Leviathan dari Bangsa Bangsa_

mpaminany Daniela tamin’ ny endriky ny bibi-dia mpitoha haza, avy amin’ ny «rivotra
efatry ny lanitra nibosesika teny amin’ ny ranomasina lehibe»18. Ao amin’ ny Apokalypsy
faha-17 dia nohazavain’ ny anjely fa ny ranobe dia mampiseho «olona sy vahoaka betsaka
sy firenena maro ary samihafa fiteny»19. Ny rivotra dia tandindon’ ny ady. Ny rivotra efatry
ny lanitra izay mibosesika amin’ ny ranomasina lehibe dia mampiseho ireo zavamahatsiravina
mitranga rehefa misy ady fanafihana na fanonganam-panjakana an-keriny
izay nahatongavan’ ireo fanjakana samihafa teo amin’ ny toeram-pitondrana.
Fa ilay bibi-dia nanan-tandroka tahaka ny an’ ny zanak’ ondry kosa dia «niakatra avy
tamin’ ny tany. Tsy mba nandresy fahefana hafa mba hiorenany io firenena aseho toy izany
io, fa tsy maintsy mipoitra avy amin’ ny faritany tsy nisy mponina teo aloha ary nitombo
niandalana sy tamim-piadanana. Noho izany dia tsy nety ho niseho avy tamin’ ireo firenena
be olona sy nahery nifandramatra teo amin’ ny faritr’ izao tontolo izao tranainy izany
(Eoropa) — izay ranomasina misamboaravoaran’ ny «olona sy vahoaka betsaka, sy firenena
ary samihafa fiteny». Tsy maintsy any amin’ ny zara-tany andrefana no ahitana izany.
Iza no firenena tany amin’ ny Kontinenta Vaovao (Amerika) izay nisandratra ho amin’
ny hery tamin’ ny taona 1798, ka nampanantena hery sy fahalehibeazana, ary nahasarika ny
fijerin’ izao tontolo izao ? Tsy mety misy adi-hevitra ny fampiharana ny tandindona.
Firenena iray dia iray ihany no mahafeno ny fepetra lazain’ io faminaniana io ; tsy misy
isalasalana fa manondro ny Etazonia any Amerika izany. Imbetsaka ireo mpandaha-teny na
mpanoratra tantara no nindrana tsy nahy ny fisaina sy saiky ny fomba fiteny mihitsy
nampiasain’ ny mpanoratra masina, raha nilaza ny amin’ ny nipoiran’ ity firenena ity sy ny
nisandratany izy ireny. Ilay bibidia dia hita fa niakatra avy tamin’ ny tany», ary araka ny
hevitry rizareo mpandika teny, ny teny «miakatra» dia «mitsiry na mipoitra tahaka ny zavamaniry»
no dikany ara-bakiteny. Ary araka ny hitantsika. dia tsy maintsy mitsangana avy
amin’ ny faritany tsy mbola nisy mponina izany. Nisy mpanoratra malaza iray, izay raha
nitantara ny amin’ ny nipoiran’ i Etazonia dia nilaza ny amin’ ny «zava-miafin’ ny
nisehoany avy tamin’ ny toerana babangoana» ka hoy izy : «Tahaka ny fitsirin’ ny voanjavatra
mangingina no nitomboantsika ho fanjakana — G. A. Townsed,The New World
compared with the old,pejy 462. Tamin’ ny 1858 dia nisy gazety eoropeana nilaza ny amin’
i Etazonia ho fanjakana mahagaga izay «nitranga», ary tao anivon’ ny fahanginan’ ny tany
no nampitomboany isan’ andro isan’ andro ny hery mbamin’ ny fireharehany. Ny «Dublin
Nation». Edward Everett, raha nandaha-teny momba an’ ireo Mpivahiny nanorina io
firenena io dia nanao hoe : «Moa ve nitady toerana nitokantokana izy dia tany tsy nampididoza
satria tsy nisy nahafantatra, ary azo antoka ho fiarovana noho ny fahalavitany, ka
ahazoan’ ilay fiangonan-kelin’ i Leyden hiriaria amin’ ny fahafahana manaraka ny feon’ ny
fieritreretany ? Jereo ireo toerana midadasika izay nobaboiny moramora fa tsy tamin’ ny
fomba nahery setra ka nanatsatohany ny fanevan’ ny hazo fijaliana. . . ! Lahateny natao tany
Plymouth, Massachusetts, 22 Desambra, 1824. p. 11.
Izany fihetsika izany dia hifanohitra mivantana amin’ ireo fototra iorenan’ io fitondrampanjakana
io, amin’ ny tena toetran’ ireo andrim-panjakana natsangany tambonin’ ny
334