Lewiatan Narodów_

Rozdział 14 — Późniejsi Reformatorzy Angielscy
W czasie, gdy Luter udostępniał narodowi niemieckiemu Biblię, William Tyndale pod
wpływem Bożym czynił to samo w Anglii. Biblia Wiklifa została przetłumaczona z
Wulgaty, która zawierała wiele błędów. Nigdy też nie była wydana drukiem, zaś ceny
egzemplarzy pisanych ręcznie były tak wysokie, że poza bogaczami i szlachtą mało kto
mógł sobie na nią pozwolić. Poza tym, ponieważ Kościół zakazał jej czytania i posiadania,
była znana stosunkowo małej liczbie ludzi. W roku 1516, rok przed ogłoszeniem tez Lutra,
Erazm z Rotterdamu opublikował greckie i łacińskie wydanie Nowego Testamentu. Po raz
pierwszy Słowo Boże zostało wydrukowane w języku oryginalnym. W dziele tym
poprawiono wiele błędów z wcześniejszych wydań i jaśniej oddano sens, co pozwoliło
lepiej poznać biblijne prawdy, stanowiąc jednocześnie nowy bodziec dla reformacji.
Niestety, dla prostego ludu Słowo Boże nadal pozostawało niedostępne. Tyndale miał
dokończyć dzieło Wiklifa, oddając Biblię w ręce swych rodaków. {WB 130.1}
Będąc pilnym uczniem, gorliwie szukającym prawdy, poznał ewangelię z greckiego
Nowego Testamentu Erazma. Nieustraszenie głosił swe przekonania i nalegał, aby
wszystkie nauki były oceniane według Słowa Bożego. Na oświadczenie papieskie, że
Kościół dał Biblię i tylko on może ją objaśniać, Tyndale powiedział: „Kto nauczył orła
szukać żeru? Otóż ten sam Bóg uczy swoje głodne dzieci szukać Ojca w Jego Słowie. A
jeśli chodzi o was, to nie tylko nie daliście nam Pisma Świętego, lecz to właśnie wy
ukryliście je przed nami. To wy paliliście tych, którzy je głosili, a gdybyście mogli,
spalilibyście i samo Pismo”. — D’Aubigné, History of the Reformation of the Sixteenth
Centuty XVIII, 4. {WB 130.2}
Nauki Tyndale’a wzbudziły wielkie zainteresowanie, wielu przyjęło prawdę. Jednak
duchowieństwo było czujne, gdy tylko opuszczał miejsce, w którym głosił, księża groźbami
i fałszywymi oskarżeniami starali się zniweczyć jego pracę i trzeba przyznać, że często im
się to udawało. „Co mam robić? — wołał — Kiedy sieję w jednym miejscu, wróg pustoszy
pole, które właśnie opuściłem. Nie mogę być naraz wszędzie. O, gdyby chrześcijanie
posiadali Pismo Święte we własnym języku, mogliby wtedy sami przeciwstawiać się tym
sofistom. Bez Biblii nie można utwierdzić laikatu mocno w prawdzie”. — Tamże XVIII,
4. {WB 130.3}
W jego umyśle dojrzewało teraz nowe zamierzenie. „W świątyni Jahwe śpiewano
psalmy w języku Izraelitów. Czyżby ewangelia nie mogła do nas przemawiać w języku
Anglii? (...). Czy Kościół w południe ma posiadać mniej światła niż o świcie? (...).
Chrześcijanie muszą czytać Nowy Testament w ich języku ojczystym”. Doktorzy i uczeni
Kościoła nie byli co do tego zgodni, a przecież tylko dzięki Biblii naród mógł dotrzeć do
prawdy. „Jeden popierał tego doktora, drugi innego. (...) Uczeni zaprzeczali sobie
161