ściekająca 

woda chłodnicza, w wyniku podmuchu powietrza przez 

wentylatory częściowo odparowuje, obniżając temperaturę głównego 

strumienia wody. Wbrew obiegowym opiniom, usunięcie 

kamienia wodnego z takiej powierzchni ma duże znaczenie, gdyż 

zwiększa efektywność chłodzenia wody chłodniczej i zmniejsza 

jej mineralizację, co ogranicza odkładanie osadu na powierzchni 

wymiany ciepła urządzenia współpracującego z wieżą, np. 

w skraplaczu płaszczowo-rurowym. 

Ze względu na małą zazwyczaj grubość osadu, czyszczenie 

jest szybkie i proste, gdyż polega jedynie na sprawdzeniu drożności 

tryskaczy i czystości filtra oraz dodaniu optymalnej dawki 

Rys. 22. 

25°C, 2 h 6,9 g 60,5% 3,16 Pozostałość 

kruche kawałki 

25°C, 18 h 6,2 g 54,4% 3,36 

Tabela 2. Wyniki badań symulacyjnych kamienia osadowego 

o grubości 2 mm, gęstości 2 g/cm3 i masie 1200 kg dla skraplacza EVAPCO typu LRC-300 na powierzchni 300 m2 Początkowa 

ilość 

kamienia 

Roztwór Kamix Zn 

Ilość Stężenie 

Temperatura 

i czas 


kamienia 

[g] [%] pH 

Uwagi 


7,07 g 70 g 10% 25°C, 16 h 0,8 g 11,3% 4,12 (sadza) łatwa 

do usunięcia 

66 6/2012

preparatu KAMIX Zn, która dla osadu powstałego z wody surowej 

wynosi 0,6÷1 kg preparatu na 1 kg kamienia. Ponieważ wieże 

chłodnicze wyparne pracują w obiegu obejmującym zbiornik 

wody chłodniczej o dużej pojemności, wymaganą ilość preparatu 

można zużyć w jednej cyrkulacji. Na zdjęciu powyżej przedstawiono 

typowy przebieg reakcji, gdzie powstała piana miała ok. 

4 m 3 objętości i w trakcie czyszczenie wylewała się ze zbiornika 

króćcem przelewowym. Podczas czyszczenia wieży w mleczarni, 

jednocześnie odkamieniano skraplacz układu zagęszczania 

serwatki, kierując rurociągiem DN50 roztwór z dna zbiornika do 

podłączonego do skraplacza agregatu czyszczącego. 

Niektóre wieże chłodnicze, w celu zmniejszenia różnicy temperatury 

wody na wejściu i powrocie z wieży, a tym samym zmniejszenia 

odparowania wody chłodniczej, wyposażone są w system 

miedzianych wężownic. Efektem ubocznym takiego rozwiązania 

jest jednak to, że duża ilość osadu kamienia wodnego powstaje 

w rurkach, a nie tylko na powierzchni lameli. Często zdarza się 

również, że projektant nie przewidział potrzeby czyszczenia wężownic 

i w związku z tym nie uwzględnił w projekcie zaworów 

odcinających i króćców serwisowych. Mimo to, czyszczenie wieży 

jest możliwe przy zastosowaniu dwóch agregatów czyszczących. 

Agregat nr 1, przy zamkniętym zaworze za wymiennikiem 

(rys. 23.) wtłacza roztwór do wieży, natomiast agregat nr 2, odbiera 

roztwór który spłynął z wężownicy do kolektora tak, aby 

nie dostał się on do armatury tryskaczy (rys. 24.). 

Odpowiednia regulacja zaworów zapewnia, że aktywny roztwór 

nie ma kontaktu z wieżą wyparną i do odkamienienia miedzianych 

rurek można, obok preparatu KAMIX Zn, z powodzeniem 

wykorzystać także preparat KAMIX. 

Aby zilustrować możliwy do osiągnięcia standard wyczyszczenia 

urządzeń wykonanych ze stali ocynkowanej, z zastosowaniem 

technologii KAMIX, na zdjęciach (rys. 25.÷28.) przedstawiono 

stan skraplaczy przed i po czyszczeniu: 

skraplacz LSCB 1020 EVAPCO (rys. 25. i 26.) zakamieniony osadem 

o grubości 2,5 mm z wody surowej. 

skraplacz BAC model VXC 454 (rys. 27. i 28.) zakamieniony osadem 

o grubości 2 mm z wody surowej. 

skraplacz BAC model BAC typu VXI 180-3 zakamieniony osadem 

o grubości 2 mm na górnych rurkach (rys. 29.) i do 7 mm 

na dolnych (rys. 30.), powstałym z wody zmiękczonej już po 

czerech latach eksploatacji. Przy takiej grubości kamienia, koszt 

chemicznego czyszczenia skraplaczy, w wyniku oszczędności 

energii elektrycznej, zwraca się już po 12 miesiącach. Ponieważ 

było to pierwsze chemiczne czyszczenia skraplacza, stan ocynku 

po czyszczeniu jest idealny (rys. 31.). 

Przedstawiony w niniejszym artykule sposób chemicznego 

czyszczenia skraplaczy i wież wyparnych jest bezpieczny zarówno 

dla czyszczonych urządzeń, jak również dla pracowników 

wykonujących czyszczenie oraz środowiska. Uzyskane wyniki 


Rys. 23. 

Rys. 25. 

Rys. 27. 

wszystkich zrealizowanych czyszczeń pokazują, że zaprezentowaną 

technologią skutecznie można usunąć cały kamień, nie 

niszcząc przy tym ochronnej warstwy ocynku. Niezbędnym jednak 

warunkiem jest dokładne wykonanie wszystkich przedsięwzięć, 

w tym pobranie reprezentatywnych próbek osadu i wykonanie 

rzetelnych badań symulacyjnych. 

Kończąc cykl artykułów na temat chemicznego czyszczenia 

instalacji chłodniczych pozostaje mi jedynie podzielić się osobistą 

refleksją. Otóż warunkiem niezbędnym do tego, aby od 

wykonawcy chemicznego czyszczenia żądać – po wykonaniu 

usługi – zachowania ocynku na rurach, mimo wszystko jest jego 

obecność przed rozpoczęciem czyszczenia. Jeśli zleceniodawca 

preferuje niski koszt czyszczenia, zlecając wcześniej takie usługi 

przy zastosowaniu prostych kwasów organicznych, zniszczenie 

warstwy ocynku jest już bezpowrotne. 

Rys. 29. Rys. 30. Rys. 31. 

Rys. 24. 

Rys. 26. 

Rys. 28. 

KLImATyzACjA 

Zdjęcia: Leszek Ziółkowski 

67

ChłOdNICTwO 

Uzdatnianie wody w skraplaczach i wieżach 

chłodniczych chłodzonych wodą 

bez użycia środków chemicznych 

Andrzej WESOŁOWSKI 

Czy istnieją inne niż chemiczne metody uzdatnia wody, które nie miałyby zgubnego 

wpływu na środowisko naturalne, nie były rakotwórcze, niszczyły szkodliwe bakterie 

(Legionella), usuwały osadzony kamień i zapobiegały przed jego osadzaniem się 

na rurach skraplacza i wieży chłodniczej? 

O AuTOrze 

Andrzej WESOŁOWSKI – 

były pracownik Carrier, 

York i Embraco, USA 

Rys. 1. Skraplacz z otwartym obiegiem wody chłodzącej 

Rys. 2. Skraplacz z zamkniętym obiegiem wody 

W praktyce chłodniczej mamy do czynienia ze skraplaczami 

powietrznymi, wodnymi i natryskowo-wyparnymi. Skraplacze 

wodne mogą być podzielone na dwie kategorie: z otwartym 

obiegiem wody chłodzącej (rys. 1.) i z zamkniętym obiegiem 

wody chłodzącej (rys. 2.). W skraplaczach z otwartym obiegiem 

wody chłodzącej, woda pobierana jest z sieci wodociągowej 

(bardzo drogie i obecnie bardzo rzadkie rozwiązanie) 

lub z otwartego zbiornika wodnego. Natomiast w skraplaczach 

z zamkniętym obiegiem wody, woda opuszczająca skraplacz 

przepływa do wieży chłodniczej, gdzie następuje jej wychłodzenie 

i wychłodzona woda wraca do skraplacza. 

Przebieg zmian temperatury wody chłodzącej skraplacz obrazuje 

rysunek 3. Średnia temperatura skraplania czynnika w skraplaczu 

wodnym jest zależna od temperatury wody wpływającej 

do skraplacza i jej masowego natężenia przepływu, które 

jest stałe dla danego typu skraplacza. Z reguły projektant skra- 

placza stara się utrzymać temperaturę wody chłodzonej na jak 

najniższym, możliwym z praktycznego punktu widzenia, poziomie. 

Wynika to z faktu, że im niższa temperatura skraplania 

czynnika, tym niższe ciśnienie tłoczenia, niższy pobór mocy 

przez sprężarkę i wyższa sprawność układu chłodniczego. 

W praktyce, woda opuszczająca wieżę chłodniczą powinna 

być schłodzona od 3 do 6°C poniżej temperatury termometru 

wilgotnego powietrza, tłoczonego przez wentylatory do wieży. 

Wynika to z faktu, że za niska temperatura wody wpływającej 

do skraplacza ma niekorzystny wpływ na ciśnienie tłoczenia 

sprężarki i samą sprężarkę. Ważnym zagadnieniem jest 

ilość wody krążącej w skraplaczu (masowe natężenie przepływu 

wody przez skraplacz), które nie powinno być niższe niż 0,7 

m 3/godz. na każde 3500 W wydajności skraplacza. Wartość ta 

jest najlepszą wielkością z ekonomicznego punktu widzenia 

i bilansuje energię niezbędną do napędu pompy wodnej oraz 

sprężarki chłodniczej. Należy pamiętać, że zbyt duże masowe 

natężenie przepływu wody przez skraplacz powoduje wzrost 

szybkości przepływu wody, która prowadzi do erozji rur skraplacza, 

szczególnie w miejscach zmiany kierunku przepływu 

wody. Z tego też powodu, szybkość przepływu wody przez 

skraplacz wodny powinna być niższa niż 3 m/s. 

Zadaniem projektanta instalacji chłodniczej oraz obsługi jest 

utrzymanie zużycia energii elektrycznej przez sprężarki, skraplacze 

wodne i skraplacze wyparne na możliwie najniższym poziomie. 

Prowadzi to bezpośrednio do wniosku, że musimy utrzymać 

jak najniższą temperaturę skraplania czynnika chłodniczego, bez 

doprowadzenia do problemów związanych z ruchem instalacji 

chłodniczej. A więc powinniśmy: 

utrzymać jak najczystszą powierzchnię wymiany ciepła poprzez 

właściwe przygotowanie wody chłodzącej skraplacz 

i utrzymanie jej parametrów na właściwym poziomie, 

stosować kontrolę wydajności wież chłodniczych, co pozwoli 

na obniżenie zużycia energii przez wentylatory, wymuszające 

ruch powietrza, 

dobrać skraplacz i wieżę chłodniczą o wystarczająco dużej powierzchni 

wymiany ciepła, aby zapewnić wymagane dochłodzenie 

czynnika chłodniczego na wypływie ze skraplacza, 

zabezpieczyć skraplacz przed gromadzeniem się nieskraplających 

się gazów (np. powietrze), które powodują wzrost ciśnienia 

skraplania). 

68 6/2012

Najważniejszym jednak elementem utrzymania wysokiej sprawności 

energetycznej skraplacza oraz wieży chłodniczej jest właściwe 

i staranne przygotowanie wody chłodzącej skraplacz. 

Ogólne zasady przygotowania wody dla skraplaczy 

i wież chłodniczych 

Każdy układ chłodniczy ze skraplaczami chłodzonymi wodą 

ma następujące główne elementy: 

układ obiegu wody z pompą wodną, 

filtry – wstępny, na instalacji i odmulający, 

tryskacze, 

wentylatory, 

układ uzupełniania wody, 

stację uzdatniania wody, 

kontrolę jakości wody (pH i przewodność elektryczna), 

instalację wody spustowej. 

W poniższych rozważaniach ograniczę się do najistotniejszych 

elementów obiegu wody w skraplaczach wodnych, którymi są: 

pompy, skraplacze i wieże chłodnicze. 

Właściwe przygotowanie wody dla skraplaczy i wież chłodniczych 

jest najważniejszym elementem utrzymania ich wysokiego 

współczynnika przejmowania ciepła pomiędzy wodą chłodzącą 

skraplacz a parami czynnika chłodniczego, omywającego rury. 

Następujące czynniki wymuszają uzdatnianie wody: 

osadzanie się kamienia na rurach, 

korozja rur, 

związki organiczne (algi, bakterie itp.), 

związki nieorganiczne (krzemionka, dwutlenki krzemu), 

związki mineralne (węglany: wapniowy, magnezu). 

Kamień pokrywa powierzchnie rur w wyniku wytracania 

się z wody związków stałych w niej zawartych. Porastająca powierzchnie 

rur warstwa tych związków powoduje wzrost oporności 

cieplnej i obniżenie współczynnika przejmowania ciepła 

przez rury, obniżając wydajność skraplacza. W Tabeli 1. przytaczam 

dla przykładu wpływ grubości warstwy kamienia narosłego 

na rurach skraplacza na obniżenie jego wydajności cieplnej. 

Z tabeli tej wynika, że wzrost zużycia energii przez układ chłodniczy, 

spowodowany narastaniem kamienia, jest znaczący. Jak 

dotąd, najlepszą metodą obniżenia tempa osadzania się kamienia 

na rurach jest „zrzut wody” (blowdown). Niezależnie od tego, 

dodanie odpowiednich środków chemicznych wspomoże 

obniżanie tempa narostu kamienia na rurach. 

Tabela 1. Procentowy wzrost zużycia energii jako funkcja 

grubości ścianki kamienia 

Grubość ścianki kamienia 

[mm] 


Wzrost zużycia energii 

[%] 

0,8 8,5 

1,6 12,4 

3,0 25,0 

6,0 40,0 

Korozja jest wynikiem reakcji chemicznej pomiędzy materiałem 

rury skraplacza i związkami zawartymi w wodzie. Przyspieszenie 

korozji wywołuje niewłaściwe utrzymanie współczynnika pH, 

który określa, jakiego rodzaju jest woda. W przypadku pH = 

7, woda jest neutralna. Obniżone pH

ChłOdNICTwO 

pobierania wody do instalacji i kosztami zrzutu wody do sieci 

kanalizacyjnej. Następne w kolejności koszty, to koszty zużycia 

energii elektrycznej (około 28 proc.), niezbędnej do napędu 

sprężarek chłodniczych i wentylatorów wież chłodniczych. 

Chemikalia obecnie nie stanowią wysokich kosztów utrzymania 

instalacji chłodzenia wody w ruchu (około 9 proc.). Ich zasadniczą 

wadą jest bardzo negatywny wpływ na życie ludzkie 

(są rakotwórcze) i ich niszczący wpływ na środowisko naturalne. 

Należy się spodziewać, że w niedługim czasie wejdą w życie 

przepisy ograniczające zużycie chemikaliów do uzdatniania 

wody. Pierwsze prace w tym kierunku zostały już podjęte. 

Najniższe koszty (około 2 proc.) utrzymania instalacji w ruchu, 

to koszty jej obsługi. 

Jonizacyjne uzdatnianie wody 

W tym momencie powinniśmy zadać sobie pytanie, czy istnieją 

inne niż chemiczne metody uzdatnia wody, które nie miałyby 

zgubnego wpływu na środowisko naturalne, nie były rakotwórcze, 

niszczyły szkodliwe bakterie (Legionella), usuwały osadzony 

kamień i zapobiegały przed jego osadzaniem się na rurach skraplacza 

oraz wieży chłodniczej. I, co bardzo ważne, ta odmienna 

metoda uzdatniania wody powinna być dużo tańsza w eksploatacji 

od dotychczas stosowanych środków i metod. 

W latach 60. Amerykańska Agencja Lotów Kosmicznych (NASA) 

rozpoczęła prace nad wprowadzeniem jonizacji wody i jej odpadów 

dla statku kosmicznego Apollo. Wynikiem tych prac było opracowanie, 

wyprodukowanie i zastosowanie w lotach kosmicznych 

jonizatorów do uzdatniania wody. Pierwszy jonizator miał wagę 

270 g i rozmiary pudelka papierosów. Pozytywne wyniki zastosowania 

jonizatorów wody w lotach kosmicznych zachęciły placówki 

naukowo badawcze i laboratoria do dalszych prac badawczych 

nad jonizacją wody, który to proces po raz pierwszy został 

z sukcesem zastosowany w instalacji chłodniczej na początku lat 

90. Okazało się, że użycie na jonizator płytek wykonanych z miedzi, 

srebra lub stopu miedzi i srebra, daje najlepsze efekty. Warto 

nadmienić, że jedną z dużych zalet jonizacji miedzią, jest to, ze jony 

miedzi są bardzo stabilne i charakteryzuje je długa żywotność 

w wodzie. Długa żywotność jonów miedzi w wodzie zapewnia 

całkowite nasycenie systemu wodnego (w naszym przypadku, systemu 

wodnego chłodzenia skraplaczy) jonami miedzi. Jonizacja 

miedzią powoduje całkowite zniszczenie organizmów żywych, 

takich jak: algi, bakterie, wirusy i pierwotniaki, poprzez niszczenie 

zewnętrznej ścianki komórek. W czasie procesu jonizacji wody, 

poza jonami miedzi lub srebra tworzą się jony wodoru. Jony 

wodoru usuwają kamień kotłowy drogą niskiego poziomu elektrolizy. 

Bazując na badaniach, stwierdzono, że najlepsze wyniki 

wyeliminowania alg, bakterii, wirusów i pierwotniaków, a także 

zabezpieczenia rur skraplacza i wieży chłodniczej przed osadzaniem 

się kamienia daje utrzymanie pH wody pomiędzy 7,4 i 8,4, 

a poziomu miedzi pomiędzy 0,7 ppm i 1,0 ppm. 

Korzyści wynikające z jonizacji wody dla skraplaczy 

i wież chłodniczych 

Omawiany poniżej system jonizacji wody posiada certyfikaty 

niezależnych Agencji i Labolatoriów. Pozwolę sobie przytoczyć tylko 

kilka z nich: NASA, EPA, M&G Instrumentation Service, Analitycal 

Environmental Service International, University of Pittsburg. Wszystkie 

te instytucje są zlokalizowane w USA. Na podstawie badań laboratoryjnych 

i jonizatorów zainstalowanych w rzeczywistych instalacjach 

chłodniczych stwierdzono, że jonizacja wody przynosi następujące 

korzyści dla jego użytkowników: 

niszczy bakterie, wirusy, algi i pierwotniaki; jest szczególnie 

efektywna w niszczeniu bakterii Legionella; rozpuszcza kamień; 

redukuje zużycie wody o około 95 proc.; eliminuje całkowicie 

chemikalia; zdecydowanie obniża koszty pracy instalacji 

chłodniczej ze skraplaczami wodnymi; obniża zużycie 

energii przez sprężarki chłodnicze; nie wymaga kłopotliwego 

i częstego serwisu instalacji wodnej, a więc jej obsługi; wydłuża 

żywotność sprężarek przez obniżenie ciśnienia tłoczenia 

czynnika chłodniczego; eliminuje zrzut wody (blow down); 

eliminuje szkodliwy wpływ chemikaliów na zdrowie i środowisko 

naturalne; eliminuje szkodliwy wpływ chemikaliów na 

lokalne źródła wody; 

pH i przewodność elektryczna wody są monitorowane przez 

całą dobę; eliminuje kłopotliwe chemiczne i ręczne czyszczenie 

skraplaczy. 

Rys. 5. Schemat jonizatora 

Jak wcześniej wspomniałem, między płytkami jonizatora 

(rys. 5.) przepływa niskonapięciowy prąd, wytwarzający jony 

miedzi i wodoru, które są bardzo stabilne w wodzie, zapewniając 

układowi jego całkowite nasycenie jonami. Generalnie, osad 

na rurach skraplacza jest pochodzenia mineralnego, głównie węglanu 

wapniowego (CaCO 3) i magnezu (Mg). Osad może również 

zawierać związki pochodzenia nieorganicznego, takie jak krzemionka 

i dwutlenki krzemu, jak również pochodzenia organicznego, 

takie jak: algi, bakterie i wirusy. Przedstawiony na rysunku 

5. jonizator produkuje jony wodoru (H +), które wiążą się chemicznie 

z węglanem wapnia (CaCO 3), tworząc węglan wapniowy 

(CaHCO 3), który jest rozpuszczalny w wodzie. Węglan wapniowy 

ponownie reaguje z jonem wodoru: CaHCa 3 + H + → Ca 2 + HCO 3. 

Związki te osiadają na dnie wanny wieży chłodniczej (rys. 6.). Jest 

to wynikiem reakcji jonów wodoru z kamieniem osadzonym na 

Rys. 6. Przykład odpadów zebranych na dnie wanny wieży 

chłodniczej po 8 tygodniach pracy jonizatora 

70 6/2012

Rys. 7. Wygląd wieży chłodniczej przed zainstalowaniem 

jonizatora 

Rys. 8. Wygląd wieży 

chłodniczej po 5 tygodniach 

pracy jonizatora 


rurach skraplacza wodnego. 

Reakcja ta całkowicie oczyszcza 

rury skraplacza z osadzonego 

na nich kamienia. Działanie 

jonów miedzi ma nieco inny 

przebieg. Jony miedzi (jak i srebra) 

niszczą głównie organizmy 

żywe. Pozytywne działanie 

jonów miedzi/srebra jest 

szczególnie wyraźnie widoczne 

w wieży chłodniczej (rys. 

7. i 8.). Na rysunku 7. przedstawiona 

jest wieża chłodnicza 

przed zainstalowaniem jonizatora. 

Wyraźnie widać różnego 

rodzaju narosty, szczególnie 

algi, glony i narosły kamień. 

Natomiast na rysunku 8. przed- 

stawiona jest ta sama wieża chłodnicza po 5 tygodniach pracy 

jonizatora. Widać na nim, jaki wpływ na organizmy żywe i kamień 

ma połączone działanie jonów wodoru i miedzi. Bazując 

na pomiarach i obserwacjach skraplaczy wodnych i wież chłodniczych, 

można stwierdzić, że średnio już po 4 tygodniach są widoczne 

zmiany w układzie wodnym skraplaczy. Po 8 tygodniach 

pracy jonizatora skraplacze oraz wieże chłodnicze są całkowicie 

pozbawione wszelkiego rodzaju niepożądanych „narostów” na 

rurach skraplacza i powierzchniach wież chłodniczych. Zalecane 

jest usuwanie zanieczyszczeń, które gromadzą się w wannach 

wież chłodniczych po pierwszych 8 tygodniach pracy jonizatora. 

Po tym czasie, w około 80 proc. przypadków, skraplacze 

wodne i wieże chłodnicze odzyskują pełną sprawność cieplną. 

Oczywiście efekty pracy jonizatora i czas odzyskania przez układ 

pełnej sprawności cieplnej zależą od zanieczyszczenia układu 

kamieniem, algami i pierwotniakami. 

Układy chłodnicze z zainstalowanymi jonizatorami 

Bardzo ważnym elementem prawidłowej pracy jonizatora 

w układzie chłodniczym ze skraplaczami wodnymi i wieżą chłodniczą 

jest prawidłowe nastawienie czujników mierzących pH 

i przewodność elektryczną [EC – electrical conductivity – rysunki 

9. i 10.], jak również prawidłowy dobór jonizatora (rys. 9. – 11.). 

Jak widać z rysunku 9., układ obiegu wody w instalacji jonizatora 

jest swego rodzaju by-passem w stosunku do zasadniczego 

układu obiegu wody. Czujniki pH i EC muszą być umieszczone 

w miejscu, gdzie woda opuszczająca jonizator miesza się z wo- 

dą obiegową. Daje to pewność prawidłowego odczytu pH i EC 

wody wpływającej do wieży chłodniczej. Kolejne rysunki (rys. 10. 

i 11.) obrazują dwie możliwości obiegu wody w instalacji skraplaczy 

wodnych. W każdym z tych układów czujniki są umieszczone 

w miejscu, gdzie woda z jonizatora i obiegu głównego 

jest już wymieszana. Jedną z głównych zalet omawianego jonizatora 

jest jego zwarta budowa, przedstawiona na rysunku 

12. Wszystkie elementy jonizatora (rury, pompa wodna, instalacja 

elektryczna, instalacja kontrolno-pomiarowa i jonizator) 

zamontowane są na ścianie maszynowni chłodniczej. Zasilanie 

jonizatora to napięcie elektryczne – 230 V, prąd elektryczny od 

4 do 6 A, temperatura pracy – powyżej 2°C, średnica jonizatora 

5 cm (zależy od wielkości dostosowanej do masowego natężenia 

przepływu pompy wodnej), wydajność pompy wodnej 

jonizatora – 400 l/min. Jonizator ten jest obecnie najmniejszym 

z produkowanych i może być zainstalowany w układach chłodniczych 

o wydajności poniżej 1 MW. 

Wcześniej wspomniałem o konieczności okresowego oczyszczania 

jonizatora z tlenków miedzi, które osadzając się na płytkach 

jonizatora, obniżają jego efektywność. Na rysunku 13. przedstawiony 

jest jonizator, z prawie całkowicie zablokowaną przestrzenią 

pomiędzy płytkami jonizatora. Jonizator ten nie jest w stanie „produkować” 

jonów wodoru oraz miedzi i nie spełnia swojego zadania. 

Śledząc pomiary pH i EC, wiemy w którym momencie należy 

jonizator wyłączyć z obiegu wody, oczyścić i ponownie zainstalować. 

Proces oczyszczania jonizatora jest bardzo prosty i polega 

na zanurzeniu go na około 4 godziny w 35-proc. roztworze octu. 

ChłOdNICTwO 

Rys. 9. Podstawowy schemat instalacji chłodzenia skraplacza wodnego z zastosowaniem 

jonizatora produkcji ChemFreePro (USA) 

Rys. 10. Przykład zainstalowania jonizatorów w przypadku kilku skraplaczy wodnych z 

jedną pompą wodną i wieżą chłodniczą dla każdego skraplacza 

71

ChłOdNICTwO 

Rys. 11. Przykład zainstalowania jonizatora w przypadku skolektorowanych skraplaczy 

wodnych z jedną pompą wodną i jedną wieża chłodniczą 

Prawidłowo zainstalowany i obsługiwany jonizator może pracować 

bezawaryjnie kilka lat, a jego wymiana następuje, kiedy grubość 

płytek miedzianych będzie rzędu kilku milimetrów. 

Efekty ekonomiczne pracy jonizatora 

Ważnymi elementami, które powinny mieć wpływ na podjęcie 

decyzji dotyczącej eliminacji środków chemicznych i zastosowanie 

jonizatora są: 

ochrona zdrowia ludzkiego, 

ochrona środowiska, 

efekty ekonomiczne. 

W przypadku dwóch pierwszych warunków, można zdecydowanie 

stwierdzić, że każdy krok, zmierzający do ochrony zdrowia 

i środowiska naturalnego, powinien być podjęty, niezależ- 

nie od innych okoliczności. Nasza przyszłość to nasze zdrowie 

i zdrowe środowisko. 

W przypadku trzeciego warunku, eliminacja środków chemicznych 

i zastosowanie jonizatora powinny być poparte wyliczeniami 

korzyści ekonomicznych. Ich wyliczenie nie powinno 

nastręczać trudności, gdyż obsługując na co dzień naszą instalację 

chłodniczą każdego typu, jesteśmy w stanie określić, ile 

w minionym roku kosztowały nas następujące pozycje, znajdujące 

się w bilansie: 

chemikalia, sole, inhibitory, energia elektryczna pobierana 

przez sprężarki chłodnicze woda 

ścieki (zrzut wody do instalacji kanalizacyjnej), obsługa instalacji 

wodnej, obsługa instalacji chłodniczej. 

Poniżej przedstawię wyżej wymienione koszty, na podstawie 

rzeczywistej chłodni/przetwórni o wydajności chłodniczej około 

2,5 MW. Aby przybliżyć wielkość instalacji, podam, że składa 

się ona z trzech skraplaczy wodnych, zasilanych jedną pompą 

wodną o wydajności około 5.5 m3/min. Przedstawione koszty są 

kosztami za rok 2010, a więc praktycznie najbliższe, które byłem 

w stanie osiągnąć, pisząc ten artykuł: 

zużycie wody – 5130 m3; 

całkowity koszt wody pobranej i zrzutu – około 1 539 000; 

koszt zrzutu wody – uwzględniony w kosztach ogólnych wody; 

koszt środków chemicznych – 12 800 zł; 

koszt soli – 6 300 zł; 

koszt energii elektrycznej, niezbędnej do napędu sprężarek 

– 1 500 000 zł. 

Z powyższego wynika, że całkowity koszt utrzymania instalacji 

chłodniczej ze skraplaczami wodnymi przekracza 3 miliony 

złotych. Czy jest techniczna możliwość zaoszczędzenia na powyższych, 

bardzo wysokich, kosztach i ile możemy zaoszczędzić? 

Odpowiedzią na to pytanie jest zastosowanie jonizatora, który nie 

Rys. 12. Układ przebiegu rur w jonizatorze wraz ze skrzynką zwierającą zainstalowany jonizator (na dole skrzynki górnego rysunku), jego elementy sterującopomiarowe 

i przebieg rur wodnych 

72 6/2012

Rys. 13. Całkowicie zablokowany przepływ wody pomiędzy 

płytkami jonizatora 

tylko przyczyni się do oszczędności finansowych, ale jednocześnie 

przywróci instalację wodną chłodzenia skraplaczy do prawie 

pierwotnego stanu. Oszczędności finansowe dla powyższej 

instalacji będą wyliczone na podstawie danych procentowych 

z podobnej instalacji, pracującej w Stanach. Oszczędności te należy 

traktować jako przybliżone. Błąd w wyliczeniu tych oszczędności 

nie powinien być jednak wyższy niż 5 proc.: 

oszczędności na wodzie pobranej i zrzucie wody – zakładam, 

że będą one rzędu 90 proc. (podobna instalacja w USA zaoszczędziła 

95 proc. pierwotnych kosztów) – 1 385 000 zł. 

oszczędności na zrzucie wody – uwzględnione powyżej. 

koszt chemikaliów – całkowite ich wyeliminowanie – 12 800 zł. 

koszt soli – całkowite jej wyeliminowanie – 6 300 zł. 

koszty zużycia energii do napędu sprężarek powinny się obniżyć 

o co najmniej 30 proc. – 500 000 zł. 

przypadku powyższej instalacji chłodniczej, koszt jonizatora, 

jego instalacji i rozruchu nie powinien być wyższy niż około 

55 000 dolarów. Przeliczając to na złotówki (obecny kurs 

dolara – styczeń 2012: $1 = 3,50 zł), koszt jonizatora to około 

193 000 zł. 

Całkowite oszczędności, będące wynikiem zastosowania jonizatora, 

będą różnicą pomiędzy wyliczonymi powyżej oszczędnościami 

i kosztem jonizatora: 1 904 100 zł – 193 000 zł = 1 711 

100 zł. Jest to suma niebagatelna, którą można zainwestować 

w nowe urządzenia chłodnicze lub produkcyjne. 

Wnioski i zalecenia 

Po pierwsze, należy przeanalizować stan techniczny naszej 

instalacji chłodniczej ze skraplaczami chłodzonymi wodą. 

Niezbity jest fakt, że każda instalacja ze skraplaczami chłodzonymi 

wodą, których utrzymanie w ruchu zależy od środków 

chemicznych, wymaga wymiany skraplaczy po okresie około 

12 do 15 lat pracy. Średni koszt skraplacza wodnego (zależny 

od ich wydajności) zawiera się w granicach od 25 do 55 tys. 

euro, a często i więcej. Mając również ten koszt na uwadze, 

należy bardzo poważnie pomyśleć o zazaniechaniu stosowania 

szkodliwych dla zdrowia i środowiska środków chemicz- 


nych i zastąpienia ich jednym lub kilkoma jonizatorami. Ilość 

jonizatorów zależy od konstrukcji układu chłodzenia i zasilania 

skraplaczy. Jeżeli nasz układ chłodniczy ma – tak jak w powyższym 

przykładzie – jedną pompę wodną, zasilającą kilka 

skraplaczy i jedną wieżę chłodniczą, wówczas wystarcza jeden 

jonizator o dużej wydajności. Jeżeli natomiast mamy kilka 

skraplaczy i każdy z nich ma własną pompę i wieżę chłodniczą, 

wówczas potrzebny jest jeden jonizator na każdy skraplacz/wieżę 

chłodniczą. 

Widoczne efekty pracy jonizatora będą nam znane już po 

pierwszych 4 do 6 tygodni i zależą od stopnia zanieczyszczenia 

układu wodnego. 

Zdaję sobie sprawę z faktu, że ze względu na stosowanie 

chemikaliów przez wiele lat, nabraliśmy do nich swoistego 

„zaufania” i trudno nam myśleć, że jonizator jest dużo lepszym 

oraz oszczędniejszym rozwiązaniem. Poza tym, przy 

stałym stosowaniu chemikaliów, w przypadku awarii, nikt nie 

jest w stanie zarzucić osobie odpowiedzialnej za utrzymanie 

w ruchu instalacji chłodniczej, że został popełniony błąd. Nie 

lubimy zmian i zbytniego ryzyka. W tym jednak przypadku 

wyeliminowanie środków chemicznych i zastąpienie ich jonizatorem 

nie przynosi żadnego ryzyka. Wynika to z faktu, że 

zainstalowany jonizator może pracować z układem wodnym, 

w którym pozostawiliśmy chemikalia i sole. Po pewnym czasie, 

zostaną one usunięte z układu obiegu wody i zgromadzą 

się, wraz z rozpuszczonym kamieniem, na dnie wanny wieży 

chłodniczej. 

ChłOdNICTwO 

LITERATURA 

[1] Materiały firmy ChemFreePro – www. 

ChemFreePro.com 

[2] LIN Y. E., VIDIC R. D., LANDEN I. K., 

YAHYA M. T., GERBA C. P.: Efficacy of 

copper and silver ions and reduced 

levels of free chlorine in inactivation 

of legionella pnemophila. Applied 

and Environmental Microbiology. Vol. 

55. 1989. 

[3] Legionella: Human Health Criteria 

Documents. EPA. November 1999. 

[4] PITA E. G.: Refrigeration Principles and 

Systems. Business News Publishing 

Company. Troy. Michigan, 1991. 

[5] STOUT J. E., YU V. L: Experience of the 

first 16 hospitals using copper – silver 

ionization for legionella control. 

Infection Control and Hospital 

Epidemiology. Vol. 24. 2003. 

[6] Non-Chemical Technologies for Scale 

and Hardness Control. The US 

Department of Energy. January 1998. 

REKLAMA 

73

ChłOdNICTwO 

Wpływ błędów projektowych 

i montażowych na eksploatację komór 

chłodniczych i mroźniczych 

Mariusz KIJKO 

Rozwój handlu towarami spożywczym, a także chęć spożywania ich w różnych 

okresach czasu, doprowadziły do rozwoju technologii przechowywania żywności. 

O AuTOrze 

mgr inż. Mariusz KIJKO 

– Kierownik Działu 

Realizacji Inwestycji 

specjalista d/s 

klimatyzacji, chłodnictwa, 

wentylacji - Systherm 

D.Gazińska S.J. 

W miarę rozwoju cywilizacji i łączenia się ludzi w większe społeczności 

problem niedoboru świeżej żywności nabierał coraz 

większej wagi. Ludziom nie wystarczały już przydomowe spiżarnie, 

czy ziemianki, dzięki którym nauczyli się, że żywność przechowywana 

w nich, w warunkach odpowiedniej wilgotności i niższej 

temperatury od powietrza zewnętrznego, zachowuje swoje walory 

odżywcze i smakowe przez dłuższy okres czasu. 

Tradycyjne metody magazynowania zastąpione zostały nowoczesnymi 

obiektami przechowalniczymi, spełniającymi wymagane 

warunki dla zachowania trwałości i dobrej jakości towarów 

oraz produktów. Dzięki nim mamy możliwość spożywania 

owoców i warzyw nie tylko w okresie zbiorów, ale także w późniejszych 

okresach czasu w ciągu roku. 

Budowane komory o różnorodnym przeznaczeniu i zależnie 

od potrzeb użytkownika, wyposażane są w instalacje chłodnicze, 

wentylacyjne, klimatyzacyjne, nawilżania, regulacji światła, 

kontroli i regulacji stężenia gazów itp. Końcowy dobór właści- 

wych urządzeń poprzedzany jest wykonaniem szeregu bilansów 

i przeliczeń parametrów, które mają być osiągane w tych 

pomieszczeniach. Komora jako niezależna przestrzeń – wydzielona 

objętość powietrza – powinna być niezależna od wpływów 

otoczenia tj. powietrza, światła, nadmiaru wilgotności, temperatury 

otoczenia oraz drobnoustrojów. 

podział i specyfikacja 

Komory możemy podzielić, sklasyfikować głównie w zależności 

od ich przeznaczenia. Ze względu na konstrukcję rozróżniamy: 

komory składane z segmentowych płyt poliuretanowych: 

– montowane z modułów docinanych na wymiar podczas 

montażu, 

montowane na zamki hakowe – wymiar określony u pro- 

74 6/2012 

– 

ducenta, 

komory montowane w całości z płyt poliuretanowych u producenta, 

Fot.: GEA

Rys. 1. Nieszczelna komora – wykraplająca się wilgoć przy obróbkach blacharskich 

komory murowane: 

– komory murowane wolnostojące, 

– komory murowane w obiektach o większej kubaturze 

(wbudowane). 

W zależności od temperatury komory dzielimy na: 

komory chłodnicze – zakres temperatur 0 ÷+10°C; 

w tym komory chłodnicze tzw. okołozerowe – temperatury 

-1 do +1°C, 

komory mroźnicze – zakres temperatur -5 

÷-10°C; 

komory mroźnicze tzw. standardowe – zakres temperatur 

-18÷-20°C, 

komory mroźnicze głębokiego mrożenia – temperatury 

-30°C i niższe, 

komory z atmosferą kontrolowaną. 

Konstrukcja komór 

Najczęściej stosowanymi konstrukcjami są szkieletowe 

komory, które są wykonywane jako stalowe. Są 

to konstrukcje typu ramowego spawane lub skręcane, 

do których montowane są elementy izolacyjne. 

Dla rozwiązania tego zalecane jest wykonanie zabezpieczenia 

antykorozyjnego – ocynkowanie ogniowe 

plus lakierowanie powierzchni. Jako materiał izolacyjny 

stosowana jest ściana izolacyjna składająca się z modułów 

– płyt warstwowych, zbudowanych z dwóch 

Rys. 2. Nieprawidłowo wykonane połączenia płyt 

i dylatacje – przenikanie wilgoci 


blach stalowych zabezpieczonych antykorozyjnie, 

pomiędzy którymi znajduje się warstwa izolacyjna – 

pianka poliuretanowa lub styropian. 

Montaż paneli komory odbywa się od strony wewnętrznej 

budynku, przez co możliwe jest optymalne 

wykorzystanie pomieszczenia. Płyty warstwowe 

mocuje się bezpośrednio do płatew dachowych oraz 

rygli ściennych za pomocą łączników. Połączenia płyt 

uszczelnia się klejem i pianką poliuretanową, dzięki 

czemu nie tworzą się mostki cieplne na przegrodach, 

a pomieszczenia są szczelne i przystosowane 

do zainstalowania urządzeń. Materiały wykończeniowe 

tj. obróbki blacharskie, cokoły, narożniki wewnętrzne 

i zewnętrzne powinny zostać zamontowane 

w sposób uniemożliwiający migrację wilgoci 

spoza komory (rys. 1.). 

Obudowa zimnochronna powinna być wykonana 

w oparciu o przyjęte wcześniej założenia kubaturowe 

wynikające z ilości i rodzaju przechowywanego towaru, 

a także umiejscowienia – określenia czy komora chłodnicza 

ma być obiektem wolnostojącym, czy postawionym 

w istniejącym budynku/hali. Należy uwzględnić 

ograniczenia związane z możliwością wysokiego składowania 

– niepotrzebnie wysoka komora, będzie potrzebowała 

więcej energii do schłodzenia powietrza 

(nie wspominając o zwiększonych kosztach materiałowych 

i konstrukcyjnych). Należy pamiętać, że materiał 

– blacha stalowa – z którego wykonane są panele 

ścienne i sufitowe podlega także procesom wydłużania 

się i kurczenia w czasie eksploatacji komory (rys. 2.). 

Konstrukcje i urządzenia chłodnicze należy zamontować 

w sposób eliminujący tworzenie się mostków cieplnych. 

Dotyczy to głownie konstrukcji nośnych dla zawieszonych 

wewnątrz komór chłodnic. Nieprawidłowe zamocowanie 

i połączenia konstrukcyjne przez sufit komory 

skutkują wykraplaniem się wilgoci na części konstrukcji 

nad komorą, czego efektem końcowym jest zbierająca 

się woda. Woda migrując przez nieszczelności 

dostaje się pomiędzy panele, dalej pod wpływem niskiej 

temperatury zamienia się w lód skutecznie rozszczelniając 

miejsca połączeń. 

posadzka 

W komorach mroźniczych należy zadbać o zabezpieczenie 

posadzki przed przemarzaniem np. poprzez 

ogrzewanie ciepłym powietrzem, glikolem, przewodami 

grzewczymi (rys. 3.) lub stosując tzw. podłogę 

wentylowaną. 

ChłOdNICTwO 

KOMORY CHŁODNICZE 

i MROŹNICZE 

MODUŁOWE 

NA ZAMKI HAKOWE 

• wymiary wg typoszeregów 

i na indywidualne zamówienie 

• wykonanie ze stali 

powlekanej, kwasoodpornej 

lub mix 

• z podłogą lub bez podłogi 

• ekspresowy montaż 

www.komory-chlodnicze.pl 

www.wiejak.com.pl 

REKLAMA 

75

ChłOdNICTwO 

Rys. 3. Układanie kabli grzewczych jako zabezpieczenie 

komory mroźni przed przemarzaniem 

Ze względu na wilgoć zawartą w gruncie (posadzce) w wyniku 

oddziaływania niskiej temperatury (poniżej 0°C) może następować 

jej wykraplanie, a w dalszej konsekwencji wymrażanie. Tego 

typu oddziaływanie może doprowadzić do poważnych uszkodzeń 

posadzki w komorach mroźniczych np. pękanie, a nawet 

wybrzuszenia na kilkanaście centymetrów (rys. 4.). 

Na etapie przystępowania do projektu, czy też realizacji należy 

określić również rodzaj transportu w komorze, co związane 

jest z zastosowaniem odpowiednich rodzajów podłóg np. 

izolowana posadzka betonowa lub podłoga wykonana z panelu 

izolacyjnego + sklejka liściasta wodoodporna + blacha aluminiowa 

ryflowana. 

Drzwi do komór 

Elementem w znacznym stopniu wpływającym na warunki 

w komorze są odpowiednio dobrane i zamontowane drzwi. 

Obecnie na rynku oferowane są wyroby rożnych producentów. 

Przed dokonaniem ostatecznego wyboru należy zwrócić uwagę 

na warunki eksploatacyjne tj. czy komora jest chłodnicza, 

czy mroźnicza (drzwi mroźnicze – ogrzewana ościeżnica, próg); 

jak często będą otwierane drzwi w komorze (zatowarowanie, 

rotacja towaru), czy montowane do panelu czy do muru. Po 

wybraniu odpowiednich drzwi należy je prawidłowo zamontować. 

Źle wybrane i zamontowane drzwi są miejscem, w którym 

występują straty parametrów panujących w komorze do 

otoczenia (rys. 5.). 

Kolejną bardzo ważną kwestią jest sposób zatowarowania komory. 

Bez względu na rodzaj magazynowanego towaru i sposobu 

jego składowania, warunkiem osiągnięcia zadanych parametrów 

w objętości komory jest prawidłowy przepływ powietrza 

wokół składowanych towarów. Nie zapewnienie tego warunku 

Rys. 5. Nieprawidłowo zamontowane drzwi chłodnicze – utrata parametrów temperatury 

komór 

Rys. 4. Nieprawidłowo wykonana izolacja posadzki komorymigracja 

wilgoci 

skutkuje strefowym schładzaniem lub zamrażaniem towaru, a to 

prowadzi do powstawania strat. Wzrost oporu przepływu powietrza 

przez chłodnicę obniża jej wydajność, doprowadzając 

do szybszego zaszraniania lamelek, spadku ciśnienia w układach 

freonowych – wzrost awaryjności układów (rys. 6.). 

Dobór urządzeń chłodniczych 

Celem przeprowadzenia prawidłowego doboru urządzeń 

chłodniczych tj. agregatu skraplającego, chłodnic powietrza, 

odpowiedniej automatyki chłodniczej oraz urządzeń sterujących 

należy obliczyć bilans dobowego zapotrzebowania na 

moc chłodniczą. 

Q ch = Q p + Q w1t + Q w1w + Q w2 + Q T1 + Q T2 + 

Q T3 + Q L + Q u1 + Q u2 + Q c + Q i kJ/doba 

Równania zachowują również sens, jeśli poszczególne energie 

cieplne Q zastąpi się mocami cieplnymi : 

Q – energia cieplna, ilość ciepła, kJ/doba, 

– moc cieplna, strumień ciepła, kW; 

gdzie indeksy oznaczają: 

ch – chłodnica powietrza, 

p – zyski ciepła przez przegrody, 

p l – przenikające przez przegrody izolowane komory (konwekcja 

+ przewodzenie), 

p 2 – promieniowanie słoneczne, 

w – doprowadzone ze świeżym powietrzem, 

w 1t – doprowadzone na skutek wymian technologicznych powietrza, 

Rys. 6. Nieprawidłowo zatowarowana komora – straty 

w towarze i częste awarie 

76 6/2012

w 1w – doprowadzone przez dodatkowe urządzenie np. wentylatory, 

w 2 – odprowadzone lub doprowadzone na skutek otwarcia drzwi, 

T – doprowadzone przez składowany towar, 

T 1 – doprowadzone przez towar, 

T 2 – oddychanie owoców i warzyw, 

T 3 – doprowadzone do komory wraz z opakowaniem, 

L – wydzielone przez pracujących ludzi, 

u – wydzielone przez urządzenia, 

u 1 – doprowadzone przez oświetlenie, 

u 2 – wydzielone podczas pracy urządzeń, 

c – nadmiar mocy cieplnej przekazanej przez grzałki elektryczne do komory, 

i – doprowadzone z innych źródeł, 

i l – nieprzewidziane zyski ciepła, 

i 2 – doprowadzone na skutek regulowania atmosfery CO 2. 

Elementy wyposażenia dodatkowego 

Prawidłowa i bezpieczna eksploatacja komory związana jest też z wyposażeniem 

dodatkowym, w skład którego wchodzą: 

Zawory dekompresyjne – są to elementy wyrównujące ciśnienia w komorach 

chłodniczych i mroźniczych. W zależności od procesu zachodzącego w komorach 

chłodniczych mamy do czynienia z podciśnieniem (proces schładzania) 

lub nadciśnieniem (proces rozmrażania/ogrzewania). W wyniku zmian 

temperatury (grzanie, chłodzenie) w obiektach następuje zmiana objętości 

powietrza, która powoduje zmiany ciśnienia (nadciśnienie lub podciśnienie). 

Zastosowanie zaworu umożliwia wyrównanie ciśnień. Brak zaworów może spowodować 

wystąpienie naprężeń w konstrukcji obudowy komory, czego efektem 

może być implozja lub eksplozja, a także problemy z otwieraniem drzwi 

zamontowanych w komorze; 

Kurtyna paskowa – stosowana jest w celu zminimalizowania strat ciepła w komorach 

chłodniczych i mroźniczych, przy każdorazowym otwarciu drzwi - 

ogranicza ilość ciepłego powietrza zewnętrznego wpływającego do komory. 

W mroźniach, dzięki zastosowaniu kurtyn paskowych zaobserwować można 

zjawisko wykraplania się wilgoci na paskach kurtyny, przez co eliminujemy 

przedostawanie się jej do wnętrza komory i tym samym znacznie ograniczamy 

występowanie zjawiska oszraniania i obladzania się parowników. Efektem 

tego jest obniżenie ilości i czasu procesów odszraniania parowników (obniżenie 

energochłonności układów chłodniczych) i poprawienie warunków pracy 

układów chłodniczych; 

Urządzenie alarmowo-sygnalizacyjne „Człowiek w komorze” – zadaniem jest alarmowanie 

otoczenia w razie pozostania w pomieszczeniu chłodniczym człowieka. 

Obowiązek prawny stosowania sygnalizacji alarmowej określa norma Numer: PN-EN 

378-1+A1:2011; Tytuł: Instalacje ziębnicze i pompy ciepła – Wymagania dotyczące bezpieczeństwa 

i ochrony środowiska – Część 1: Wymagania podstawowe, definicje, klasyfikacja 

i kryteria wyboru (data zatwierdzenia: 2011-04-22, data publikacji: 2011-04-29). 

W załączniku mowa jest o bezpieczeństwie w komorach chłodniczych o temperaturze 

poniżej 0°C. Określone zostały także wymogi dotyczące urządzeń 

alarmowych (sygnalizacja awaryjna) dla komór chłodniczych o kubaturze powyżej 

10 m3: – 

– 

– 

włącznik alarmowy powinien być dobrze widoczny, oświetlony (podświe- 

tlony), zapewniający uruchomienie alarmu sygnalizacyjnego znajdującego 

się w pomieszczeniu, gdzie jest zapewniona stała obecność osób, 

odwołanie alarmu może nastąpić tylko po przeprowadzeniu odpowiedniej 

procedury wyłączenia sygnalizacji, 

urządzenie alarmowe powinno posiadać zasilanie bateryjne o napięciu co 

najmniej 12V, a okres działania na podtrzymaniu bateryjnym nie powinien 

być krótszy niż 10 h, 

– ładowanie baterii powinno się odbywać w sposób automatyczny, 

– zasilanie alarmu powinno być z innego obwodu niż zasilanie urządzeń chłodniczych, 

system sygnalizacji powinien być zabezpieczony przed przerwaniem 

obwodu np. w wyniku korozji lub osadzania się lodu na stykach urządzenia. 


▪ 

▪ 

▪ 

▪ 

▪ 

▪ 

ChłOdNICTwO 

REKLAMA 

77

weNTyLACjA 

Klapy odcinające w wentylacji pożarowej 

Klapy odcinające wentylacji pożarowej są odpowiedzialne za odcięcie zagrożonych 

sektorów instalacji wentylacyjnej, a także decydują podczas pożaru o kierunku 

przepływu powietrza i dymu, czyli kształtowaniu odpowiedniej gradacji ciśnienia. 

Frapol sp. z o.o. 

ul. Mierzeja Wiślana 8 

30-832 Kraków 

www.frapol.com.pl 

Typ/Nazwa V370 VD370 RK370M RK370 RK150 Zpp120 

Zdjęcie 

Wymiar / Średnica nominalna 

(zakres) [mm] 

Odporność ogniowa 

a) przegrody betonowe 

b) przegrody murowane 

c) przegrody lekkie warstwowe 

przeznaczenie 

B = 150 ÷ 1500 

H = 200 ÷ 1000 

EIS 120 

EIS 120 

EIS 120 

Zabezpiecz. przejścia 

inst. went. przez przegr 

ogniowe 

B = 150 ÷ 1500 

H = 200 ÷ 1000 

EIS 120 AA 

EIS 120 AA 

EIS 120 AA 

Went. oddymiająca 

mechaniczna, went. 

mieszana 

Ø100 ÷ 315 Ø400 ÷ 630 Ø100 ÷ 200 Ø100 ÷ 200 

EIS 120 

EIS 120 

EIS 120 

EIS 120 

EIS 120 

EIS 120 

Zabezpieczenia przejścia instalacji wentylacyjnych 

przez przegrody ogniowe 

EIS 120 

EIS 120 

EIS 120 

Instalacje wentylacji 

mieszkaniowej 

78 6/2012 

EIS 120 

EIS 120 

EIS 120 

Zakończenie went. 

mieszkaniowej 

przegrody pionowe/poziome TAK/TAK TAK/TAK TAK/TAK TAK/TAK TAK/TAK TAK/TAK 

Wentylacja pożarowa NIE TAK NIE NIE NIE NIE 

Wersje wykonania ze stali nierdzewnej, do środowiska wilgotnego, do środowiska agresywnego chemicznie 

Aprobaty/Certyfikaty 

sterowanie - wyzwalanie 

System ochrony przeciwpożarowej budynku obejmuje szereg 

zabezpieczeń i urządzeń, takich jak izolacje, okładziny, przegrody 

ognioodporne, stałe urządzenia gaśnicze itd. Podstawowym 

zabezpieczeniem ewakuacji budynku są układy wentylacji pożarowej, 

a o ich skuteczności i właściwym działaniu decyduje odpowiedni 

dobór, rozmieszczenie oraz poprawny algorytm sterowania 

szeregiem urządzeń, m.in. klapami odcinającymi. 

W szerokiej grupie urządzeń funkcjonujących w przepisach 

pod wspólną nazwą przeciwpożarowych klap odcinających rozróżniamy 

dwa zasadnicze typy klap: 

przeciwpożarowe klapy odcinające - służące do odcięcia podczas 

pożaru fragmentu instalacji wentylacji bytowej tak, aby 

chronić pozostałe strefy budynku przed przedostawaniem 

się gorących gazów, ognia i dymu przez system przewodów 

wentylacyjnych; 

przeciwpożarowe klapy odcinające wentylacji pożarowej - służące 

do sterowania przepływem powietrza i dymu w układach 

wentylacji pożarowej. 

AT-15-6452/2008 

ITB-0876/W 

warianty: 

• podstawowy topikowy, 

• z elektromagnesem 

• z siłownikiem Belimo 

ze sprężyną powrotną 

AT-15-8023/2009 

ITB-1809/W 

Siłownik dwukierunkowy 

Belimo 

AT-15-7618/2008 

ITB-1682/W 

AT-15-6452/2008 

ITB-0876/W 

warianty: 

• podstawowy topikowy 

• z elektromagnesem 

• z siłownikiem Belimo ze sprężyną powrotną 

Skuteczność klap odcinających musi zostać potwierdzona badaniami 

prowadzonymi wg normy PN-EN 1366-2, a urządzenie 

powinno posiadać aprobatę techniczną oraz certyfikat zgodności. 

Pierwszy z tych dokumentów stwierdza na podstawie przeprowadzonych 

testów przydatność klapy do stosowania w budownictwie, 

natomiast drugi stwierdza, że producent urządzenia 

dzięki systemowi zakładowej kontroli produkcji gwarantuje spełnienie 

wymagań zawartych w aprobacie dla wszystkich swoich 

wyrobów przebadanego typu klap. 

O konieczności oraz miejscu stosowania przeciwpożarowych 

klap odcinających decydują przepisy, w szczególności Warunki 

techniczne jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. 

LITRATURA 

Grzegorz KUBICKI: Klapy odcinające w wentylacji pożarowej. Ch&K nr 6-2010 

AT-15-7618/2008 

ITB-1682/W 

do środ. wilgotnego 

do środ. agresywnego 

chemicznie 

AT-15-6956/2009 

ITB- 

Napęd sprężynowy, wyzwalacz topikowy

sMAY sp. z o.o. 

ul. Ciepłownicza 29, 31-587 Kraków 

tel.: +48 12 680 20 80, fax: +48 12 378 1 888 

e-mail: info@smay.pl, www.smay.pl, www.safetyway.pl 

Typ/Nazwa KTM KTs KPO120 KWP KWp-Ex KWp-L KTM-ME-VAV KTs-OM-E-VAV KWp-OM-E-VAV WKP 

Zdjęcie 


B = 200 ÷ 1200 

H = 200 ÷ 800 

B = 200 ÷ 1500 

H = 200 ÷ 1000 

Ø100 ÷ Ø200 Ø160 ÷ Ø400 

B = 200 ÷ 800 

H = 200 ÷ 500 

B = 200 ÷ 1500 

H = 200 ÷ 1000 

B = 200 ÷ 1500 

H = 200 ÷ 1000 

B = 200 ÷ 1500 

H = 200 ÷ 1000 

Ø100 ÷ Ø200 Ø160 ÷ Ø630 

Wymiar / Średnica 

nominalna (zakres) 

a) EI 90 

b) EI 90 

c) EI 90 

a) EIS 120 

b) EIS 120 

c) EIS 120 

d) EIS 120 

e) EIS120 

a) EIS 120 

b) EIS 120 

c) EIS 120 

d) EIS 120 

a) EIS 120 

b) EIS 120 

c) EIS 120 

d) EIS 120 

a) EIS 120 

b) EIS 120 

c) EIS 120 

a) EIS 120 

b) EIS 120 

c) EIS 120 

d) EIS 120 

e) EIS120 

a) EIS 120 

b) EIS 120 

c) EIS 120 

d) EIS 120 

e) EIS120 

a) EIS 120 

b) EIS 120 

c) EIS 120 

d) EIS 120 

e) EIS120 

a) EIS 120 

b) EIS 120 

c) EIS 120 

d) EIS 120 

a) EIS 120 

b) EIS 120 

c) EIS 120 

d) EIS 120 

Odporność ogniowa 

a) przegrody 

betonowe 

b) przegrody 

murowane 

c) przegrody lekkie 

warstwowe 

d) w oddaleniu od 

przegrody budowlanej 

e) montaż w bateriach 

Klapa transferowa. 

Przeciwpożarowe klapy odcinające z funkcją regulatora przepływu 

powietrza (VAV) lub regulatora ciśnienia. Przystosowane do częstego 

otwierania i zamykania. Do stosowania w systemach wentylacji 

bytowej do okrągłych lub prostokątnych przewodów wentylacyjnych. 

Przeciwpożarowe klapy odcinające do systemów wentylacji bytowej (KTM, KTS, KPO120, KWP, KWP-Ex, KWP-L) oraz systemów wentylacji 

mieszanej lub pożarowej (KWP). Przystosowane do podłączenia okrągłych (KTM, KTS) lub prostokątnych (KPO120, KWP, KWP-Ex, KWP-L) 

przewodów wentylacyjnych. 

przeznaczenie 

TAK/TAK TAK/TAK TAK/TAK TAK/TAK TAK/TAK TAK/NIE TAK/TAK TAK/TAK TAK/TAK TAK/NIE 

przegrody 

pionowe/poziome 

TAK NIE NIE NIE NIE TAK 

TAK 

(również systemy 

wentylacji mieszanej) 

Wentylacja pożarowa NIE NIE NIE 

Klapa o krótkim 

korpusie, 

przystosowanym 

do obustronnej 

zabudowy kratkami 

osłonowymi. 

Dostępna z otworem 

rewizyjnym (L=500 

mm) lub bez (L=350 

mm). 

Dostępna wersja do 

pracy w agresywnym 

środowisku 

chemicznym. 

Klapa o krótkim 

korpusie, 

przystosowanym 

do obustronnej 

zabudowy kratkami 

osłonowymi. 

Dostępna wersja specjalna do pracy w agresywnym środowisku chemicznym. Dostępna 

z otworem rewizyjnym (L=500 mm) lub bez (L=350 mm). 

Wersja specjalna do 

pracy w agresywnym 

środowisku 

chemicznym. 

Dostępna 

z przyłączem 

mufowym lub 

nyplowym. 

Wersje wykonania 

weNTyLACjA 

ITB 

T-15-8386/2010 

ITB-1947/W 

PZH 

HK/B/1114/01/2010 

ITB 

AT-15-7401/2008 

ITB-1610/W 

PZH 

HK/B/1301/01/2007 

ITB 

AT-15-6937/2009 

ITB-0998/W 

PZH 

HK/B/0427/01/2006 

ITB 

AT-15-7566/2009 

ITB-01662/W 

PZH 

HK/B/0153/01/2008 

WE 

1488-CPD-0205/W 

CE 

Nr 251/2011/W 

Nr 252/2011/W 

PZH 

H/KB/1510/01/2011 

ITB 

AT-15-7401/2008 

ITB-1610/W 

PZH 

HK/B/1301/01/2007 

ATEX 



ITB 

AT-15-7401/2008 

ITB-1610/W 

PZH 

HK/B/1301/01/2007 

ITB 

AT-15-6313/2009 

ITB-0801/W 

PZH 

HK/B/0523/01/2009 

ITB 

AT-15-6937/2009 

ITB-0998/W 

PZH 

HK/B/0427/01/2006 

ITB 

AT-15-7566/2009 

ITB-01662/W 

PZH 

HK/B/0153/01/2008 

Aprobaty/Certyfikaty 

samoczynne oraz zdalne 24V lub 230V 

sterowanie – 

wyzwalanie 

79

REKLAMODAWCY 

AB KLIMA 27 

APC by SCHNEIDER ELECTRIC 23 

AREA TRADERS 15 

BEIJER REF POLSKA 

– TOSHIBA 42, 44, 48 

BERLINER LUFT 43 

BITZER III OKŁ. 

COCH 73 

DANPO II OKŁ. 

GALKLIMA 25 

HARMANN POLSKA 1 

KLIMATYZACJA.PL 40 

LG ELECTRONICS 9 

MERCOR 3 

PANELTECH 77 

PPUCH TARCZYN IV OKŁ. 

PROZON 61 

SAMSUNG I OKŁ. 

SYSTHERM ogłoszenie 5 

TA HYDRONICS 39 

WIEJAK 75 

WILO POLSKA 19 

ZYMETRIC 7 

SZAFY KLIMATYZACJI 

PRECYZYJNEJ 

APC by SCHNEIDER ELECTRIC 34 

CLIMAVENETA POLSKA 30 

COOL 30 

EKOSTAR 30 

GALKLIMA 32 

STULZ POLSKA 32 

TEMPCOLD 34 

MIEDŹ DLA CHŁODNICTWA 

I KLIMATYZACJI 

CENTRUM KLIMA 54 

IGLOTECH 54 

KME POLSKA 55 

WIELAND POLSKA 56 

KLAPY ODCINAJĄCE 

FRAPOL 79 

SMAY 80 

PRENUMERATA 

Anna Skwarczyńska 

Z-ca Dyrektora działu prenumeraty i kolportażu 

a.skwarczynska@instalatorpolski.pl 

tel.: +48 22 678 38 05 wew. 200 

ZAMÓWIENIE PRENUMERATY PRZYJMUJEMY: 

telefonicznie 

+48 22 678 38 05, 678 66 09 

faksem 

+48 22 678 38 05 

e-mailem 

prenumerata@instalatorpolski.pl 

przez internet 


www.e-czasopismo.pl 

przez gadu-gadu 

38698893 

PRENUMERATA: 

roczna 155 zł 

roczna studencka 108,50 zł 

półroczna 90 zł 

PRZEDSTAWICIEL HANDLOWY: 

Instalator Polski sp. z o.o. 

al. KEN 95, 02-777 Warszawa 

tel.: +48 22 678 38 05 w. 228 

PARIBAS BANK POLSKA S.A. 

97 1600 1068 0003 0102 1165 2150 

PRENUMERATA DOSTęPNA TAKŻE PRZEZ: 

RUCH S.A. 

wpłaty na prenumeratę przyjmują jednostki kolportażowe RUCH 

S.A. właściwe dla miejsca zamieszkania. Termin przyjmowania 

wpłat na prenumeratę do 5 każdego miesiąca poprzedzającego 

okres rozpoczęcia prenumeraty. 

http://www.prenumerata.ruch.com.pl. 

Poczta Polska S.A. 

przedpłaty na prenumeratę są przyjmowane we wszystkich 

urzędach pocztowych na terenie całego kraju oraz przez listonoszy, 

do 1 sierpnia 2012 – odnośnie prenumeraty realizowanej 

od 1 września; wpłaty na prenumeratę są przyjmowane bez 

pobierania dodatkowych opłat oraz obowiązku wypełniania 

blankietów wpłat. 

Kolporter S.A. 

Garmond Press S.A. 

G.L.M. Gajewski & Morawski Sp. J. 

AS PRESS A. Szlachciuk 

www.klimatyzacja.pl 

www.ogrzewnictwo.pl 

www.systemyogrzewania.pl 

www.wentylacja.com.pl 

E-PRENUMERATA 

Wydanie elektroniczne to: 

WYDANIE ELEKTRONICZNE 

wygodne wyszukiwanie artykułów, 

katalogowanie poszczególnych wydań, 

markowanie i opisywanie intersujących artykułów i fragmentów 

tekstów, 

aktywne linki mailowe i stron internetowych, 

możliwość animowanych reklam. 

www.e-kiosk.pl 

zakładka Branżowe 

KONTAKT 

Rok XVII Nr 6 (164) 2012 

Fachowy miesięcznik poświęcony praktycznym 

zagadnieniom chłodnictwa, wentylacji, klimatyzacji i pomp ciepła. 

Patronat: Polska Korporacja Techniki Sanitarnej, 

Grzewczej, Gazowej i Klimatyzacji 

WYDAWCA 

Euro-Media sp. z o.o., 

Al. Komisji Edukacji Narodowej 95, 02-777 Warszawa 

tel./fax: +48 22 678 84 94 

www.euro-media.pl 

Paweł Garlak – Prezes Zarządu 

Katarzyna Polesińska – Dyrektor Wydawniczy 

ds. mediów elektronicznych i drukowanych / Członek Zarządu 

REDAKCJA 

RADA PROGRAMOWA 

dr hab. inż. prof. AGH Jan Górski, 

prof. dr hab. inż. Zbigniew Królicki, 

doc. dr inż. Jerzy Makowiecki, 

dr inż. Marian Rubik, 

dr inż. Kazimierz Wojtas, 

prof. nzw. dr hab. inż. Bernard Zawada 

REKLAMA 

SKŁAD I ŁAMANIE 

Fabryka Promocji s.c. 

www.fabryka-promocji.pl 

Marek Stachurka-Geller 

Redaktor Naczelny 

m.stachurka@chlodnictwoiklimatyzacja.pl 

tel.: +48 22 678 66 09 wew. 109 

kom.: +48 601 150 669 

Anna Witkowska 

Redaktor / Sekretarz Redakcji 

a.witkowska@chlodnictwoiklimatyzacja.pl 

tel.: +48 22 678 66 09 wew. 118 

Piotr Pietrak 

Kierownik ds. sprzedaży 

p.pietrak@chlodnictwoiklimatyzacja.pl 

tel.: +48 22 678 35 60 wew. 105 

kom.: +48 604 558 257 

Paweł Otłowski 

Kierownik ds. sprzedaży 

p.otlowski@chlodnictwoiklimatyzacja.pl 

tel.: +48 22 678 35 60 wew. 107 

kom.: +48 604 588 275 

DRUK 

Zakłady Graficzne TAURUS, Stanisław Roszkowski sp. z o.o. 

www.drukarniataurus.pl 

NAKŁAD 3000 egz. 

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń. 

Nie zwracamy materiałów nie zamówionych oraz zastrzegamy sobie 

prawo do skrótów tekstów przyjętych do druku. Prawa autorskie 

zastrzeżone, przedruk i wykorzystanie materiałów możliwe tylko po 

uzyskaniu pisemnej zgody Wydawcy. 

Przekłady z czasopisma Die Kalte & Klimatechnik 

za zgodą wydawnictwa Gentner Verlag Holding GmbH. 

Zdjęcia: zespół redakcyjny, materiały promocyjne, stock.xchng 

Wydawnictwo EURO-MEDIA 

jest członkiem Związku 

Kontroli Dystrybucji Prasy (ZKDP). 

80 6/2012

OCTAGON VARISPEED 

EFEKTYWNO ´SĆ BEZ WYSI ŁKU? 

INTELIGENTNE STEROWANIE. 

Wraz z serią OCTAGON VARISPEED zaczęła się „historia sukcesu‟ inteligentnych 

sprężarek fi rmy Bitzer. Jej zintegrowany falownik chłodzony zasysanym gazem istotnie 

obniża koszty, i dba, nawet przy wysokich temperaturach otoczenia, o bezpieczną 

i wydajną pracę. Do kolejnych zalet tych niezawodnych sprężarek fi rmy BITZER 

należą bezobsługowa praca przetwornika częstotliwości, jak również lekki i szybki 

rozruch. Więcej informacji uzyskają Państwo na www.intelligente-verdichter.de 

A.PS.1203_K-VARISPEED-IQ_PL //

6 (164) - Chłodnictwo i Klimatyzacja

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?