E801Z9 Chemia bez tajemnic. Poradnik nauczyciela. Klasa 8

Poradnik nauczyciela 

Szkoła podstawowa

Tomasz Manszewski, Joanna Wilmańska, Aleksandra Kwiek 

Poradnik nauczyciela 

Szkoła podstawowa

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 

Warszawa 2024 

Wydanie I 

ISBN: 978-83-02-22109-5 

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Magdalena Sulisz (redaktor koordynator) 

Redakcja techniczna: Agnieszka Przystańska 

Projekt okładki: Marek Pukszta 

Projekt graficzny: Joanna Plakiewicz 

Fotoedycja: Ignacy Składowski 

Skład i łamanie: Verde, Kraków 

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna 

00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 

KRS: 0000595068 

Infolinia: 801 220 555 

www.wsip.pl 

Druk i oprawa: Drukarnia Interak Sp. z o.o., Czarnków 

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić 

nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich 

treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. 

Szanujmy cudzą własność i prawo. 

Więcej na www.legalnakultura.pl 

Polska Izba Książki

Spis treści 

Jak korzystać z podręcznika ................................. 

Dział VIII. Warto powtórzyć 

8.1 W pracowni chemicznej ................................. 

8.2 Układ okresowy. Przemiany materii ............. 

8.3 Wartościowość. Tlenki i wodorotlenki .......... 

Podsumowanie działu VIII ................................ 

Dział IX. Kwasy 

9.1 Wzory i nazewnictwo kwasów ....................... 

9.2 Otrzymywanie kwasów tlenowych ............... 

9.3 Otrzymywanie kwasów beztlenowych ......... 

9.4 Kwaśne opady. 

Właściwości i zastosowania kwasów ............ 

Dysocjacja elektrolityczna kwasów .............. 

Podsumowanie działu IX ................................... 

Dział X. Sole 

10.1 Wzory i nazewnictwo soli ............................. 

10.2 Dysocjacja elektrolityczna soli .................... 4 

10.3 Reakcja zobojętniania .................................. 10 

10.4 Sposoby otrzymywania soli ......................... 

10.5 Reakcje strąceniowe ..................................... 

10.6 Zastosowania soli ......................................... 

Podsumowanie działu X .................................... 

Dział XII. Pochodne 

węglowodorów 

12.1 Wzory i nazewnictwo alkoholi 

monohydroksylowych ................................. 

12.2 Metanol i etanol – właściwości 

i zastosowania .............................................. 

12.3 Glicerol – alkohol polihydroksylowy ........... 

12.4 Kwasy karboksylowe .................................... 

12.5 Właściwości kwasu octowego ..................... 

12.6 Estry ............................................................... 

Podsumowanie działu XII ................................. 

Dział XIII. Biologia siostrą chemii 

13.1 Wyższe kwasy tłuszczowe ............................ 

13.2 Tłuszcze .......................................................... 

13.3 Aminokwasy. 

Powstawanie peptydów i białek ................. 

13.4 Białka – koagulacja i wykrywanie ................ 

13.5 Cukry – podział i funkcje .............................. 

13.6 Glukoza i fruktoza ......................................... 

13.7 Sacharoza ...................................................... 

13.8 Skrobia i celuloza .......................................... 

Podsumowanie działu XIII ................................ 

Dział XI. Węglowodory 

11.1 Węgiel. Naturalne źródła 

węglowodorów ............................................. 

11.2 Węglowodory nasycone – alkany ............... 

11.3 Węglowodory nienasycone – alkeny 

i alkiny ............................................................ 

11.4 Właściwości i zastosowania 

węglowodorów nienasyconych .................. 

11.5 Wykrywanie wiązania wielokrotnego ......... 

Podsumowanie działu XI ...................................

Chemia bez tajemnic | Klasa 8 | Dział X Scenariusz lekcji 10.2 

SCENARIUSZ LEKCJI 10.2 

Temat: Dysocjacja elektrolityczna soli 

Wymagania podstawy programowej: 

Wymagania ogólne: 

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń: 

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii 

informacyjno-komunikacyjnych. 

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń: 

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych; 

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną; 

5) wykorzystuje wiedzę do rozwiązywania prostych problemów chemicznych; 

6) stosuje poprawną terminologię. 

Wymagania szczegółowe: 

VII. Sole. Uczeń: 

4) pisze równania dysocjacji elektrolitycznej soli rozpuszczalnych w wodzie. 

Cele szczegółowe. Uczeń: 

X wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna soli rozpuszczalnych w wodzie; 

X zapisuje i odczytuje równania dysocjacji soli rozpuszczalnych w wodzie; 

X projektuje i przeprowadza doświadczenia, w których bada przewodnictwo elektryczne roztworów soli; 

X utrwala: 

• znajomość pojęć: dysocjacja elektrolityczna (jonowa), elektrolit i nieelektrolit; 

• umiejętność pracy z tabelą rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie. 

Metody pracy: 

X dyskusja 

X praca z tabelą rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie 

X praca indywidualna ucznia z podręcznikiem i zeszytem ćwiczeń 

» pokaz nauczycielski 

» praca w grupie 

Środki dydaktyczne: 

X podręcznik ucznia 

X zeszyt ćwiczeń 

X tabela rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie 

» sprzęt i odczynniki potrzebne do wykonania doświadczenia: zlewka, cylinder miarowy, łyżeczka, bagietka, 

zestaw do zbudowania obwodu prądu elektrycznego (2 elektrody, przewód elektryczny, krokodylki, 

bateria 4,5 V, żarówka) lub detektor przewodnictwa elektrycznego, woda destylowana, sól rozpuszczalna 

w wodzie (np. chlorek sodu, siarczan(VI) miedzi(II), siarczan(VI) magnezu) 

» załącznik nr 1 do lekcji 10.2, nożyczki 

» multibook 

» plansze interaktywne 

Autor: Tomasz Manszewski 

4 © Copyright by WSiP


Przebieg lekcji 

I. Faza wstępna 

1. Nauczyciel sprawdza listę obecności. Uczniowie zapisują temat lekcji w zeszycie przedmiotowym. 

2. Nauczyciel omawia wstęp do lekcji z podręcznika. 

Bank pomysłów 

Uczniowie słuchają wprowadzenia do lekcji 10.2 z multibooka. 

Warto, aby uczniowie przypomnieli sobie przed lekcją następujące zagadnienia: jon, kation, anion, 

dysocjacja elektrolityczna (jonowa), dysocjacja elektrolityczna (jonowa) wodorotlenków rozpuszczalnych 

w wodzie, elektrolit, nieelektrolit, tabela rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie. 

i 

II. Faza wykonawcza 

1. Nauczyciel na podstawie ramki Schemat modelowy dysocjacji elektrolitycznej chlorku sodu omawia dysocjację 

elektrolityczną soli. 

2. Nauczyciel szczególną uwagę zwraca na fakt, że dysocjacji ulegają sole tylko rozpuszczalne w wodzie. 

Wyjaśnia, że informację o tym, czy sól rozpuszcza się wodzie ‒ podobnie jak dla wodorotlenków ‒ można 

odczytać z tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie. Wykorzystuje Tabelę rozpuszczalności 

wybranych soli i wodorotlenków w wodzie (w 25 °C) do przypomnienia, w jaki sposób odczytywać informacje 

z tabeli rozpuszczalności. 


Do przypomnienia, w jaki sposób odczytywać informacje z tabeli rozpuszczalności nauczyciel wykorzystuje 

planszę Tabela rozpuszczalności z podręcznika oraz Interaktywną tabelę rozpuszczalności z plansz 

interaktywnych. 

3. Nauczyciel omawia Doświadczenie 1 z podręcznika. 


Nauczyciel na forum klasy wykonuje doświadczenie, 

w którym bada przewodnictwo 

elektryczne wody destylowanej oraz 

wybranej soli. W tym celu do zlewki wlewa 

ok. 50 cm 3 wody destylowanej i zanurza 

w niej elektrody (a). Po zanurzeniu 

elektrod w wodzie destylowanej żarówka 

woda 

destylowana 

(albo dioda) nie świeci. Następnie do zlewki dodaje łyżeczkę soli i miesza zawartość zlewki aż do 

rozpuszczenia substancji. Zanurza elektrody w sporządzonej mieszaninie (b). Wówczas żarówka (albo 

dioda) świeci. Po wykonaniu doświadczenia nauczyciel podkreśla fakt, że przepływ prądu przez roztwór 

soli jest możliwy dzięki dysocjacji elektrolitycznej. 

4. Nauczyciel omawia ogólne równanie dysocjacji elektrolitycznej soli. Wraz z uczniami analizuje tabelę 

z równaniami dysocjacji wybranych soli i sposobem ich odczytu z podręcznika. 

5. Uczniowie rozwiązują wybrane zadania z podręcznika i zeszytu ćwiczeń. 

a 

wodny 

roztwór soli 

b 





Nauczyciel każdej parze uczniów rozdaje załącznik nr 1 do lekcji 10.2. Uczniowie wycinają puzzle 

i wykonują polecenia zgodnie z instrukcją. 

III. Faza podsumowująca 

1. Nauczyciel podsumowuje wiadomości, które uczniowie zdobyli na lekcji. Wspólnie z uczniami kontrolują 

poprawność rozwiązań wybranych zadań z podręcznika i zeszytu ćwiczeń. Jeżeli jest taka potrzeba, to 

nauczyciel bardziej szczegółowo omawia zagadnienia, które sprawiły uczniom największą trudność. 


Uczniowie oglądają film podsumowujący lekcję 10.2 i rozwiązują zadanie interaktywne z multibooka. 

Praca domowa 

X Dla wszystkich uczniów: 

1. Zadania do tematu 10.2 z podręcznika, których nie udało się zrobić na lekcji. 

2. Zadania do tematu 10.2 z zeszytu ćwiczeń, których nie udało się zrobić na lekcji (oprócz zadania 5 i 6). 

X Dla uczniów zainteresowanych: 

1. Zadanie 5 i 6 z zeszytu ćwiczeń. 

Rozwiązania do zadań z podręcznika 

Zadanie 1. a) K 3 

PO 4 

, Na 2 

SO 4 

; b) Al(NO 3 

) 3 

, BaCl 2 

Zadanie 2. 1 ‒ F, 2 ‒ P, 3 ‒ F, 4 ‒ P, 5 ‒ F 

Zadanie 3. chlorek wapnia, siarczan(VI) sodu, siarczek sodu; 

H 2 

O H 2 

O H 2 

O 

CaCl 2 

Ca 2+ + 2 Cl – , Na 2 

SO 4 

2 Na + + SO 4 

2‒ 

, Na 2 

S 2 Na + + S 2‒ 

Zadanie 4. Sole azotanowe(V) są dobrze rozpuszczalne w wodzie. Al(NO 3 

) 3 

Al 3+ + 3 NO 3 

‒ 

H 2 

O 

Rozwiązania do zadań z zeszytu ćwiczeń 

Zadanie 2. D 

Zadanie 3. chlorek żelaza(III), azotan(V) miedzi(II), siarczek baru, siarczan(VI) glinu, azotan(V) wapnia, 

H 2 

O H 2 

O H 2 

O 

chlorek glinu, fosforan(V) sodu; FeCl 3 

Fe 3+ + 3 Cl ‒ ; Cu(NO 3 

) 2 

Cu 2+ + 2 NO 3‒ 

; BaS Ba 2+ + S 2‒ ; 

H 2 

O H 2 

O H 2 

O H 2 

O 

Al 2 

(SO 4 

) 3 

2 Al 3+ + 3 SO 4 

2‒ 

; Ca(NO 3 

) 2 

Ca 2+ + 2 NO 3‒ 

; AlCl 3 

Al 3+ + 3 Cl ‒ ; Na 3 

PO 4 

3 Na + + PO 4 

3‒ 

Zadanie 4. a) FeCl 3 

‒ chlorek żelaza(III), KNO 3 

‒ azotan(V) potasu, Ca(NO 3 

) 2 

‒ azotan(V) wapnia lub 

Fe(NO 3 

) 3 

‒ azotan(V) żelaza(III), KCl – chlorek potasu, CaCl 2 

– chlorek wapnia; b) Al 2 

(SO 4 

) 3 

‒ siarczan(VI) 

glinu, Na 2 

SO 4 

– siarczan(VI) sodu, KNO 3 

– azotan(V) potasu 

Zadanie 5. Rozstrzygnięcie: Więcej jonów magnezu dostarczy siarczan(VI) magnezu. Uzasadnienie: 

Azotan(V) magnezu dostarczy 162 g jonów magnezu, a siarczan(VI) magnezu ‒ 200 g jonów magnezu. 



Chemia bez tajemnic | Klasa 8 | Dział X Załącznik nr 1 do lekcji 10.2 

ZAŁĄCZNIK NR 1 DO LEKCJI 10.2 

Temat: Dysocjacja elektrolityczna soli 

Dysocjacja elektrolityczna soli 

Wytnijcie puzzle i potasujcie je. Ułóżcie z nich wzory soli. Zapiszcie je w zeszycie przedmiotowym. Sprawdźcie 

w tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie, które z tych soli ulegają dysocjacji elektrolitycznej. 

Napiszcie dla nich w zeszycie przedmiotowym równania dysocjacji. Odczytajcie je. 

Na + Na + Mg 2+ 

Na + Na + 

Mg 2+ 

Na + Na + 

Mg 2+ 

K + K + 

Ca 2+ 

K + K + 

Ca 2+ 




K + K + Fe 3+ 

Ca 2+ Ca 2+ 

Fe 3+ 

Fe 3+ Al 3+ 

Ca 2+ NO 3 

– 

Cl – 

Al 3+ Al 3+ 

Cl – 

– 

NO 3 

S 2– 

– 

Cl – NO 3 




S 2– S 2– 

SO 4 

2– 

SO 4 

2– 

SO 4 

2– 

SO 4 

2– 

SO 3 

2– 

SO 3 

2– 

SO 3 

2– 

SO 3 

2– 

SO 4 

2– 

SO 3 

2– 

CO 3 

2– PO 4 

3– 

PO 4 

3– 




SCENARIUSZ LEKCJI 10.3 

Temat: Reakcja zobojętniania 

Wymagania podstawy programowej: 

Wymagania ogólne: 

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń: 

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych; 

6) stosuje poprawną terminologię. 

III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń: 

1) bezpiecznie posługuje się prostym sprzętem laboratoryjnym i podstawowymi odczynnikami 

chemicznymi; 

2) projektuje i przeprowadza proste doświadczenia chemiczne; 

3) rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia. 

Wymagania szczegółowe: 

VII. Sole. Uczeń: 

1) projektuje i przeprowadza doświadczenie oraz wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania (HCl + NaOH); 

pisze równania reakcji zobojętniania w formie cząsteczkowej i jonowej. 

Cele szczegółowe. Uczeń: 

X wyjaśnia, na czym polega reakcja zobojętniania; 

X zapisuje przebieg reakcji między kwasem a wodorotlenkiem rozpuszczalnym w wodzie w trzech formach: 

cząsteczkowej, jonowej pełnej i jonowej skróconej; 

X projektuje i przeprowadza doświadczenia, w których przeprowadza reakcję wodorotlenku sodu z kwasem 

solnym w obecności wskaźnika kwasowo-zasadowego; 

X utrwala znajomość zagadnień: skala pH, odczyn roztworu, wskaźniki kwasowo-zasadowe, dysocjacja 

elektrolityczna kwasów, wodorotlenków i soli, stężenie procentowe roztworu, prawo zachowania masy, 

nazwy i przeznaczenie naczyń oraz sprzętu laboratoryjnego. 

Metody pracy: 

X dyskusja 

X praca z tabelą rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie 

X praca indywidualna ucznia z podręcznikiem i zeszytem ćwiczeń 

» pokaz nauczycielski 

» praca w grupie 

Środki dydaktyczne: 

X podręcznik ucznia 

X zeszyt ćwiczeń 

X tabela rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie 

» sprzęt i odczynniki potrzebne do wykonania doświadczenia: kolba stożkowa, cylinder miarowy, biureta, 

statyw z łapą, roztwór wodorotlenku sodu, kwas solny, alkoholowy roztwór fenoloftaleiny o stężeniu 1 % 

» karta pracy nr 1 do lekcji 10.3, sprzęt i odczynniki potrzebne do wykonania doświadczenia: kolby stożkowe, 

cylindry miarowe, biurety, statywy z łapą, roztwór wodorotlenku sodu, kwas solny, kwas siarkowy(VI), 

alkoholowy roztwór fenoloftaleiny o stężeniu 1 % 

» multibook 

» plansze interaktywne 




Przebieg lekcji 

I. Faza wstępna 

1. Nauczyciel sprawdza listę obecności. Uczniowie zapisują temat lekcji w zeszycie przedmiotowym. 

2. Nauczyciel omawia wstęp do lekcji z podręcznika. 


Uczniowie słuchają wprowadzenia do lekcji 10.3 z multibooka. 

II. Faza wykonawcza 

1. Nauczyciel rysuje na tablicy skalę pH. Pyta uczniów: Co to znaczy, że odczyn roztworu jest kwasowy, 

obojętny i zasadowy? Przypomina, że kwasy mają odczyn kwasowy, a zasady ‒ odczyn zasadowy. 

Reakcja zobojętniania jest jedną z podstawowych metod otrzymywania soli. Aby zrozumieć jej 

przebieg, uczniowie muszą znać pojęcie odczynu roztworu. Jeżeli jest taka potrzeba, warto również 

przypomnieć uczniom barwy wskaźników kwasowo-zasadowych w roztworach o danym odczynie, 

ogólne równania dysocjacji elektrolitycznej kwasów i wodorotlenków rozpuszczalnych w wodzie 

oraz zagadnienia związane z uzgadnianiem równań reakcji chemicznych. 

i 

2. Nauczyciel na podstawie informacji zawartych w podręczniku wyjaśnia, czym jest reakcja zobojętniania. 

Na podstawie ramki Schemat modelowy reakcji zobojętniania opisuje jej przebieg. 


Do wyjaśnienia, czy jest reakcja zobojętniania oraz opisu jej przebiegu nauczyciel wykorzystuje planszę 

Reakcja zobojętnienia z plansz interaktywnych. 

3. Nauczyciel omawia Doświadczenie 1 z podręcznika. 


Uczniowie oglądają filmy Reakcja zobojętniania i Reakcja wodorotlenku sodu z kwasem siarkowym(VI) 

z multibooka. 

Nauczyciel na forum klasy wykonuje doświadczenie, w którym bada przebieg reakcji wodorotlenku 

sodu z kwasem solnym w obecności fenoloftaleiny. 

4. Nauczyciel tłumaczy, np. na podstawie informacji z podręcznika, zapis przebiegu reakcji zobojętniania 

w trzech formach: cząsteczkowej, jonowej pełnej i jonowej skróconej. Zaznacza, że jest to jedna z metod 

otrzymywania soli. 

Podczas lekcji warto odnieść się do zastosowań reakcji zobojętniania m.in. w medycynie i rolnictwie. 

Osoby cierpiące na nadkwasotę, czyli nadmierne wydzielanie się soku żołądkowego, mogą 

stosować leki zobojętniające (neutralizujące) kwas solny w żołądku. W skład takich preparatów 

często wchodzą wodorotlenki glinu i magnezu oraz inne substancje zobojętniające kwas solny 

(zwiększające pH soku żołądkowego). Reakcja zobojętniania zachodzi również podczas uzyskiwania 

za pomocą nawozów odpowiednich wartości pH gleby. Ten czynnik ma duże znaczenie w prawidłowym 

wzroście i rozwoju roślin. 

i 




5. Uczniowie rozwiązują wybrane zadania z podręcznika i zeszytu ćwiczeń. 


Nauczyciel dzieli klasę na 4‒6-osobowe grupy. Każda grupa otrzymuje kartę pracy nr 1 do lekcji 10.3 

oraz zestaw odczynników i sprzętu. Uczniowie wykonują doświadczenie i wypełniają kartę pracy. 

Uwaga: niezbędne jest przygotowanie przez nauczyciela roztworów kwasów siarkowego(VI) i chlorowodorowego 

o zbliżonych stężeniach molowych. Pozwoli to uczniom na ilościowe zrozumienie 

procesu zobojętniania z wykorzystaniem kwasów o różnej liczbie atomów wodoru w cząsteczkach. 

III. Faza podsumowująca 

1. Nauczyciel podsumowuje wiadomości, które uczniowie zdobyli na lekcji. Jeżeli jest taka potrzeba, to 

nauczyciel bardziej szczegółowo omawia zagadnienia, które sprawiły uczniom największą trudność. 


Uczniowie oglądają film podsumowujący lekcję 10.3 i rozwiązują zadanie interaktywne z multibooka. 

Praca domowa 

X Dla wszystkich uczniów: 

1. Zadania do tematu 10.3 z podręcznika, których nie udało się zrobić na lekcji (oprócz zadania 4). 

2. Zadania do tematu 10.3 z zeszytu ćwiczeń, których nie udało się zrobić na lekcji (oprócz zadania 5). 

X Dla uczniów zainteresowanych: 

1. Zadanie 4 z podręcznika i zadanie 5 z zeszytu ćwiczeń. 

Rozwiązania do zadań z podręcznika 

Zadanie 1. W doświadczeniu przedstawiającym reakcję zobojętniania kwasu solnego roztworem wodorotlenku 

sodu można użyć oranżu metylowego. W kwasie solnym oranż przyjmie czerwone zabarwienie. 

Podczas wlewania do kwasu solnego roztworu wodorotlenku sodu następuje zmiana odczynu roztworu 

z kwasowego na obojętny. Wówczas oranż metylowy zmieni zabarwienie na pomarańczowe. 

Zadanie 2. KOH, Ba(OH) 2 

, LiOH; 

KOH + HCl KCl + H 2 

O, K + + OH ‒ + H + + Cl ‒ K + + Cl ‒ + H 2 

O, OH ‒ + H + H 2 

O; 

Ba(OH) 2 

+ 2 HCl BaCl 2 

+ 2 H 2 

O, Ba 2+ + 2 OH ‒ + 2 H + + 2 Cl ‒ Ba 2+ + 2 Cl ‒ + 2 H 2 

O, 

2 OH ‒ + 2 H + 2 H 2 

O, OH ‒ + H + H 2 

O; 

LiOH + HCl LiCl + H 2 

O, Li + + OH ‒ + H + + Cl ‒ Li + + Cl ‒ + H 2 

O, OH ‒ + H + H 2 

O; 

Zadanie 3. Ca(OH) 2 

+ 2 HCl CaCl 2 

+ 2 H 2 

O, Ca 2+ + 2 OH ‒ + 2 H + + 2 Cl ‒ Ca 2+ + 2 Cl ‒ + 2 H 2 

O, 

2 OH ‒ + 2 H + 2 H 2 

O, OH ‒ + H + H 2 

O; 

KOH + HNO 3 

KNO 3 

+ H 2 

O, 

K + + OH ‒ + H + ‒ 

+ NO 3 

K + ‒ 

+ NO 3 

+ H 2 

O, OH ‒ + H + H 2 

O; 

2 NaOH + H 2 

SO 4 

Na 2 

SO 4 

+ 2 H 2 

O, 2 Na + + 2 OH ‒ + 2 H + 2‒ 

+ SO 4 

2 Na + 2‒ 

+ SO 4 

+ 2 H 2 

O, 

2 OH ‒ + 2 H + 2 H 2 

O, OH ‒ + H + H 2 

O 




Rozwiązania do zadań z zeszytu ćwiczeń 

Zadanie 1. Ba(OH) 2 

, HCl; 

a) Ba(OH) 2 

+ 2 HCl BaCl 2 

+ 2 H 2 

O; 

b) Ba 2+ + 2 OH ‒ + 2 H + + 2 Cl ‒ Ba 2+ + 2 Cl ‒ + 2 H 2 

O; 

c) 2 OH ‒ + 2 H + 2 H 2 

O, OH ‒ + H + H 2 

O 

Zadanie 2. a) I. roztwór wodorotlenku potasu, II. kwas solny + roztwór oranżu metylowego; 

b) forma cząsteczkowa: KOH + HCl KCl + H 2 

O; 

forma jonowa pełna: K + + OH ‒ + H + + Cl ‒ K + + Cl ‒ + H 2 

O; 

forma jonowa skrócona: OH ‒ + H + H 2 

O 

Zadanie 3. a) Ca(OH) 2 

+ 2 HNO 3 

Ca(NO 3 

) 2 

+ 2 H 2 

O 

forma jonowa pełna: Ca 2+ + 2 OH ‒ + 2 H + ‒ 

+ 2 NO 3 

Ca 2+ ‒ 

+ 2 NO 3 

+ 2 H 2 

O 

forma jonowa skrócona: 2 OH ‒ + 2 H + 2 H 2 

O, OH ‒ + H + H 2 

O 

b) 2 KOH + H 2 

SO 4 

K 2 

SO 4 

+ 2 H 2 

O 

forma jonowa pełna: 2 K + + 2 OH ‒ + 2 H + 2‒ 

+ SO 4 

2 K + 2‒ 

+ SO 4 

+ 2 H 2 

O 


O, OH ‒ + H + H 2 

O 

c) Ba(OH) 2 

+ H 2 

S BaS + 2 H 2 

O 

forma jonowa pełna: Ba 2+ + 2 OH ‒ + 2 H + + S 2‒ Ba 2+ + S 2‒ + 2 H 2 

O 

forma jonowa skrócona: 2 OH ‒ + 2 H + 2 H 2 O, OH ‒ + H + H 2 

O 

d) 3 NaOH + H 3 

PO 4 

Na 3 

PO 4 

+ 3 H 2 

O 

forma jonowa pełna: 3 Na + + 3 OH ‒ + 3 H + 3‒ 

+ PO 4 

3 Na + 3‒ 

+ PO 4 

+ 3 H 2 

O 


O, OH ‒ + H + H 2 

O 

Zadanie 4. 61 g 

Zadanie 5. W nadmiarze użyto roztworu wodorotlenku potasu. 



Chemia bez tajemnic | Klasa 8 | Dział X Karta pracy nr 1 do lekcji 10.3 

KARTA PRACY NR 1 DO LEKCJI 10.3 

Temat: Reakcja zobojętniania 

Reakcje zobojętniania wodorotlenku sodu kwasami chlorowodorowym i siarkowym(VI) zachodzą w jednakowy 

sposób na poziomie molekularnym. Jednak z uwagi na różną liczbę atomów wodoru w cząsteczkach 

kwasów, stechiometria obydwu procesów się różni. 

a) Zapiszcie i uzgodnijcie równania reakcji zobojętniania roztworu wodorotlenku sodu kwasami chlorowodorowym 

i siarkowym(VI). 

b) Zastanówcie się, czy w przypadku takiej samej liczby cząsteczek każdego z kwasów w jednostce objętości, 

objętości każdego z kwasów będą jednakowe przy zobojętnianiu jednakowych objętości roztworu 

wodorotlenku sodu, a następnie wykonajcie doświadczenie Zobojętnianie roztworu wodorotlenku 

sodu kwasami chlorowodorowym i siarkowym(VI) i przekonajcie się, czy wasze przypuszczenia są poprawne. 

Uzupełnijcie tabelę. Zaproponujcie hipotezę, podajcie nazwy niezbędnego sprzętu i odczynników. 

Opiszcie przebieg doświadczenia i narysujcie schemat. Zapiszcie obserwacje (liczcie dokładnie krople 

wprowadzanych kwasów) i wnioski oraz zweryfikujcie hipotezę. 

Problem badawczy 

Czy podczas zobojętnienia roztworu wodorotlenku zostaną użyte takie same objętości kwasów 

chlorowodorowego i siarkowego(VI)? 

Hipoteza 

Sprzęt 

Odczynniki 

Przebieg 

doświadczenia 

wraz ze schematem 

Obserwacje 

Wnioski 

Weryfikacja 

hipotezy 

c) W 100 cm 3 roztworu jest 4 g wodorotlenku sodu. Oblicz, ile cm 3 kwasu chlorowodorowego o stężeniu 

10 % i ile cm 3 kwasu siarkowego(VI) o stężeniu 10 % jest potrzebne do zobojętnienia 10 cm 3 roztworu 

wodorotlenku sodu. Gęstość 10-proc. kwasu chlorowodorowego to 1,05 g/cm 3 , a 10-proc. kwasu siarkowego(VI) 

to 1,07 g/cm 3 (1013 hPa, 25 °C).

E801Z9 Chemia bez tajemnic. Poradnik nauczyciela. Klasa 8

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?