WITH_3_2024_promo

www.zbiam.pl
F-86 Sabre
Wojna koreańska
3/2024
Maj-Czerwiec
cena 25,00 (VAT 8%)
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
Irak 1941
Antybrytyjska rewolta
ISSN 2450-2480 Index 407739
W NUMERZE:
Broń pancerna
Małej Ententy
Wielka Wojna zakończyła się upadkiem
trzech mocarstw: Imperium Rosyjskiego,
tureckiego państwa Osmanów
oraz habsburskich Austro-Węgier.
Największy wpływ na sytuację w Europie
miał – i wciąż ma – rozpad tego
ostatniego państwa…
Dolphin, Cachalot
i Cuttlefish
W 1916 r. Kongres Stanów Zjednoczonych
zatwierdził plan budowy
9 dużych okrętów podwodnych
(fleet submarines). Rok później
– po przystąpieniu USA do wojny
– ze względu na inne pilne potrzeby,
ich budowę odsunięto w czasie...

1
Wielka Wojna zakończyła się upadkiem
trzech mocarstw: Imperium Rosyjskiego,
tureckiego państwa Osmanów
oraz habsburskich Austro-Węgier.
Największy wpływ na sytuację
w Europie miał – i wciąż ma – rozpad
tego ostatniego państwa…
W 1916 r. Kongres Stanów Zjednoczonych
zatwierdził plan budowy
9 dużych okrętów podwodnych
(fleet submarines). Rok później
– po przystąpieniu USA do wojny
– ze względu na inne pilne potrzeby,
ich budowę odsunięto w czasie...
Vol. IX, nr 3 (51)
Maj-Czerwiec 2024; Nr 3
www.zbiam.pl
F-86 Sabre
Wojna koreańska
3/2024
Maj-Czerwiec
cena 25,00 (VAT 8%)
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
Irak 1941
Antybrytyjska rewolta
3/2024
ISSN 2450-2480 Index 407739
W NUMERZE:
Broń pancerna
Małej Ententy
Dolphin, Cachalot
i Cuttlefish
Na okładce: Mikojan-Gurewicz MiG-15.
Rys. Jarosław Wróbel
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
Nakład: 14,5 tys. egz.
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Redakcja techniczna
Dorota Berdychowska
dorota.berdychowska@zbiam.pl
Korekta
Stanisław Kutnik
Współpracownicy
Władimir Bieszanow, Michał Fiszer,
Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński,
Jędrzej Korbal, Marek J. Murawski,
Tymoteusz Pawłowski, Tomasz Szlagor
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
Ul. Bagatela 10/17
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2024
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie
opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych
ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz
na naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
w numerze:
BITWY I KAMPANIE
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Irak 1941. Antybrytyjska rebelia 4
WOJNA W POWIETRZU
Krzysztof Janowicz
Bitwa stalingradzka. Działania w powietrzu (2) 20
BROŃ PANCERNA
Tymoteusz Pawłowski
Broń pancerna Małej Ententy i jej wrogów 36
WOJNA W POWIETRZU
Tomasz Szlagor
North American F-86 Sabre w wojnie koreańskiej (1) 50
MONOGRAFIA PANCERNA
Tomasz Szulc
Kołowy opancerzony pojazd rozpoznawczy BRDM-2 (2) 66
HISTORIA
Hubert Michalski
Reichenberg Fi 103: pilotowana wersja pocisku V-1 80
MONOGRAFIA MORSKA
Sebastian Hassa
Trzy ostatnie rybki V: Dolphin, Cachalot i Cuttlefish 91
www.facebook.com/wojskoitechnikahistoria 3

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
4
Irak 1941
Antybrytyjska rebelia
Działania wojenne w Iraku w 1941 r. mogły mieć decydujące
znaczenie dla przebiegu II wojny światowej, o czym dziś zapominamy.
Głównym źródłem ropy naftowej dla Wielkiej Brytanii był
bowiem w tym momencie Irak i Iran, po tym jak import z Rumunii
przestał być możliwy z oczywistych względów. Wielka Brytania
importowała ropę naftową ze Stanów Zjednoczonych i w czasie
wojny ten import wzrósł znacząco, ale niemieckie okręty podwodne
zbierały na Atlantyku tak krwawe żniwo, że do końca
1942 r. kwestia tego, czy amerykański import (oraz import z Karaibów,
głównie z brytyjskiego Trynidadu) w pełni zaspokoi potrzeby
wojenne Wielkiej Brytanii, stała pod znakiem zapytania.
Dlatego właśnie obrona Iraku w 1941 r. przed niemiecką rebelią
była dla Wielkiej Brytanii kwestią przetrwania.
Mezopotamia, czyli dzisiejszy Irak,
to jedno z najstarszych państw
na świecie. W średniowieczu stał się
częścią Imperium Sasanidów, jednej z ówczesnych
perskich dynastii, ale w latach
632-654 został wraz z Persją podbity przez
muzułmański Kalifat Raszidun, który powstał
w dzisiejszej Arabii Saudyjskiej wraz z właśnie
powstałym Islamem. W kolejnym wieku tereny
Iraku opanowali Abbasydzi, będący sojuszem
37 różnych arabskich kalifów, którzy
panowali tu aż do 1258 r., kiedy tereny Iraku
zostały podbite przez Mongołów. Ustanowili
oni tu dynastię znaną jako Ilchanidzi, panującą
nad Irakiem przez kolejne niemal stulecie.
Jej miejsce zajęła następna dynastia mongolska
Dżalajirydzi, by wreszcie w XVI wieku,
po kolejnych zmianach władz na kalifów
arabskich, tereny Iraku zostały podbite przez
Imperium Osmańskie. Pod nowym panowaniem
Irak przetrwał do I wojny światowej.
Walki Brytyjczyków z Turkami trwały
na terenie Iraku w okresie od 6 listopada
1914 do 14 listopada 1918 r., kiedy to Imperium
Osmańskie zostało ostatecznie pokonane.
Wojska brytyjskie następnie okupowały
dzisiejszy Irak (wciąż zwany Mezopotamią,
ponieważ obejmował on również dzisiejszy
Kuwejt), a 25 kwietnia 1920 r. na konferencji
we włoskim San Remo Wielka Brytania
otrzymała mandat na budowę państwowości
irackiej. Mandat oficjalnie trwał od 1920
do 1932 roku. Jeszcze w maju-październiku
1920 r. doszło do muzułmańskiej rewolty
przeciwko Wielkiej Brytanii w Iraku, ale została
ona stłumiona przez wojska brytyjskie.
W sierpniu 1921 r., za zgodą Wielkiej Brytanii,
Fajsal I został koronowany na króla Iraku, pozostając
nim do swojej śmierci w 1933 roku.
Kolejnym królem był Ghazi I, syn Fajsala I,
marszałek irackiego lotnictwa wojskowego,
ale zginął on w wypadku samochodowym
w 1939 r., w wieku 27 lat.
Formalnie królem został jego syn, Fajsal
II, ale objął on faktycznie władzę dopiero
w 1953 r., kiedy skończył 18 lat. W tym czasie
władzę jako regent sprawował jego wuj, Abd
Jeden z dwusilnikowych samolotów szkolnych Airspeed Oxford należący do No 4 Service Flying
Training School z bazy lotniczej Habbaniya; 1941 r.

8
BITWY I KAMPANIE
do starć z brytyjskimi wojskami, ale jednocześnie
umacniał swoją władzę nad krajem.
Stopniowo jednak odczuwalny był nacisk
na Brytyjczyków, by ci całkowicie wycofali się
z formalnie niepodległego już Iraku.
Brytyjska reakcja
Na wieść o przewrocie Winston Churchill
bardzo się zaniepokoił, bowiem doskonale
wiedział, do czego to może doprowadzić.
Zadzwonił do dowodzącego brytyjskimi
siłami w Indiach gen. Claude Auchinlecka
prosząc go o wydzielenie sił do wysłania
do Iraku. 12 kwietnia 1941 r. z Bombaju wyruszył
w kierunku Basry konwój osłaniany
przez lotniskowiec HMS Hermes i krążownik
lekki HMS Emerald, transportujący brygadę
piechoty. Jednocześnie 16 kwietnia ambasador
Cornwallis spotkał się z nieuznawanym
premierem Ali al-Kilani, żądając zgody
na wysadzenie brytyjskiej brygady piechoty
w Basrze oraz jej tranzyt przez terytorium
Iraku, zgodnie z iracko-brytyjskim traktatem
z 1930 roku. Jednocześnie odmówił uznania
rządu al-Kilaniego, twierdząc, że będzie
to przedmiotem oddzielnych negocjacji,
podjętych pod warunkiem uznawania wspomnianego
traktatu. Zaskoczony premier Ali
al-Kilani natychmiast zadzwonił do pozostałych
konspiratorów, by się z nimi skonsultować,
co w tej sytuacji robić.
17 kwietnia spiskowcy niemal w komplecie
spotkali się w jednej z rządowych rezydencji
w Bagdadzie, by przedyskutować
sytuację. Wszyscy wyrazili pogląd, że zgoda
na brytyjską propozycję byłoby zdradą sprawy,
o którą wszyscy walczą. Ostatecznie zdecydowano,
że Irak wyrazi zgodę na tranzyt nie
więcej niż 3000 żołnierzy w danym momencie
i że jak najszybciej mają oni przemaszerować
do Transjordanii. Intencją spiskowców
było to, by jeszcze się jawnie nie przeciwstawiać
Brytyjczykom, ale żeby nie dopuścić
do brytyjskiej okupacji Iraku. 19 kwietnia
taką odpowiedź przekazano Brytyjczykom,
że nie może być jednocześnie w Iraku więcej
niż 3000 brytyjskich żołnierzy, a kolejni
mogą się wyładować dopiero po opuszczeniu
Iraku przez poprzednią grupę. Brytyjski
ambasador nie wysłał żadnej odpowiedzi
na to formalne pismo.
Takie właśnie samoloty, Vickers Valentia, były używane w 31. Dywizjonie RAF w bazie Shaiba niedaleko
od Basry, wykorzystywano je do przewozów na terenie Iraku. W kwietniu 1941 r. zaczęto przezbrajać
dywizjon w DC-2 zarekwirowane liniom Air India, które zakupiły 15 samolotów tego typu.
Tego samego dnia w Basrze zaczęła się
wyładowywać 20. Brygada Piechoty (Indyjska),
3. Dywizjon Artylerii Polowej i dowództwo
10. DP (Indyjska). I również tego
dnia Raszid Ali al-Kilani odwiedził włoską
ambasadę prosząc o jak najszybsze dosłanie
uzbrojenia oraz niemieckich i włoskich jednostek
lotniczych, które mogłyby wylądować
na irackich lotniskach.
W tym czasie doszło do pierwszego starcia
brytyjsko-irackiego. Brytyjski samolot
transportowy Vickers Valentia z 31. Dywizjonu
w drodze z Shaiba pod Basrą do Habbaniya
pod Falludżą lądował przymusowo
z 16 transportowanymi żołnierzami na pokładzie.
Został on otoczony przez żołnierzy
irackich, którzy zabili Brytyjczyków,
a samolot spalili.
W tym czasie Brytyjczycy dosłali do 4. Szkoły
Lotniczej w Habbaniya sześć myśliwców
Gloster Gladiator z Egiptu, co razem z już
tam bazującymi dało dziewięć maszyn tego
typu, każda z uzbrojeniem w postaci czterech
karabinów maszynowych kal. 7,7 mm.
Siedem dwupłatowych samolotów Fairey
Gordon używanych do holowania celów
powietrznych z powrotem przebudowano
na bombowce, montując na nich po dwa
wyrzutniki dla bomb 118 kg lub 225 kg.
Z 30 posiadanych samolotów Hawker Audax,
w identyczne wyrzutniki zdołano wyposażyć
12 z nich, pozostałe 18 były uzbrojone w karabiny
maszynowe kal. 7,7 mm, podobnie
jak 28 niemal identycznych samolotów Hawker
Hart. Co ciekawe, pierwotnie to Hart był
bombowcem lekkim, a Audax samolotem
rozpoznawczym, ale akurat Hawker Audax
miały w Habbaniya instalacje do zrzutu 9-kilogramowych
bomb szkolnych, które wymieniono
na wyrzutniki do zrzutu dwóch bomb
118 kg z jednego samolotu. W szkole było
też 27 dwusilnikowych samolotów ogólnego
przeznaczenia Airspeed Oxford, które dostosowano
do przenoszenia ładunku ośmiu
małych bomb po 9 kg. Początkowo wszystkie
te modyfikacje trafiły na potężny opór przełożonych
i samych oficerów technicznych,
którzy żądali odpowiednich biuletynów
z dowództwa. Największym problemem było
to, że choć montaż takich wyrzutników był
Iracka odmiana lekkiego samolotu bombowego Hawker Hart wyposażonego w silnik gwiazdowy
Bristol Pegasus IIM2. Lokalnie był on nazywany Nisr.
przewidziany na bombowcach Hart, to nie
na samolotach rozpoznawczych Audax, ale
te było można łatwo zmodyfikować, bowiem
miały całą instalację do zrzutu bomb szkolnych,
z pulpitem, przełącznikami, okablowaniem
itp. A z Hartów wszystko było zdjęte.
Pozostało więc wymienić jedynie wyrzutniki

Krzysztof Janowicz
Bitwa stalingradzka
Działania w powietrzu
2
20
Pierwsze samoloty Luftwaffe
pojawiły się nad Stalingradem
w listopadzie 1941 r., ale
wykonywały wówczas tylko
misje rozpoznawcze. W tym
czasie Stalingrad nie miał
żadnej osłony z powietrza,
ponieważ znajdująca się tam
stalingradzka szkoła pilotów
była wyposażona w myśliwce
szkolne I-16 typ 5, które
nie mogły być wykorzystane
w działaniach bojowych.
Dopiero loty zwiadowcze
samolotów Ju 88 pobudziły
Rosjan do bardziej energicznego
działania i w listopadzie
1941 r. przystąpiono do sformowania
dywizji lotnictwa
myśliwskiego obrony powietrznej,
102. IAD PWO.
W
trakcie tworzenia 102. IAD PWO
wystąpiły duże problemy organizacyjne,
ponieważ podporządkowane
dywizji pułki musiały polegać wyłącznie
na sobie. Służby kwatermistrzowskie lotnictwa
Stalingradzkiego Okręgu Wojskowego
zlokalizowane na lotnisku Centralnym w Stalingradzie
odmawiały obsługi pułków myśliwskich
obrony powietrznej z powodu ich
innego podporządkowania. Kiedy później
pojawiły się problemy z paliwem, wyposażeniem
elektrycznym, radiostacjami i sprzętem
wysokościowym, znowu odmówiono
im pomocy, choć wiele pilnie potrzebnych
części było dostępnych w magazynach okręgowych.
Tymczasem myśliwce szkolne I-16
wymagały dostosowania przed wprowadzeniem
do walki. Trzeba było zainstalować
na nich uzbrojenie (karabiny maszynowe
SzKAS kal. 7,62 mm i prowadnice dla niekierowanych
pocisków rakietowych RS-82
kal. 82 mm), sprzęt radiowy i tlenowy oraz
opancerzenie kabiny pilota. Zanim 102. IAD
PWO otrzymała własny magazyn samolotów
i bataliony lotniczo-techniczne, wiele części
trzeba było zdobywać sprytem i podstępem,
wykradając je z magazynów okręgowych.
Formowanie 102. IAD PWO ukończono
na początku 1942 r., dywizja miała
w swoim podporządkowaniu cztery pułki:
651. i 652. IAP (wyposażone w I-15bis) oraz
629. IAP (I-16) i 282. IAP, który posiadał 20 myśliwców
Jak-1. Wszystkie oddziały wchodzące
w skład tego związku taktycznego obrony
powietrznej uznano za jednostki bojowe
i rozpoczęły one loty patrolowe nad Stalingradem
i liniami kolejowymi prowadzącymi
do miasta oraz wzdłuż Wołgi od Astrachania
do Kamyszyna. Potem dodatkowo dołączył
do nich jeszcze 628. IAP, który jednak musiał
udać się do Moskwy po nowe samoloty myśliwskie
Jak-1, a w zamian przybył 439. IAP
wyposażony w myśliwce MiG-3.
Gdy tylko rozpoczęły się niemieckie przygotowania
do kampanii letniej 1942 r. liczba
lotów samolotów rozpoznawczych Luftwaffe
w rejonie Stalingradu znacznie wzrosła. Ich
przechwycenie było dla pilotów 102. IAD
PWO problematyczne z powodu nielicznych
dostępnych lotnisk, ale przede wszystkim
z powodu dysponowania przestarzałymi
myśliwcami. Dlatego w skład dywizji wcielono
pułki myśliwskie z 8. WA dysponujące
nowym sprzętem, czyli 2. i 156. IAP (ŁaGG-3)
oraz 43. IAP (Jak-1). Ich działalność jednak
Starsze typy sowieckich samolotów myśliwskich, jak Polikarpow I-16, wciąż znajdowały się na wyposażeniu
jednostek mieszanych (SAP), które wykonywały zadania myśliwskie i szturmowe. Pod
koniec sierpnia i na początku września 1942 r. w rejonie Stalingradu stacjonowały 23., 282., 655.
i 932. SAP. Na ich wyposażeniu był pojedyncze I-16 oraz dwupłatowe I-15 i U-2. Na zdjęciu myśliwiec
I-16 z 923. SAP z okresu walk w rejonie Stalingradu.

Tymoteusz Pawłowski
Broń pancerna
Małej Ententy i jej wrogów
36
Mała Ententa była sojuszem
Czechosłowacji, Rumunii
i Jugosławii – beneficjentów
Wielkiej Wojny – wymierzonym
w Austrię, Węgry
i Bułgarię – państwa, które
Wielką Wojnę przegrały.
Zwycięzcy utrzymali liczne
armie czasu wojennego,
przegranym zostały narzucone
ograniczenia zbrojeniowe.
Jeśli jednak chodzi o czołgi,
różnica ta była w gruncie rzeczy
nieistotna…
Austriacka piechota zmotoryzowana podczas walk w Wiedniu w 1934 r.
Wielka Wojna lat 1914-1918 zakończyła
się upadkiem trzech mocarstw:
Imperium Rosyjskiego, tureckiego
państwa Osmanów oraz habsburskich
Austro-Węgier. Największy wpływ na sytuację
w Europie miał – i wciąż ma – rozpad
tego ostatniego państwa. Nowa konstelacja
polityczna była dynamiczna i okazała się
nietrwała. Żadne z państw, które w 1918 r.
uważały się za zwycięskie – Czechosłowacja,
Rumunia i Jugosławia – nie zdołało utrzymać
integralności terytorialnej i rozpadło się
na dwa lub więcej elementów (co interesujące,
państwa te rozpadały się co najmniej
dwukrotnie). Z kolei państwa uważające się
za przegrane – Austria, Węgry, Bułgaria – starały
się odzyskać dawną wielkość i chociaż
sprowadziły klęski na swoich sąsiadów, to nie
odniosły sukcesów.
Czechosłowacja, Rumunia i Jugosławia
(do 1929 r. nazywająca się Królestwem Serbów,
Chorwatów i Słoweńców) utworzyły sojusz
zwany powszechnie Małą Ententą. Jego
początki sięgały paryskiej konferencji pokojowej,
natomiast 14 sierpnia 1920 r. podpisano
konwencję pomiędzy Czechosłowacją
a Królestwem SChS, po pewnych wahaniach
podobne bilateralne konwencje zawarła Rumunia.
27 czerwca 1930 r. podpisano układ
multilateralny, a sojuszowi nadano struktury
organizacyjne, powstała Stała Rada ministrów
spraw zagranicznych, Rada Ekonomiczna
i Sekretariat. Państwa Małej Ententy
były również sojusznikami Francji, ale nie ona
była inicjatorem tego sojuszu, tylko Czechosłowacja.
Oryginalnym celem porozumienia
było niedopuszczenie do restauracji dynastii
habsburskiej na Węgrzech lub w Austrii,
co mogłoby doprowadzić do ponownego
zjednoczenia obu państw i rewizji traktatów
pokojowych. Dla Czechosłowacji oznaczałoby
to upadek państwa, dla Rumunii i Jugosławii
„tylko” straty terytorialne.
Ta nierównomierność zagrożenia była
słabością Małej Ententy. Co więcej, każdy
z sojuszników miał sąsiada, który był do niego
wrogo nastawiony, ale przyjaźnił się z pozostałym
krajami Małej Ententy. Jugosławia
była skłócona z Włochami, których szanowali
Czesi i Rumuni. Rumunia czuła się zagrożona
przez Związek Sowiecki, w którym Praga
widziała sojusznika, podobnie zresztą jak
i Belgrad. Czechosłowacja natomiast agresywnie
działała wobec Polski, która była
sojusznikiem Rumunii, oraz obawiała się
Niemiec (podobnie jak i oficjalnie wroga Czechosłowacji
Austria). Jugosławia i Rumunia
miały wspólnego wroga w postaci Bułgarii,
która miała dobre stosunki z panslawistyczną
Czechosłowacją, ale złe z Grecją.

WOJNA W POWIETRZU
Tomasz Szlagor
North American F-86 Sabre
w wojnie koreańskiej 1950-1951
1
50
Podobnie jak pod koniec
II wojny światowej samolot
myśliwski North American
P-51 Mustang stał się symbolem
dominacji aliantów
w powietrzu nad Europą, kilka
lat później inny myśliwiec
z tej samej wytwórni lotniczej
pozwolił wojskom ONZ odzyskać
przewagę na niebie
podczas pierwszej, dużej konfrontacji
zbrojnej mocarstw
czasów Zimnej Wojny.
O
świcie 25 czerwca 1950 r. wojska KRLD
(Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej),
uzbrojone przez ZSRR
i komunistyczne Chiny, przekroczyły 38. równoleżnik.
Zaatakowana Korea Południowa
była na tę inwazję zupełnie nieprzygotowana.
Oprócz braku m.in. broni pancernej, artylerii
ciężkiej i przeciwpancernej, nie dysponowała
ona praktycznie żadnym lotnictwem,
nie licząc kilkunastu samolotów treningowych
i łącznikowych. Początkowo również
Amerykanie, którym ten kraj zawdzięczał
swoje istnienie, nie byli gotowi do jego obrony
przed zakusami komunistów.
Jednostki USAF w tym rejonie świata
były zgrupowane w Dalekowschodnich
Siłach Powietrznych (Far East Air Forces
– FEAF), złożonych z trzech armii lotniczych:
5. AF w Japonii, 13. AF na Filipinach i 20. AF
na Okinawie. Łącznie liczyły, według stanu
z 31 maja 1950 r., 1172 samoloty, w tym
504 myśliwce odrzutowe F-80 Shooting Star
oraz z napędem tłokowym: 47 F-51 Mustang
(krótko wcześniej wycofane ze służby)
i 42 dwukadłubowe, dwusilnikowe F-82 Twin
Mustang, a także 73 bombowce średnie B-26
Invader, 27 bombowców ciężkich B-29 Superfortress,
179 samolotów transportowych,
48 rozpoznawczych i 252 inne. Po wybuchu
wojny dywizjony F-80 i F-82, operując z baz
w Japonii, gdzie stacjonowały w ramach
wojsk okupacyjnych, wykonywały dalekodystansowe
patrole w rejon linii frontu. Osłaniając
ewakuację amerykańskich obywateli
z Seulu, 27 czerwca zdobyły pierwsze zwycięstwa
powietrzne w tej wojnie. Piloci Twin
Mustangów zestrzelili samolot szkolno-treningowy
Jak-11 i dwa myśliwce Ławoczkin
Ła-7, natomiast łupem pilotów F-80 padły
trzy szturmowce Ił-10.
Następnego dnia nacierające z północy
wojska KRLD wkroczyły do stolicy Korei
Południowej. Do ich powstrzymania skierowano,
oprócz jednostek USAF, lotnictwo
US Navy (myśliwce odrzutowe F9F Panther,
samoloty myśliwsko-bombowe F4U Corsair
i szturmowe AD-4 Skyraider) oraz Royal Navy
(myśliwce Seafire i Firefly). Wkrótce do akcji
weszły również dywizjony Corsairów lotnictwa
USMC (Korpusu Piechoty Morskiej),
które w zależności od potrzeb stacjonowały
w bazach lądowych lub na pokładach lotniskowców
eskortowych 1 . Siły powietrzne
walnie przyczyniły się do zażegnania kryzysu.
Zdziesiątkowały lotnictwo północnokoreańskie
(liczące ok. 120 przestarzałych samolotów)
i pomogły wyprzeć nieprzyjaciela
z powrotem za 38. równoleżnik, co nastąpiło
na początku października 1950 r.
Wojska ONZ kontynuowały natarcie, zmierzając
ku granicy Korei Północnej z Chinami.
Tego samego dnia, kiedy zajęły Pjongjang
(19 października), ok. 200 km dalej na północ
półmilionowa armia Mao Zedonga zaczęła
przekraczać graniczną rzekę Jalu i sześć dni
później przeszła do natarcia.
W tym okresie ponownie uaktywniło
się lotnictwo przeciwnika, które w przygranicznej
Mandżurii znalazło bezpieczny
azyl, ponieważ lotnikom sił ONZ zakazano
wlatywać nad terytorium Chin. Tym razem,
oprócz samolotów pamiętających czasy
II wojny światowej, napotkali nowoczesne
myśliwce odrzutowe.

W rzeczywistości tylko uszkodzili dwa, choć
na tyle poważnie, że oba zostały rozbite podczas
awaryjnego lądowania w bazie w Suwon.
Piloci 4. FIG zgłosili natomiast trzy zwycięstwa,
ale potwierdzenie znajduje tylko
jedno, które zgłosił Capt. James Jabara:
Usłyszeliśmy, jak płk Hinton woła: „Wielu bandytów
przekracza rzekę”. Właśnie zbliżaliśmy się
do tego rejonu, lecąc w górę zachodniego wybrzeża
w stronę ujścia rzeki. W chwili, gdy przelatywaliśmy
nad wybrzeżem, ppłk Emmert rozkazał: „Odrzucić
zbiorniki!”. W pobliżu Sinuiju zobaczyłem
około tuzina MiG-ów. Wykonywały zwrot w naszą
stronę. Dopiero wtedy zauważyłem, że pod prawym
skrzydłem wciąż mam zbiornik.
Lecieliśmy na wysokości około 8000 m.
Tamci byli jakieś 1000 m wyżej od nas. Gdy mijaliśmy
się czołowo, ostrzelały nas dwa MiG-i.
Odpowiedziałem ogniem i też chybiłem. Spróbowałem
wejść im na ogon, ale z powodu zakleszczonego
zbiornika nic z tego nie wyszło.
Kemp zawołał, że za nami, na godzinie piątej,
są jeszcze trzy i przymierzają się do ataku. Wykręciliśmy
w ich stronę. Wybrałem na cel tego,
który został trochę z tyłu. Odbił w lewo i przez
chwilę ścigałem go po okręgu.
Na wysokości około 7500 m wszedł w zasięg
moich kaemów. Drugą serią trafiłem go tuż pod
kokpitem i w podstawę lewego skrzydła. Nagle
buchnął płomieniami, wykręcił kilka szybkich
beczek i wpadł w korkociąg, ciągnąc za sobą
gęsty, czarny dym. Obserwowałem go, przekonany,
że wleci prosto w ziemię. Na wysokości
około 3000 m MiG wyrównał lot i pilot opuścił
kokpit. W tej samej chwili MiG eksplodował.
Nie został z niego ani jeden większy fragment.
Podleciałem do pilota, by go sfilmować fotokarabinem.
Prawie go staranowałem, kiedy
na moment pochyliłem się, by przełączyć
kamerę. Musiałem ostro odbić, by na niego
nie wpaść. Wił się pod czaszą spadochronu,
ubrany cały na czarno.
Kapitan Wiktor Nazarkin ze 196. IAP faktycznie
zdołał się katapultować. Po tym
starciu Jabara został okrzyknięty pierwszym
asem USAF nad Koreą (chociaż z sześciu zwycięstw,
które zgłosił do tamtej pory, potwierdzenie
znajduje tylko połowa) i natychmiast
odesłany do Stanów Zjednoczonych, gdzie
go czekała posada instruktora. W tym czasie
do Stanów wrócił także Col. Meyer. Na stanowisku
dowódcy 4. FIG zastąpił go Lt.Col.
Glenn Eagleston, kolejny as Mustangów
z walk nad Europą zachodnią (16 zwycięstw
indywidualnie i jedno zespołowo). Także
wspomniany w powyższej relacji Lt.Col. Benjamin
Emmert, oficer operacyjny, następnie
WOJNA W POWIETRZU
zastępca dowódcy 4. FIG, był asem Mustangów
– latem 1944 r. zestrzelił nad Rumunią
pięć Messerschmittów Bf 109, zanim wkrótce
potem, trafiony nad Węgrami ogniem przeciwlotniczym,
dostał się do niewoli.
Tymczasem Sowieci postanowili, że zdobędą
egzemplarz F-86, zmuszając jego
Główną siedzibą 4. FIW była baza lotnicza Johnson na przedmieściach Tokio, gdzie wykonano
to zdjęcie (w pierwszej połowie 1951 r.).
F-86 „Miss Louise” (n/s 49-1251) w bazie Johnson, którym latał Maj. Harry Cassleman z 4. FIG; Japonia, maj 1951 r.
pilota do lądowania w ich bazie, by przetestować
samolot i odkryć wszystkie jego tajniki.
W tym celu sformowali specjalny zespół,
złożony z pilotów doświadczalnych Instytutu
Naukowo-Badawczego Sił Powietrznych
ZSRR. Pomysł był, mówiąc oględnie, nieroztropny.
Piloci zespołu nie mieli doświadczenia
bojowego, czego dowiodła wyprawa
57

2
Tomasz Szulc
Kołowy opancerzony
pojazd rozpoznawczy BRDM-2
Od początku prac nad pojazdem
BRDM-2 brane było
pod uwagę m.in. wykorzystanie
nowego nośnika dla
rozmieszczenia wyrzutni
przeciwpancernych pocisków
kierowanych. Pierwszy
projekt dotyczył wyrzutni
perspektywicznych, samonaprowadzających
się pocisków
Głaz (oko), opracowywanych
w biurze konstrukcyjnym
CKB-598 jako Temat-32.
Rakiety miały dysponować
termoczułymi głowicami
poszukującymi. Wyrzutnia
nosiła oznaczenie 9P19 (co
można odczytać jako 9P1-09,
a to oznacza, że zaczęto ją
projektować przed wyrzutnią
9P110, czyli 9P1-10). Miała
tylko dwie prowadnice, ale
była wyposażona w mechanizm
szybkiego przeładowania
ppk ze stelaży, zamontowanych
we wnętrzu wozu.
Wyrzutnie ppk 9P122 zdobyte przez armię izraelską w październiku 1973 r.
Prace nad tym kompleksem, a w szczególności
aparaturą naprowadzania rakiet
napotkały na poważne trudności
w związku z czym budowy prototypowego
pojazdu nawet nie ukończono, a cały program
anulowano w 1963 roku. Na bazie
9P19 zbudowano natomiast wyrzutnię dla
najmniejszych radzieckich kierowanych
przewodowo rakiet przeciwpancernych
9M14 Malutka o zasięgu 3 km. W praktyce
66

Hubert Michalski
Reichenberg Fi 103:
pilotowana wersja pocisku V-1
Jednym z głównych problemów trapiących samolot-pocisk V-1
była niska celność spowodowana zastosowaniem do sterowania
lotem prostego i niezbyt skomplikowanego w produkcji
układu kierowania. Potrzeba szybkiego wprowadzenia tej broni
do użytku oraz nadmierne przywiązanie do postulatu maksymalnego
uproszczenia jej konstrukcji skutecznie uniemożliwiły
rozwiązanie tego technicznego zagadnienia na etapie prac
projektowych i badań poligonowych. Do momentu zakończenia
II wojny światowej w III Rzeszy podejmowano jednak próby mające
na celu zwiększenie precyzji ataków z udziałem V-1 w taki
sposób, aby móc razić cele punktowe, przynajmniej te powierzchniowo
większe (zakłady zbrojeniowe, rafinerie, zapory
wodne, elektronie, stocznie, kluczowe mosty, szlaki kolejowe
itp.). W pewnym momencie przybrały one dość nieoczekiwany
i szalony obrót – postanowiono bowiem, że takim „systemem
sterującym” mógłby być… człowiek. Tak właśnie rozpoczęła się
historia załogowej wersji latającej bomby.
Kłopoty z niską celnością Fi 103 (V-1) wynikały
przede wszystkim z dwóch zasadniczych
względów. Po pierwsze, system
kierowania samolotu-pocisku nie korygował
bocznego znoszenia. Drugim powodem, nie
mniej istotnym, był problem z określeniem
długości trasy przebytej przez V-1 w związku
z lotem do celu. Mierzono ją za pośrednictwem
aerologu, posiadającego mały wiatraczek,
który wprawiany był w ruch przez
napór powietrza, jakiego doświadczał już
w chwili startu. 1 Cały system kierowania latającej
bomby został zaprojektowany w taki
sposób, że prędkość obrotu tego wiatraczka
była proporcjonalna do prędkości poruszania
się tego obiektu w stosunku do atmosfery,
a nie do Ziemi. W konsekwencji, pojawienie
się wiatru skutkowało zmianą prędkości
śmigiełka, a jej wielkość wpływała na błędne
określenie przebytej trasy (w odniesieniu
do Ziemi). W następstwie niepoprawny pomiar
skutkował zbyt wczesnym rozpoczęciem
ostatniej fazy lotu bezpośrednio skierowanej
na cel, co zazwyczaj oznaczało upadek
latającej bomby przed obiektem, w który
miała trafić. 2 Wszystkie te bolączki systemu
sterowania były znane inżynierom pracującym
nad V-1. Pod koniec wojny planowano
nawet jego wymianę, ale na szczęście Niemcom
się to nie udało.
Koncepcja wykorzystania pilota (człowieka)
do nakierowana na cel samolotu-pocisku
V-1 nie wyszła z kręgu osób (inżynierów lub
naukowców) biorących udział w jego rozwoju.
Fieseler Fi 103 – popularnie zwany V-1 (Vergeltungswaffe-1,
broń odwetowa nr 1) – niemiecki
samolot-pocisk z okresu II wojny światowej.
Potocznie określany jako latająca bomba.
80

Sebastian Hassa
Trzy ostatnie rybki V:
Dolphin, Cachalot i Cuttlefish
W 1916 r. Kongres Stanów
Zjednoczonych zatwierdził
plan budowy dziewięciu
dużych okrętów podwodnych
do współpracy z flotą liniową
(fleet submarines) 1 . Rok
później – już po przystąpieniu
USA do wojny – ze względu
na pilne bieżące potrzeby, ich
budowę odsunięto w bliżej
nieokreśloną przyszłość.
Po licznych perturbacjach,
w latach 1921-1934 zbudowano
całą dziewiątkę,
określaną zbiorczo jako typ V
(V-boats). Faktycznie, okręty
te powstały w trzech seriach,
według 5 zupełnie odmiennych
projektów. Artykuł
omawia ostatnią trójkę: Dolphin,
Cachalot i Cuttlefish.
W
1926 r. powojenny rozwój sił podwodnych
US Navy osiągnął punkt
krytyczny. Pierwsze sześć dużych
okrętów podwodnych (trzy okręty typu T
i trzy typu V), okazało się dużym rozczarowaniem.
Nigdy nie osiągnęły wymaganej
prędkości i niezawodności do efektywnej
współpracy z flotą nawodną. Pierwsze trzy,
zamówione jeszcze w 1915 r., szybko zostały
przeniesione do rezerwy, a następnie bez
zbędnego rozgłosu złomowane. Druga trójka
dotrwała w linii do końca II wojny światowej,
jednak praktycznie całe swoje życie
spędziła ona w rezerwie lub pełniąc rolę jednostek
szkolnych. Wprowadzane do służby
USS Cuttlefish; lata trzydzieste. Dobrze widoczna duża obudowa kiosku z zamkniętym pomostem nawigacyjnym
i czysta linia kadłuba, cechy wyróżniające późniejszych okrętów podwodnych US Navy.
w tym samym czasie średnie okręty podwodne
typu S ciągle borykały się z różnorakimi
problemami i generalnie wypadały słabo
w porównaniu z konstrukcjami z Europy.
Co gorsza, właśnie zaaprobowane przez
Kongres trzy okręty drugiej serii V – podwodny
stawiacz min V-4 oraz podwodne krążowniki
V-5 i V-6 – praktycznie od początku programu
spotkały się z krytyką ze strony amerykańskich
podwodniaków. Cała trójka, wyraźnie
inspirowana kajzerowskim krążownikiem
podwodnym U-140, wobec fiaska budowy
okrętów podwodnych do współpracy z flotą
V-7, przyszły USS Dolphin, schodzi z pochylni w stoczni 9 marca 1931 r. Wyraźnie widoczne nisko
umieszczone wyloty wyrzutni torped.
liniową powstawała według nowego projektu
i nowej koncepcji użycia sił podwodnych.
Były to bardzo duże okręty jak na swoje czasy,
zaprojektowane z myślą o długotrwałych, samodzielnych
działaniach z dala od własnych
91