Leviathan dari Bangsa Bangsa_

toerana hisian’ ny fahafahana ara-pivavahana? ny hanambara ampahibemaso fa tapitra tsy
hisy intsony ny olona hanaiky ny Reformasiona? ary tsy misy tany iray dia intsony azony
hidirana? ary na iza na iza hanjakan’ i Roma amin’ izao fotoana izao, dia haharitra
mandrakizay ny fahefany? Ho azon’ ireo Mpanavao fivavahana ve ny hilaza ny tenany fa
tsy manan-tsiny amin’ ny ran’ ireo an-jatony sy an’ arivony izay hamoy ny ainy ao amin’
ireo tany ambany fahefan’ i Roma, noho io fandaminana io? Ho famadihana ny filazantsara
sy ny fahafahan’ ireo fanjakana kristiana, amin’ izao ora sarotra izao izany». — Wylie, boky
9, toko 15. Aleony «manao sorona ny zavatra rehetra, eny na dia ny fanjakany, ny
satroboninahiny, sy ny ainy aza»— D’Aubigné, boky 13, toko 5.
«Aoka ho tsipahintsika io lalàna io», hoy ireo andriandahy. «Rehefa mikasika ny feon’
ny fieritreretana dia tsy ny maro an’ isa no mahery». Izao no navalin’ ireo solontena: «Ny
lalàna tamin’ ny taona 1526 no nahazoantsika ny fiadanana izay iainan’ ny fanjakana; raha
foanantsika izany dia ho feno korontana sy hisara-bazana i Alemaina. Tsy afaka manao
zavatra hafa noho ny miaro ny fahafahana ara-pivavahana ny Filan-kevitry ny fanjakana
foibe mandra-pivorin’ ny Konsily».Ibid, boky 13, toko 5. Adidin’ ny fanjakana ny miaro ny
fahafahana manaraka ny feon’ ny fieritreretana ary io no mametra ny fahefany raha ny
mikasika ny fivavahana. Ny fitondram-panjakana rehetra izay mitady hifehy na hanamafy
ny fitsipika ara-pivavahana amin’ ny alalan’ ny fahefana sivily dia manao sorona ilay fotokevitra
tokana izay nahatonga ireo Kristiana ara-pilazantsara ho nitolona tamin’ ny fomba
mendrika indrindra.
Nanapa-kevitra ireo mpiandany tamin’ ny papa fa handrodana izay nantsoina hoe:
«fiziriziriana sahisahy». Nataony aloha izay hampisara-bazana an’ ireo Mpanohana ny
Fanavaozana ara-pivavahana sy izay hampatahotra an’ izay rehetra tsy sahy niseho mazava
ho mpankasitraka izany. Tamin’ ny farany dia nampiantsoina teo anatrehan’ ny filan-kevitra
ireo solontenan’ ny tanàna nahaleo tena ary nasaina nilaza izy ireo na hanaiky ny voalaza ao
amin’ ny soso-kevitra na tsia. Nangataka fotoana hieritreretana izy ireo, kanefa tsy nahazo.
«Rehefa tonga teo amin’ ny fisedrana izy ireo dia saiky antsasany no niandany tamin’ ireo
Mpanavao fivavahana. Ireo izay nandà toy izany ny hanao sorona ny fahafahana sy ny zon’
ny tsirairay hanana ny heviny, dia nahafantatra tsara fa io fanapahan-kevitra io dia
hahatonga faninitsiniana sy fanamelohana ary fanenjehana ho azy amin’ ny ho avy». Hoy
ilay solontená iray : «Izay iray alehany : na handà ny tenin’ Andriamanitra isika, na —
hodorana velona». Ibid, boky 13, toko 5.
Hitan’ ny mpanjaka Ferdinand izay nisolo tena ny amperora teo amin’ ny Filan-kevitry
ny fanjakana foibe, fa hiteraka fisarahambazana lehibe io didy io raha tsy voatarika ankolaka
ireo andriandahy hanaiky sy hanohana azy. Noho izany dia nampiasa ny fahaizany
mandresy lahatra izy, fantany tsara mantsy fa vao mainka hahatonga ny olona toy ireny
hihenjana amin’ ny fanapahan-keviny ny fampiasan-kery. Niangavy ireo andriandahy izy
hanaiky ilay lalàna, áry nanome toky azy fa hankasitraka azy ireo tokoa ny amperora.
Nanaiky fahefana ambony noho ny an’ ireo mpanapaka eto an-tany anefa ireo olo-mahatoky
ireo, ka namaly tamim-pahatoniana hoe: «Hankatò ny amperora izahay amin ny zavatra
148