Leviathan dari Bangsa Bangsa_

Tany Ekaosy, tahaka ny tany Angletera, dia nisy ampahan’ ny Sabata taloha nakambana
tamin’ ny Alahady mba hisian’ ny fanajana bebe kokoa ny Alahady. Samihafa anefa ny
fotoana nasaina nohamasinina. Nisy didy navoakan’ ny mpanjakan’ i Ekaosy nilaza fa: «Ny
Asabotsy manomboka amin’ ny roambinifolo antoandro dia tokony hisaina ho masina», ary
tsy misy olona hatramin’ io fotoana io ka hatramin’ ny Alatsinainy maraina, tokony hanao
asa amandraharaha araka izao tontolo izao. Morer, p. 290, 291. ‘ Na teo aza ny ezaka rehetra
natao mba hampitoerana ny fahamasinan’ ny Alahady, dia ireo papista mihitsy no niaiky
am-pahibemaso ny maha-avy amin’ ny fahefan’ Andriamanitra ny Sabata sy ny maha-avy
amin’ olombelona ity vao naorina izay nisongona ny toeran’ ny Sabata. Tamin’ ny taonjato
faheninambinifolo dia nisy Konsily papaly nanao fanambarana mazava hoe: «Aoka ho
tsarovan’ ny Kristiana rehetra fa Andriamanitra no nanamasina ny andro fahafito, izay tsy
ny jiosy ihany no efa nanaiky sy nitandrina azy, fa ny hafa rehetra koa izay nihambo ho
nivavaka amin’ Andriamanitra; isika Kristiana kosa dia nanova ny Sabatan-drizareo ho
amin’ ny Andron’ ny Tompo». — Ibid, p. 281, 282. Fantatr’ ireo izay nanohintohina ny
didin’ Andriamanitra tsara ny toetry ny asa nataony. Ninia nametraka ny tenany ho
ambonin’ Andriamanitra izy.
Ohatra anankiray manaitra ny amin’ ny fihetsik’ i Roma amin’ ireo izay tsy nifanaraka
taminy dia ny fanenjehana naharitra sy feno fandatsahan-dra nataony tamin’ ny «Vaudois» ;
ary nisy mpitandrina ny Sabata tamin’ izy ireny. Nisy hafa koa nijaly tamin’ ny fomba
tahaka izany ihany, noho ny fahatokiany tamin’ ny didy fahefatra. Miavaka amin’ ny fomba
manokana ny tantaran’ ny fiangonan’ i Etiopia (Abysinia taloha). Nandritra ireo fotoana
nanjombona nanjakan’ ny haizina tamin’ ny Andro Antenantenany, dia tsy tazan’ ny mason’
izao tontolo izao sady hadinony ireo kristiana tany Afrika afovoany, ka afaka nivelona
malalaka tamin’ ny finoany izy ireo nandritra ny taonjato maro. Nony farany anefa dia ren’ i
Roma ny fisiany, koa vetjvety dia notaomina am-pitaka ny amperoran’ i Abysinia mba
hanaiky ny papa ho solontenan’ i Kristy. Nanaraka ny fandeferana hafa. Nisy didy navoaka
izay nandrara ny fitandremana ny Sabata izay nanasazina mafy indrindra. (Jereo Michael
Geddes, Church History of Ethiopia, p. 311, 312) Vetivety anefa dia nanjary zioga
nampangirifiry loatra ny fanjakazakan’ ny fahefana papaly hany ka nanapa-kevitra ireo
Abysiniana fa hanakifaka an’ izany tsy ho eo ambozony intsony. Nisy ady mafy ka
voaroaka hiala ny tanin’ izy ireo ny Romanista ary nampodina tamin’ ny laoniny ny finoana
taloha. Nifaly tamin’ ny fahafahany ny fiangonana ary tsy hadinony na oviana na oviana ny
lesona izay efa nianarany mikasika ny fitaka, ny fitompoan-teny fantatra, sy ny fahefana
manjakazakan’ i Roma. Nianina tao amin’ ny fanjakana mitokatokana izy, tsy fantatry ny
fanjakana kristiana rehetra.
Ireo fiangonana tany Afrika dia nitandrina ny Sabata tahaka ny nitandreman’ ny
fiangonana papaly azy talohan’ ny fihemorany tanteraka. Sady nitandrina ny andro fahafito
izy ho fankatoavana ny didin’ Andriamanitra, no tsy niasa koa ny Alahady araka ny fomba
amam-panaon’ ny fiangonana. Rehefa azon’ i Roma ny fahefana fara-tampony dia
nohitsakitsahiny ny Sabatan’ Andriamanitra mba hanandratany ny azy; tsy nandray anjara
448