POST_SCRIPTUM_4_2023_24
POST SCRIPTUM – Niezależny kwartalnik literacko-artystyczny tworzony przez polsko-brytyjski zespół. W tym numerze m.in.: reliefy Piotra Michnikowskiego, Teatr Nikoli, wywiad z Anją Orthodox, obrazy Rafała Masiulańca, poezja Adama Gwary, wywiad z Justyną Majkowską i Piotrem Cajdlerem, esej prof. Izoldy Kiec o Karin Stanek.
POST SCRIPTUM – Niezależny kwartalnik literacko-artystyczny tworzony przez polsko-brytyjski zespół. W tym numerze m.in.: reliefy Piotra Michnikowskiego, Teatr Nikoli, wywiad z Anją Orthodox, obrazy Rafała Masiulańca, poezja Adama Gwary, wywiad z Justyną Majkowską i Piotrem Cajdlerem, esej prof. Izoldy Kiec o Karin Stanek.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
przeszkadza w zanurzeniu się w kontemplacyjny<br />
świat dzieł wnikliwych<br />
Holendrów: Rembrandta, Vermeera,<br />
Halsa.<br />
Krążę po parterze skrzydła Denon –<br />
gdzieś tutaj były zawsze eksponowane<br />
rzeźby głów greckich filozofów<br />
– szukam realistycznej, o niezbyt<br />
regularnych rysach, myślącej twarzy<br />
Sokratesa. Bezskutecznie. Ateński<br />
myśliciel wyjechał w kolejną przymusową,<br />
pośmiertną podróż, tym razem<br />
na Bliski Wschód. Rzeźba eksponowana<br />
jest teraz w Abu Zabi, w Luwrze<br />
Zjednoczonych Emiratów Arabskich.<br />
Za to w innym z zakamarków muzeum<br />
przypadkiem trafiam na czasową ekspozycję<br />
rzeźb prymitywnych, wypożyczonych<br />
z Muzeum du quai Branly. Zatrzymuje<br />
mnie rzeźbiona w tufie wulkanicznym<br />
wspaniała głowa z Rapa<br />
Nui. Pochodzi z X/XV wieku. Ta silnie<br />
zredukowana twarz ma zdecydowany<br />
wyraz, twardy i uparty, co podkreśla<br />
kształt zaciśniętych wąskich ust i mocna<br />
linia wypukłego czoła oraz wyrazisty<br />
łuk brwi, ukrywający oczy w głębi.<br />
Tuż obok stoi figura, która tylko<br />
z pozoru wygląda jak dziecinnie sympatyczne<br />
i zabawne straszydło. To<br />
groźny bóg Kuka’ilimoku z Hawajów –<br />
„łapacz ziemi”, którego obłaskawiano<br />
ofiarami z ludzi.<br />
W kolejnej sali napotykam fantastyczną<br />
niebieską postać – Trrou Körrou<br />
z Archipelagu Vanuatu w Oceanii.<br />
Posąg jest niezwykły. Własne znaczenie<br />
ukrywa pod przymkniętymi powiekami,<br />
a jego uduchowiona twarz<br />
w kształcie migdała jest pełna wewnętrznej<br />
ciszy i równowagi. Nie ma<br />
w niej lęku i chaosu. To duch. Może<br />
opiekun, a może totem, który wchłania<br />
w siebie i niweczy człowiecze niepokoje.<br />
Nieziemsko błękitny. Piękny<br />
nieskażoną pierwotną harmonią.<br />
Co takiego mają w sobie te prymitywne<br />
rzeźby, figury, maski, że siłą rzeczy<br />
przyciągają uwagę i tak mocno działają?<br />
Może wyczuwa się w nich zaklęte<br />
i obezwładnione lęki pierwotnych<br />
artystów, ówczesnych ludzi, atawistyczne,<br />
dziedziczone po przodkach,<br />
a jednak tkwiące głęboko również<br />
w świadomości współczesnego człowieka,<br />
człowieka wszech czasów…?<br />
Ciekawe – Pablo Picasso, po czasie<br />
mroków błękitu i fazie stopniowego<br />
powrotu do odczuwania przyjemności<br />
życia w okresie różowym, również<br />
zmierzał w stronę pierwotnej maski.<br />
Do przełomowych w jego twórczości<br />
pustych spojrzeń w twarzach – maskach<br />
Panien z Awinionu. A potem<br />
jeszcze dalej – aż do powrotu we własny<br />
pierwotny świat niczym niepohamowanej<br />
twórczej ekspresji.<br />
Zajęło mi cztery lata, aby malować jak<br />
Rafael, ale uczyłem się całe życie, aby<br />
malować jak dziecko. (Pablo Picasso)<br />
W Muzeum Archeologicznym, w salach<br />
twierdzy w Saint-Germain-en-<br />
-Laye, zanurzam się głęboko w miniony<br />
świat. Z otchłani czasu wyłaniają<br />
się ku mnie, wyryte i narysowane na<br />
kamiennych blokach, paleolityczne<br />
wizerunki zwierząt i ludzi odnalezione<br />
na terenie Francji, a także<br />
figury, rzeźby i inne obiekty twórczości<br />
człowieka pierwotnego przywiezione<br />
z różnych części naszego<br />
globu. Udziela mi się ponadczasowy<br />
spokojny duch tego miejsca,<br />
w którym czuje się niezwykły potencjał<br />
człowieka do wiecznego<br />
odradzania się. Z głębin ludzkiej<br />
istoty, jak z wnętrza Ziemi, bije<br />
nieprzerwanie tajemnicze źródło<br />
niepohamowanej woli tworzenia.<br />
Opuszczam puste i ciche sale zamku.<br />
Zmierzam nad wysoki urwisty<br />
brzeg Sekwany szeroką aleją francuskiego<br />
parku, w którym przyroda<br />
została ujarzmiona do geometrycznych<br />
form kwiatowych rabat<br />
i równych szpalerów drzew. Patrzę<br />
na rozciągającą się przede mną<br />
rozległą przestrzeń, aż po daleki<br />
mglisty horyzont wypełnioną szarą<br />
dwunastomilionową aglomeracją<br />
z betonu. Mimo woli myślami odpływam<br />
bardzo daleko stąd – tam, gdzie<br />
w odległości dziesięciu tysięcy kilometrów<br />
i dystansie wielu tysięcy lat<br />
rozwoju cywilizacji, w dziewiczym<br />
lesie tropikalnej selwy, ostatni pierwotni<br />
Indianie Guarani, w instynktownym<br />
odruchu harmonii z naturą<br />
i odwieczną tradycją własnego plemienia,<br />
malują swoje twarze czerwonym<br />
sokiem owocu uruku. [RS]<br />
RENATA SZPUNAR<br />
<strong>POST</strong> <strong>SCRIPTUM</strong><br />
31
Change language