Leviathan dari Bangsa Bangsa_

Mpivahiny dia tsy tena nahatakatra marina ny foto-kevitra lehibe momba ny fahafahana arapivavahana.
Ilay fahafahana izay nanaovany fahafoizan-tena betsaka tokoa mba hahazoany
izany ho an’ ny tenany, dia tsy nahavonona azy loatra ny nanome izany ho an’ ny hafa. Ankavitsiana
tokoa ny olona, eny, na dia tamin’ ireo mpanao fandinihana lalina sy
mpampianatra ngezalahy momba ny ara-pitondrantena amin’ ny taonjato fahafito ambin’ ny
folo aza, vitsy no tena nahalala marina io foto-kevitra lehibe asehon’ ny Testamenta Vaovao
io, izay manaiky an’ Andriamanitra ho hany mpitsara ny finoan’ ny olombelona». — Ibid,
boky 5, p. 297. Ny fampianarana milaza fa napetrak’ Andriamanitra tamin’ ny fiangonana
ny zo hifehy ny feon’ ny fieritreretana, sy hametra ny atao hoe «herezia» ka hanafay izany ,
no anankiray amin’ ny hevi-diso papaly lalim-paka indrindra. Nitsipaka ny fanekeny an’ i
Roma ireo Mpanavao fivavahana, nefa tsy afaka tanteraka tamin’ ny toe-tsaina tsy mahay
mandefitra izy ireo. Tsy mbola tena nisinda tanteraka ny haizina matevina izay nanaronan’
ny fahefana papaly ny fanjakana kristiana rehetra nandritra ireo fotoana lava nanjakany.
Hoy ny anankiray tamin’ ireo mpitandrina lohandohany tamin’ izay niorim-ponenana tao
Massachusetts Bay: «Ny fandefindeferana no nahatonga an’ izao tontolo izao hanohitra ny
fivavahana kristiana ; ary na oviana na oviana dia tsy nanenenan’ ny Eglizy ny nanafaizany
ny «heretika» ». —Ibid, boky 5, p. 335. Neken’ ireo mpifindra monina ny fitsipika nilaza fa
ny mambra ao amin’ ny fiangonana ihany no hanana zo handatsa-bato ao amin’ ny
fitondram-panjakana. Karazan’ ny fivavaham-panjakana no natsangana, ka noterena ny
olona rehetra handray anjara amin’ ny fanohanana ny mpitondra fivavahana, ary nomena
alalana ny mpitsara hanafoana ny «herezia». Toy izany no nahatonga ny fahefana arapanjakana
teo am-pelatanan’ ny fiangonana. Tsy ela akory dia nitondra ho eo amin’ ny
vokatra tsy azo nialana ireo fepetra ireo, dia ny fanenjehana izany.
Iraika ambin’ ny folo taona taty aorian’ ny niorenan’ ny zanatany voalohany, dia tonga
tany Amerika i Roger Williams. Toy ireo Mpivahiny voalohany, dia hiriaria amin’ ny
fahafahana ara-pivavahana no nahatongavany; nefa izay tsy takatr’ ireo Mpivahiny
voalohany ireo, dia hitany kosa ary vitsy indrindra tamin’ ny androny no mbola nahita izany
fa zon’ ny rehetra tsy azo sembatsembanana io fahafahana io, na toy inona 11a toy inona
fanekem-pinoany. Mpikaroka mafana ny fahamarinana izy, ary niray hevitra tamin i
Robinson fa tsy mety ho marina izany hoe efa voaray avokoa ny fahazavana rehetra avy
amin’ ny tenin’ Andriamanitra. I «Williams» n0 olona voalohany amin’ ny andro kristiana
ankehitriny nanangana ny fitondram-panjakana eo ambonin’ ny fampianaran ny fahafahana
manaraka ny feon’ ny fieritreretana, ny fitovian-danjan’ ny hevitra samy manana ny azy eo
anatrehan’ ny lalàna. — Bancroft, fizarana 1, toko 15, andininy 16. Nambarany fa adidin’
ny mpitsara ny mamefy ny heloka bevava, fa tsy adidiny na oviana na oviana ny mifehy ny
feon’ ny fieritreretana. «Ny vahoaka sy ny mpanapaka hoy izy, dia afaka manapaka izay
adidin’ ny olona amin’ ny olona, fa raha manandrana ny hametra ny adidin’ ny olona amin’
Andriamanitra kosa izy, dia tsy eo amin’ ny toerany intsony, ka tsy mety misy zavatra azo
antoka amin’ izany ; mazava mantsy fa raha manana io fahefana io ny mpanapaka, dia afaka
mamoaka lalàna manohana ny hevitra na ny finoana iray izy androany, fa ny hafa indray
rahampitso; tahaka ny nataon’ ireo mpanjaka lahy sy vavy samihafa tany Angletera, sy ny
220