Lewiatan Narodów_

wyjść poza to, co wiedział Luter (...) a Kalwini, jak widzicie, uparcie tkwią tam, gdzie
pozostawił ich ów wielki mąż Boży, który nie rozumiał jeszcze wszystkich rzeczy. Jest to
stan godny pożałowania, bo choć swego czasu byli oni jak płonące i rozjaśniające ciemności
pochodnie, to jednak nie poznali wszystkich Bożych rad. Gdyby dzisiaj żyli, byliby tak
samo gotowi przyjąć dalsze światło, jak to, które otrzymali na początku”. — D. Neal,
History of the Puritans I, 269. {WB 154.5}
„Pamiętajcie o waszym ślubowaniu zbiorowym, w którym zobowiązaliście się zawsze
kroczyć drogami Pana, jakie poznaliście lub które dopiero poznacie. Pamiętajcie o waszej
obietnicy i o przymierzu z Bogiem oraz między wami, że przyjmiecie każde światło i każdą
prawdę, którą otrzymacie z Jego pisanego Słowa. Błagam was jednak, byście uważali na to,
co przyjmujecie za prawdę, porównajcie to i zbadajcie w świetle innych tekstów Pisma
Świętego, zanim cokolwiek z tego przyjmiecie, ponieważ niemożliwe jest, aby świat
chrześcijański od razu wyszedł z gęstej antychrześcijańskiej ciemności i od razu osiągnął
całkowite i jasne zrozumienie”. — Martyn V, 70-71. {WB 154.6}
Pragnienie wolności sumienia pozwalało pielgrzymom odważnie wychodzić naprzeciw
wszelkim trudnościom, jakie napotykali podczas swej podróży przez morze, znosić trudy i
niebezpieczeństwa i z Bożym błogosławieństwem założyć na wybrzeżu Ameryki podstawy
nowego, potężnego narodu. Chociaż pielgrzymi byli szczerzy i bogobojni, nie potrafili
jednak pojąć zasady religijnej tolerancji. Nie chcieli innym przyznać wolności religijnej, dla
zdobycia której tak wiele poświęcili. „Nawet wybitni myśliciele i moraliści XVII wieku nie
mieli właściwego pojęcia o tej wspaniałej, wypływającej z Nowego Testamentu zasadzie,
która uznaje Boga za jedynego sędziego ludzkiej wiary”. — Martyn V, 297. Nauka
twierdząca, że Bóg dał Kościołowi prawo panowania nad sumieniami i określania oraz
karania herezji, jest jednym z głęboko zakorzenionych błędów papiestwa. Choć
reformatorzy odrzucili katolickie doktryny, nie byli jednak całkowicie wolni od ducha
nietolerancji. Gęsty mrok, w którym pod panowaniem papiestwa chrześcijaństwo było
pogrążone przez setki lat, nie został jeszcze całkowicie rozproszony. Jeden z kaznodziejów
pracujących w kolonii Massachusetts powiedział: „To właśnie tolerancja uczyniła świat
antychrześcijańskim, a Kościół nigdy nie ucierpiał, karząc heretyków”. — Tamże V, 335.
Koloniści postanowili, że w zarządzie miejskim głos mogą mieć tylko członkowie Kościoła.
Stworzono pewien rodzaj Kościoła państwowego, a każdy musiał łożyć na utrzymanie
duchowieństwa, natomiast władze upoważniono do tłumienia wszelkich przejawów
odstępstwa od przyjętych postanowień. W ten sposób władza świecka znalazła się w rękach
Kościoła. Nic więc dziwnego, że kroki te doprowadziły wkrótce do nieuniknionego
rezultatu — prześladowań. {WB 154.7}
Jedenaście lat po założeniu pierwszej kolonii do Ameryki przybył Roger Williams.
Podobnie jak pierwsi pielgrzymi przypłynął po to, by cieszyć się upragnioną wolnością
religijną, ale w odróżnieniu od nich rozumiał — co tak mało ludzi pojmowało w tych
193