Lewiatan Narodów_

wobec ich nieugiętej postawy, czuli się pokonani. „Stosy ustawiono we wszystkich
dzielnicach Paryża, a palenie heretyków odbywało się codziennie przez dłuższy okres.
Przedłużając czas egzekucji chciano wzbudzić u ludzi strach przed głoszeniem herezji.
Jednak w ostatecznym rozrachunku zwycięstwo przypadło ewangelii. Cały Paryż mógł
przekonać się na własne oczy, jakich ludzi wydaje nowe wyznanie. Żadna ambona nie była
tak wymowna jak stos męczennika. Pogodna radość promieniująca z twarzy ludzi idących
na miejsce stracenią, ich bohaterska postawa wśród płomieni, a także przebaczenie
prześladowcom doznanych krzywd, zamieniały gniew wielu we współczucie, nienawiść w
miłość i wymownie świadczyły o chwale ewangelii”. — Wylie XIII, 20. {WB 119.5}
Duchowni, chcąc za wszelką cenę utrzymać wzburzenie narodu, rozgłaszali
najpotworniejsze oskarżenia przeciwko protestantom. Oskarżano ich o zamiar dokonania
masakry na katolikach, zamordowania króla i obalenia rządu. Nie mogli oni jednak znaleźć
nawet najmniejszego dowodu na poparcie swych twierdzeń. Jednak przepowiednie owych
nieszczęść, choć w zupełnie innych okolicznościach i z odmiennych przyczyn, miały się
spełnić w przyszłości. Okrucieństwa, z jakimi katolicy potraktowali niewinnych
protestantów, w ciągu stuleci gromadziły się w pamięci tych ostatnich, wzbudzając chęć
odwetu i po wielu latach spadły, według przepowiedni, na króla, jego rząd i poddanych,
jednak tę klęskę sprowadzili na siebie sami zwolennicy papiestwa oraz niewierzący. To nie
z powodu powstania, lecz tłumienia protestantyzmu, trzysta lat później spadły na Francję
straszne nieszczęścia. {WB 120.1}
Podejrzliwość i strach zapanowały teraz we wszystkich warstwach społeczeństwa.
Wśród ogólnego zamieszania okazało się, jak głębokie korzenie zapuściła nauka Lutra w
sercach tych, którzy pod względem wykształcenia, wpływów i charakteru zajmowali
wysokie pozycje. Stanowiska wymagające zaufania i poważania okazały się nagle nie
obsadzone. Zniknęli rzemieślnicy, drukarze, uczeni, profesorowie uniwersytetów, pisarze, a
nawet członkowie dworu. Setki ludzi uciekało z Paryża, inni dobrowolnie opuszczali kraj,
przez co w wielu wypadkach dawali do zrozumienia, że byli po stronie zreformowanej
wiary. Zwolennicy papiestwa ze zdumieniem myśleli o heretykach, których nieświadomie
tolerowali w swoim otoczeniu. Wściekłość swą wyładowywali na ofiarach z niższych
warstw społecznych będących w ich zasięgu i mocy. Zapełniły się więzienia, a powietrze
poczerniało od dymów unoszących się ze stosów, na których palono wyznawców
prawdziwej ewangelii. {WB 120.2}
Franciszek I wsławił się jako patron ruchu odrodzenia nauki, które cechowało początek
XVI wieku. Był rad, gdy na jego dworze zbierali się uczeni i literaci ze wszystkich krajów.
Jego umiłowaniu wiedzy i pogardzie dla nieuctwa oraz zabobonów mnichów należy,
przynajmniej częściowo, przypisać tolerancję, jaką okazał w stosunku do reformacji. Jednak
opanowany pragnieniem wytępienia herezji, ów patron nauki, wydał edykt zabraniający w
całej Francji wszelkiego druku. Franciszek I jest jednym z wielu przykładów, które
147