Leviathan dari Bangsa Bangsa_

Tamin’ ny diany tany Bokhara no nahitany olona lavi-toerana nitana ny fampianarana ny
amin’ ny fiavian’ ny Tompo tsy ho ela sady nitoka-monina. Ny Arabo any Yemen, hoy izy
«dia manana boky atao hoe «Seera» izay milaza ny amin’ ny fiavian’ i Kristy fanindroany
sy ny fanjakam-boninahiny; ary nanantena toe-javatra lehibe hiseho amin’ ny taona 1840 izy
ireo» — Journal of the Rev. Joseph Wolff, p. 377. «Tany Yemen. . . dia nijanona henemana
niaraka tamin’ ny zanak’ i Rekaba aho. Tsy misotro divay izy ireo, tsy mamboly voaloboka,
tsy mamafy voa ary mitoetra an-day, mahatsiaro an’ i Jonadaba fahiny izy, ilay zanak’i
Rekaba; ary nahita zanak’ Isiraely teo aminy aho avy amin’ ny taranak’ i Dana, . . . izay
niandry, tahaka ireo zanak’ i Rekaba, ny fiavian’ ny Mesia tsy ho ela amin’ ny rahon’ ny
lanitra» —Ibid, p. 389.
Nisy misionera hafa koa nahita finoana toy izany tany Tartary *. Nisy pretra tartary izay
nametraka fanontaniana tamin’ ny misionera momba ny fotoana hiavian’ i Kristy
fanindroany. Rehefa namaly ilay misionera fa tsy mahalala na inona na inona momba izany
izy, dia hita fa gaga dia gaga ilay pretra noho ny tsy fahalalan’ ny olona izay milaza fa
mpampianatra Baiboly, ka dia nambarany taminy ny finoany, mifototra amin’ ny
faminaniana fa ho avy eo amin’ ny manodidididina ny 1844 i Kristy.
Tamin’ ny 1826 dia natomboka notorina tany Angletera ny hafatra momba ny fiavian’ i
Kristy. Tsy voafaritra tsara sahala amin’ ny tany Amerika ny fihetsehana tany; tamin’ ny
ankapobeny dia tsy nampianarina ny amin’ ny fotoana marina hiaviany, fa notorina hatraiza
hatraiza kosa ny fahamarinana lehibe momba ny fiavian’ i Kristy vetivety amin-kery sy
amim-boninahitra. Ary tsy teo amin’ ireo mpiendaka sy tsy mpanaraka ny fomban’ ny
besinimaro ihany izany. Nolazain’ i Mourant Brock, mpanoratra anglisy, fa tokony ho
fitonjato ireo mpitandrina tao amin’ ny Fiangonana Anglikana no nitory «ity filazantsaran’
ny fanjakana ity». Ny hafatra izay nanondro ny taona 1844 ho fotoana iavian’ ny Tompo,
dia nambara koa tany Angletera. Niely hatraiza hatraiza ireo boky mikasika ny fiavian’ i
Kristy avy any Etazonia. Nisy boky sy gazety. natonta indray tany Angletera. Ary tamin’ ny
1842 Robert Winter, teratany Anglisy, izay nandray ny finoany momba ny fiavian’ i Kristy
tany Amerika, dia niverina tany an-tanindrazany mba hilaza ny fiavian’ ny Tompo. Betsaka
no niray hina taminy teo amin’ ny asa, ka voatory tamin’ ny faritra samihafa tany Angletera
ny hafatry ny fitsarana.
Tany Amerika atsimo, teo anivon’ ny faha-baribarianina sy ny hafetsen’ ny pretra, dia
nahita lalana hankeo amin’ ny Soratra Masina i Lacunza, zezoita avy any Espaina ka tamin’
izany fomba izany no nandraisany ny fahamarinana momba ny fiverenan’ i Kristy tsy ho
ela. Tery am-panahy hanome ny hafatra fampitandremana izy, nefa naniry koa hisoroka ny
fanembatsembanana avy amin’ i Roma, ka dia navoakany tamin’ ny solon’ anarana hoe
«Raby Ben-Ezra» ny heviny, ary niseho ho toy ny Jiosy niova fo izy. Tamin’ ny taonjato
fahavalo ambinifolo no nahaveloman’ i Lacunza, nefa tokony ho tamin’ ny 1825 no voadika
tamin’ ny teny Anglisy ny bokiny, rehefa tody hatrany Londres. Nahatonga ny olona
handalina kokoa ny fitiavany ny fiavian’ i Kristy fanindroany izay efa nifoha rahateo ny
namoahana io boky io.
274