Leviathan dari Bangsa Bangsa_

apostoly sy ny mpaminany dia «tsia»! hoy ny valin-teniny; fa raha amin’ ny alalan’ ny asa
soratr’ ireo mpanoratra tranainy ao amin’ ny Eglizy sy amin’ ny alalan’ izay navoakan’ ny
fiheveran-draharaha dia «eny». «Azoko tsara» hoy ilay nanontany. «Araka ny filazanao, ny
Loterana dia ao anatin’ ny Soratra Masina, fa isika etý ivelany» — Ibid, boky 14, toko 8.
Nisy ireo andriandahin’ i Alemaina no azo ka nanaraka ny finoana nohavaozina. Ny
tenan’ ny amperora mihitsy aza no nanambara fa tsy hafa ireo andalan-kevitra nasehon’ ny
Protestanta fa fahamarinana. Nadika tamin’ ny fiteny maro ilay fanekem-pinoana ary naely
eran’ i Eoropa, ka an-tapitrisany ny taranaka nandimby no nandray izany ho fanambarana ny
finoany.
Iray amin’ ny foto-kevitra notanan’ i Lotera mafy indrindra dia ny tsy tokony hisian’ ny
herim-panjakana hanohana ny Reformasiona, ary ny fampiasana fitaovam-piadiana hoentimiaro
izany. Naharavo azy ny naneken’ ireo andriandahy ampahibemaso ny Filazantsara ;
nefa kosa rehefa nanolo-kevitra hiray izy ireo mba hiarovana izany, dia nambarany fa
«Andriamanitra irery ihany no tokony hiaro ny foto-pinoan’ ny Filazantsara . . . Arakaraka
ny maha-kely ny fitsabahan’ ny olona ao amin’ ny asa, no ahazoan’ Andriamanitra miasa
amin’ ny fomba manan-kery kokoa hiarovana azy. Ny fitandremana ara-politika rehefa
naroso, araka ny fijeriny azy,dia samy avy amin’ ny tahotra tsy mahamendrika sy ny tsy
fahatokiana zary fahotana avokoa». —D’Aubigné, navoaka tany Londra, boky 10, toko 14.
Rehefa nivondrona ny fahavalo mahery handrodana ny finoana nohavaozina, ka toa nisy
sabatra an’ arivony voatsoaka hamelezana izany, dia izao no nosoratan’ i Lotera:
«Mampiseho ny haromotany i Satana, mioko ireo mpitondra fiangonana ambony tsy manana
toepanahy araka an’ Andriamanitra; ary manandindona antsika ny ady. Ampirisiho ny
vahoaka hitolona amin-kerim-po eo anoloan’ ny seza fiandrianan’ ny Tompo, amin’ ny
alalan’ ny finoana sy ny fivavahana, mba hahavoatery ireo fahavalontsika resin’ ny Fanahin’
Andriamanitra, hanaiky ny fandriam-pahalemana. Ny zava-dehibe indrindra ilaintsika, ny
tena anton-dahasantsika, dia ny fivavahana. Aoka ho fantatry ny vahoaka fa miatrika ny
lelan-tsabatra sy ny faharomotan’ i Satana izy izao, koa aoka izy hivavaka». — D’Aubigne,
boky 10, toko 14.
Tatý aoriana, raha niteny momba ny fivondronana nokasain’ ireo andriandahy mpomba
ny Reformasiona i Lotera dia nambarany fa ny hany fiadiana ampiasaina amin’ io ady io dia
tokony ho «ny sabatry ny fanahy» ihany: Hoy izy raha nanoratra tamin’ ny mpanjakan’ i
Saxe: «Tsy azontsika atao araka ny feon’ ny fieritreretana, ny mankasitraka ny fivondronana
kasainareo. Aleo maty im-polo toy izay hahita ra indray mitete hilatsaka noho ny
filazantsaratsika. Ny anjarantsika dia ny ho toy ny zanak’ ondry entina hovonoina. Tsy
maintsy entina ny hazo fijalian’ i Kristy. Aoka tsy hatahotra andriamanjaka ianao. Be kokoa
ny ho vitantsika amin’ ny alalan’ ny fivavahana noho izay ho vitan’ ireo fahavalontsika
rehetra amin’ ny fireharehany. Izao ihany: aoka tsy ho voapentin’ ny ran’ ny rahalahinao ny
tavanao. Raha didin’ ny amperora hiseho eo amin’ ny fitsarana isika, dia vonona ny hanao
154