Leviathan dari Bangsa Bangsa_

i Paoly io avokoa ny andro Kristiana rehetra hatramin’ ny taona 1798. Ankoatr’ io fotoana
io dia tsy maintsy hotorina ny hafatra momba ny fiavian’ i Kristy fanindroany.
Tsy mbola nisy hafatra toy izany notorina tamin’ ny andro lasa. Hitantsika fa tsy nitory
izany i Paoly; fotoana lavitra mbola ho avy no notondroiny tamin’ ireo rahalahiny ny amin’
ny hiavian’ ny Tompo. Tsy nitory izany ireo Mpanavao fivavahana. Martin Lotera dia
naminavina ny fitsarana sahabo ho any amin’ ny telonjato taona aty aorian’ ny androny.
Novahana anefa ny bokin’ i Daniela nanomboka tamin’ ny 1798, nitombo ny fahalalana ny
faminaniana, ary maro no nitory ilay hafatra miezinezina fa akaiky ny fitsarana.
Toy ilay Fanavaozana lehibe ara-pivavahana tamin’ ny taonjato fahenina ambinifolo dia
niara-niseho tamin’ ny tany Kristiana sami-hafa ny fihetsehana advantista. Tany Eoropa sy
tany Amerika dia olom-pinoana sy tia vavaka maro no voatarika handinika ny famina-niana,
ka rehefa nanaraka ny voalazan’ ny tsindrimandrin’ Andria-manitra izy dia nahita porofo
maharesy lahatra fa efa antomotra ny fiafaran’ ny zavatra rehetra. Tamin’ ny tany samihafa
dia nisy antoko-na Kristiana vitsivitsy nifanalavi-toerana izay, noho ny fandinihany fotsiny
ny Soratra Masina, dia nino fa efa akaiky ny fiavian’ ny Mpamonjy.
Tamin’ ny 1821, telo taona taty aorian’ ny nanadihadian’ i Miller ireo faminaniana izay
nanondro ny fotoam-pitsarana, i Dr Joseph Wolff, «i1ay misioneran’ izao tontolo izao
manontolo», dia nanomboka nitory ny fiavian’ ny Tompo tsy ho ela. Teraka tany Alemaina i
Wolff, hebreo ny fiaviany satria ny rainy dia raby Jiosy. Mbola tanora tokoa izy no efa resy
lahatra ny amin’ ny fahamarinan’ ny fivavahana kristiana. Nanan-tsaina nazoto sy tia
karokaroka izy, ka liana ery nihaino ny resaka fanao tao amin’ ny tranon-drainy raha nivory
isan’ andro tao ireo Hebreo tia vavaka nilaza ny amin’ ny fanantenany sy ny fiandrasan’ ny
vahoakany, ny amin’ ny voninahitry ny fiavian’ ny Mesia, sy ny famerenana an’ Isiraely eo
amin’ ny maha-izy azy. Indray andro raha nandre olona niteny momba an’ i Jesosy avy any
Nazareta ilay zazalahy dia nanontany hoe : «Iza moa Izy?» Dia hoy ny navaly azy : «Jiosy
nanan-talenta be nefa nihambo ho Mesia Izy, ka nomelohin’ ny fitsarana Jiosy ho faty».
«Nahoana?», hoy indray ilay mpanontany, «no rava Jerosalema, ary nahoana isika no lazanko
babo ?» «Indrisy, indrisy!» hoy ny navalin-drainy, «satria namono ny mpaminany ny
Jiosy». Nitsidika tao an-tsain’ ilay zaza avy hatrany ny hoe : «Angamba mba mpaminany
koa i Jesosy, ary novonoin’ ny Jiosy Izy nefa tsy nanan-keloka». Travels and Adventures of
the Rev — Joseph Wolff, boky 1, p. 6. Mafy loatra izay zavatra tsapany izay, koa na dia
norarana tsy hiditra fiangonana Kristiana aza izy, dia matetika no nijanonjanona teny
ivelany teny nihaino ny toriteny.
Fony izy vao fito taona monja dia nirehareha tamin’ ny Kristiana iray efazokiny
nifanolobodirindrina taminy, momba ny ho fandresen’ ny Isiraely rahatrizay ka ho avy ny
Mesia; namaly azy tamim-pahalemem-panahy anefa ilay lahiantitra hoe : «Mbola
hambarako anao anaka, izay tena Mesia marina : Jesosy avy any Nazareta izany. . . Izay
nohomboan’ ny razanareo, tahaka ny nanaovany ireo mpaminany fahiny. Ndeha mody dia
vakio ny toko fahatelo amby dimampolo ao amin’ i lsaia, dia ho resy lahatra ianao fa Jesosy
270