Leviathan dari Bangsa Bangsa_

Notazoniny ho fototry ny finoana ny Baiboly, ho loharanompahendrena, sy ho dinan’ ny
fahafahana. Nampianarina tamimpahazotoana tao an-tokantrano, tany an-tsekoly sy tany
ampiangonana ny foto-keviny ary hita teo amin’ ny fahaiza-mitsitsy, ny fivelaran-tsaina, ny
fahadiovany sy ny fahalalana onony ny vokatr’ izany. Azo atao ny monina mandritra ny
taona maro ao amin’ ny tobin-drizareo Puritains nefa tsy hahita mamo, na handre teny ratsy,
na hifanena amin’ ny mpangataka». —Bancroft,fizarana 1, toko 19, andininy 25. Naseho
mazava fa ireo foto-kevitry ny Baiboly no fiarovana ny fahalehibeazam-pirenena azo antoka
indrindra. Ireo tobim-pianarana osaosa sy nitokantokana dia nitatra hatrany ka nanjary
fitambaram-panjakana matanjaka, ary nomarihin’ izao tontolo izao tamim-pahagagana ny
fiadanana sy ny fandrosoan’ ny « fiangonana tsy misy papa, sy fanjakana tsy misy
mpanjaka».
Nitombo hatrany anefa ny isan’ ny olona voasarika ho eny amin’ hy morontsirak’ i
Amerika, nentanin’ ny anton-javatra hafa lavitra noho izay nanosika ireo mpivahiny
voalohany. Na dia nisy hery niparitaka hatraiza hatraiza namolavola azy avy amin’ ny
finoana sy ny fahadiovana voalohany aza, dia nihena hatrany izany hery izany arakaraka ny
nitomboan’ ny isan’ ireo izay tsy nitady afa-tsy ny tombon-tsoa araka izao tontolo izao.
Nitera-bokatra nampidi-doza ny lalàna narahin’ ireo voanjo voalohany, izay tsy namela
afa-tsy izay mambra ao amin’ ny fiango-nana ihany handatsa-bato na handray anjara amin’
ny fitondrampanjakana. Nekena io fepetra io mba ho fiarovana ny fahadiovan’ ny fanjakana,
nefa fahalavoana no vokatr’ izany tamin’ ny fiangonana. Satria ny fisehoana ho mpivavaka
no fepetra hahazoamandatsa-bato sy ny fanarahana ny fivavahana, dia nisy maro no
nentanin’ ny fikendrena araka izao tontolo izao fotsiny, no niray tamin’ ny fiangonana nefa
tsy niova fo Toy izany no nahatonga ny fiangonana ho feno olona tsy niova fo tamin’ ny
ankabeazany; ary na dia tamin’ ireo mpitondra fivavahana aza dia nisy izay tsy hoe nitana
ny hevi-diso ara-pampianarana ihany, fa tsy nahalala mihitsy koa ny hery manavao avy
amin’ ny Fanahy Masina. Voaseho mazava indray ny voka-dratsy izay fahita matetika amin’
ny tantaran’ ny fiangonana hatramin’ ny andron’ i Constantin* ka hatramin’ izao, avy amin’
ny fanandramana hanangana Fiangonana amin’ ny alalan’ ny fanampian’ny fanjakana, avy
amin’ ny fitadiavana ny fahefampanjakana hanohana ny filazantsaran’ Ilay nilaza fa: «Ny
fanjakako tsy avy amin’ izao tontolo izao».1 Ny fíraisan’ ny fiangonana sy ny fanjakana na
dia kely sy bitika ihany aza, izay toa mitarika an’ izao tontolo izao hanakaiky bebe kokoa ny
fiangonana raha ny tena marina, dia mitarika ny fiangonana ho akaikin’ izao tontolo izao
kokoa.
Ilay foto-kevitra lehibe izay narovan’ i Robinson sy Roger Williams tamin’ ny fomba
mendrika indrindra, izay milaza fa miandalana ny fisehoan’ ny fahamarinana, ka tokony ho
vonona ny Kristiana hanaiky ny fahazavana rehetra mety hamirapiratra avy amin’ ny teny
masin’ Andriamanitra, dia nohadinoin’ ny taranak’ izy ireo. Ny Fiangonana Protestanta tany
Amerika, — tahaka ireo tany Eoropa koa, izay nahazo be tokoa tamin’ ny nandraisany ny
fitahiana avy amin’ ny Fanavaozana ara-pivavahana dia tsy niroso hatrany teo amin’ izany
lalana izany. Na dia nisy olom-bitsy nahatoky aza nitsangana tsindraindray hitory
223