Y Cymro - Medi 2023

More documents

Recommendations

Info

6 BARN: ‘Beth tybed fyddai’r polisi golygyddol pe bai tîm Cymru, yn hytrach na Lloegr, wedi cyrraedd y ffeinal?’ Efallai fod llawer ohonoch yn credu bod gormod o sylw yn cael ei roi i fyd chwaraeon, yn enwedig felly y ‘tri mawr’, pêl-droed, rygbi a chriced. Mor aml y clywn pobl yn cwyno ‘nad oes dim ar y teli ma ond ffwtbol’, a hawdd deall hynny ar adegau, o gofio nad oes gan rai ohonom affliw o ddim diddordeb mewn gwylio dynion yn eu hoed a’u hamser yn cicio gwynt mewn peli lledr o gwmpas caeau’r wlad. Neu, o droi at y bedwaredd gêm honno, golff, sy’n llyncu gymaint o fywydau rhai - pa bwrpas sydd mewn gwylio dynion a merched yn eu hoed a’u hamser yn trio taro pêl fach wen i dwll yn y ddaear? Ydi, mae’n hawdd dilorni’r fath weithgaredd, ond does dim gwadu fod yna filiynau yn meddwl yn wahanol - a finnau yn eu plith. A’r ffaith amdani yw y gall byd chwaraeon ddysgu llawer inni am y natur ddynol, am gymdeithas, ac am y modd yr ydym yn trefnu ein byd. Cymrwch er enghraifft wleidyddiaeth yr ynysoedd Prydeinig, a’r modd y mae’r gwahanol awdurdodau yn ymagweddu tuag at y cenhedloedd sy’n trigo ar yr ynysoedd hyn. Mae’r awdurdodau sy’n rhedeg pêl-droed a rygbi yn ddigon hapus i gydnabod hawl Cymru a’r Alban i gael timau ‘cenedlaethol’, a chydnabod eu hawl i gystadlu am Gwpan Ewrop, neu Gwpan y Byd, fel gwledydd sofran. Pan ddaw hi’n fater o ddelio gydag Iwerddon, fodd bynnag, mae gwahaniaeth diddorol rhwng pêl-droed a rygbi: timoedd ar wahân i Weriniaeth Iwerddon a Gogledd Iwerddon mewn DRWY LYGAD BARCUD sdsadsd Ddiwedd mis Gorffennaf collodd Cymru un o’i chymeriadau cynhesaf sef Clive Rowlands. Oedd, roedd Clive yn chwedl yn y byd rygbi. Ond roedd e’n llawer mwy na hynny. Roedd Clive hefyd yn Gymro cyflawn. Yn wir, ni allai fod yn ddim ond talp o Gymro. Pan oeddwn i’n un o gyflwynwyr ‘Pnawn Da’ yn Llanelli rhwng 1999 a 2004 byddai Clive yn un o gyfranwyr rheolaidd yrhaglen a theimlwn hi’n fraint cael ei holi. Roedd gwybodaeth Clive am gêm y bêl hirgron yn ddihysbydd. Ond beth bynnag fyddai pwnc ein trafod byddai’n orfodol sôn am un cyn-chwaraewr yn arbennig. Dai Morris oedd hwnnw, y blaen asgellwr chwedlonol o Gwm Nedd. Gŵr tawel ond cadarn oedd Dai. Dim rhyfedd mai ei lysenw oedd ‘Shadow’. A Dai oedd arwr Clive. O bryd i’w gilydd byddem yn trafod cewri’r gêm. Câi Clive gyfle i enwi ei dîm delfrydol. Câi, er enghraifft, enwi’r tîm rygbi Cymreig delfrydol. Bryd arall câi ddewis y tîm gorau oedd wedi cynrychioli’r Llewod. Câi hefyd ddewis y tîm gorau yn y byd. Ymhob achos byddai Dai Morris yn ennill ei le. Ac os na fyddwn wedi crybwyll enw Dai yn ystod sgwrs, byddai Clive yn siŵr o’m hatgoffa. ‘Bachan, gan bwyll, smo ni wedi sôn am Dai eto. Allwn ni ddim cloi heb sôn am Dai achan!’ Pan yn ifanc bu Clive mewn gwaeledd. Yna, flynyddoedd yn ddiweddarach trawyd ei wraig Marged â arlein - YCymro.Cymru pêl-droed, ond un tîm i Iwerddon gyfan mewn rygbi. A phan ddaw hi’n fater o gael un tîm cyfansawdd i gynrychioli’r Ynysoedd Prydeinig, mae’r awdurdodau rygbi yn ddigon hapus i arddel ‘Y Llewod’ fel tîm sy’n cynrychioli’r pedair cenedl - Iwerddon, yr Alban, Cymru a Lloegr - ond bod y chwaraewyr rhywsut yn cadw’u hunaniaeth cenedlaethol eu hunain o fewn y tîm cyfansawdd. Ond os yw pêl-droed yn sôn am wneud rhywbeth tebyg - ar gyfer y Gemau Olympaidd er enghraifft - mae arlliw Seisnig-genedlaethol ar y cyfan yn syth, ac y mae’r Alban, Cymru a’r Iwerddon yn gwrthwynebu. ‘...onid yw’n bryd i rywun eu hatgoffa fod gan Gymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon, ein timau cenedlaethol ni ein hunain?’ Ac ar y maes criced, er mai ‘Clwb Cymru a Lloegr’ yw enw swyddogol y corff sy’n rhedeg y gêm, does dim ymgais o gwbwl i guddio’r ffaith mai tîm Lloegr sy’n chwarae, gyda baner San Siôr yn ei gynrychioli, heb unrhyw sôn o gwbwl am y Ddraig Goch. Ac os oes Cymro yn cael ei gysidro yn ddigon da, yna chwarae i Loegr yw’r fraint sy’n ei ddisgwyl. Daeth y cyfan hyn i’r meddwl yn ystod yr wythnosau diwethaf hyn, wrth i dîm pêl-droed y ‘Llewesau’ ennill eu ffordd drwodd i gêm derfynol Cwpan Merched salwch difrifol. Llwyddodd hithau i ddod drwy driniaeth hir ac fe’i gwahoddwyd ar y rhaglen i dderbyn sesiwn goluro, eitem a gâi slot wythnosol. Wrth i Marged gael ei ffilmio’n fyw yn derbyn y driniaeth goluro roedd Clive a finne’n gwylio o bendraw’r stiwdio. A dyma sylwi fod Clive yn crïo, a’r dagrau’n llifo lawr ei ruddiau. Yna dyma fe’n gosod ei law at fy ysgwydd a sibrwd drwy ei ddagrau, ‘Sbïa Lyn bach, sbia arni. Mae hi fel dol fach.’ A dyma finne’n chwalu’n rhacs. Byddai presenoldeb Clive yn cynhesu pob achlysur. Roedd ei hiwmor yn chwedlonol. Weithiau fe wnâi Grav droi fyny’n ddirybudd, a dyna’i chi ‘double act’ wedyn. Fe dynnai Clive ei goes yn ddiddiwedd. Ac mae chwerthiniad Clive yn dal i ddychwelyd bob tro y meddyliaf amdano. Yn gyntaf byddai’r llygaid gleision yn cau ac yna siglai ei holl gorff cyn i’w chwerthiniad atseinio fel cloch arian. Ie, Clive oedd y Cymro cyflawn. Ble bynnag y byddai fe fyddai yno hwyl. Un o’m hoff atgofion amdano oedd gwrando unwaith arno’n mynd drwy ei bethau wrth griw ohonom uwch paned yn y stiwdio. gan Lyn Ebenezer Y Cymro cyflawn - a’i chwerthiniad yn atsain fel cloch arian ‘Bachan, gan bwyll, smo ni wedi sôn am Dai eto. Allwn ni ddim cloi heb sôn am Dai achan!’ - gan Dafydd Iwan Ai eu tîm nhw yw ein tîm ni? - pam fod y cyfryngau Prydeinig y gweld pawb yn Sais? y Byd. Ymhell cyn y gêm derfynol, roedd y wasg Brydeinig-Seisnig wedi penderfynu mai blwyddyn Lloegr oedd hi i fod, a’r Llewesau oedd yn ein cynrychioli ‘NI’, a mawr oedd ein braint i gael y fath griw talentog i’n cynrychioli ar un o lwyfannau mwya’r byd chwaraeon. Ar y dyddiau yn arwain at y gêm fawr, roedd y prif fwletinau newyddion Prydeinig yn llawn o gampau a disgwyliadau tîm Lloegr, ac yn ein trin ni’r gwylwyr fel pe baem un ac oll yn llwyr y tu cefn i’r Llewesau dewr wrth iddyn nhw ruo tuag at eu gwobr anochel a chwbl haeddiannol. A bod yn deg a chwbl ddi-duedd, dwi ddim am dynnu dim oddi wrth y chwaraewyr eu hunain: roedden nhw’n dîm da, ac roedden nhw’n haeddu - er ychydig yn ffodus ar adegau - i gyrraedd y ffeinal. Ond am y cyfryngau - onid yw’n bryd i rywun eu hatgoffa fod gan Gymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon, ein timau cenedlaethol ni ein hunain? Ac nad ydym yn gefnogwyr otomatig i dîm Lloegr am eu bod yn digwydd byw am y clawdd â ni. A phan neilltuwyd bwletinau cyfan gan ITV a’r BBC , drannoeth y gêm fawr, i ddweud wrthym fod y Llewesau wedi dod yn ail, a’r byd cyfan yn galaru, Duw a’n helpo! Beth tybed fyddai’r polisi golygyddol pe bai tîm Cymru, yn hytrach na Lloegr, wedi cyrraedd y ffeinal? Mae’n ddiddorol dyfalu onid yw? Digwyddodd rhywun sôn am y teulu brenhinol. A rhaid oedd i Clive daflu atgof i’r cylch. Sôn wnaeth e am y Dywysoges Anne a oedd bryd hynny yn brif noddwr tîm rygbi’r Alban. Ac oedd, roedd Clive yn ei hadnabod hi’n dda. Cofiai’r tro cyntaf iddynt gyfarfod yn ystod gêm rhwng Cymru a’r Alban. ‘Dyma hi’n gofyn i fi o ble own i’n dod? Finne’n ateb yn ddigon sifil: “I come from Cwmtwrch, your Majesty.” A dyma hi’n mynd ymlân: “Yes, yes, I know that, Clive. But would that be Upper or Lower Cwmtwrch?”’ Ac yna’r chwerthiniad nas clywaf fyth eto yn llenwi’r lle. Ie, Clive Rowlands, y Cymro cyflawn. Diolch am gael adnabod yr anwylaf o ddynion.
7 NID BARN Y CYMRO Esyllt Sears fu’n ymchwilio ymhellach i apêl yr amrywiaeth o’r proffiliau ar-lein Oce, pa ardal sydd ore am ddynion ar yr apps dêtio - yn ôl fy archwiliad hynod wyddonol ar draws y wlad? ‘Roedd tâp coch a gwyn crime-scene o’i amgylch a heddlu a chŵn heddlu ar y sîn. Ac yna, gwelais i o - fy nghês...’ Felly, yn y golofn ddiwethaf, nes i sôn mod i wedi ymuno â’r apps dêtio a gorffen trwy addo y bydden i’n gweud wrthoch chi pa ardaloedd sy’n perfformio orau. Hynny yw, lle ma’r prospects gore.* Wy’n teithio lot yn gweithio a gigio a ma pob tref neu ddinas neu sir newydd yn golygu dalgylch cwbl wahanol ar gyfer yr apps. A dyma be wy wedi darganfod am ddynion gwahanol ardaloedd, yn seiliedig ar eu proffiliau, hyd yn hyn: Llundain: Pawb yn ofnadw o awyddus i ti wybod bo nhw wedi bod i Dubai. Sneb yn impressed bo ti di mynd i wlad sy’n torri nifer o hawliau dynol sylfaenol, mêt. Caeredin: Tatŵs a tartan. Say no more. Ail agos. De Cymru: Mae pob yn ail lun proffil wedi ei dynnu ar ben Pen-y-Fan (gosoda sialens i dy hunan a cer lan Yr Wyddfa o leia) a lot o luniau grŵp - sa i moyn gorfod dyfalu pwy wi’n secsto. ‘....dy ben di’n troi a’r unig beth neith helpu yw galwyn o ddŵr a mynd i orwedd lawr’ Sbaen: Ti’n gwbod pan ti di byta gormod o Haribos a ma dy stymog di’n gwasgu a dy ben di’n troi a’r unig beth neith helpu yw galwyn o ddŵr a mynd i orwedd lawr mewn stafell dywyll am dair awr? Hwnna. Ac ar hyn o bryd, y rhai sydd bell ar y blaen yw... Canolbarth Cymru: Lot o ffariars (ma llunie ohonyn nhw yn yr holl stêm na sy’n dod bant o’r bedol dwym yn neud pethe rhyfedd i fi) a tree surgeons...ma dau wood burner da fi adre a wy’n lico pren am ddim (ma’r jôc na’n gweithio’n well yn Saesneg). Os hoffech chi ychwanegu at yr astudiaeth hynod wyddonol hon, cysylltwch â’r golygydd. Wy’n siŵr bydd e wrth ei fodd yn pasio’ch sylwadau mlaen. * - mae’r astudiaeth hon yn astudiaeth fyw felly bydd mwy o ddata yn cael ei ychwanegu wrth i mi symud o amgylch mwy. ‘Ie... ffariars y Canolbarth - ma llunie ohonyn nhw yn yr holl stêm na sy’n dod bant o’r bedol dwym yn neud pethe rhyfedd i fi’ Dilynwch Y Cymro ar Twitter @y_cymro
Page 1 and 2: Am fyw mewn tragwyddoldeb ‘ yngng
Page 3 and 4: - tud 10 - tud 2 - tud 15 Hysbys Cy
Page 5: 5 Un i’w chofio ...yn sicr ‘Amh
Page 9 and 10: Pryder Plaid Cymru ynglŷn â dyfod
Page 11 and 12: £9.99 £9.99 £19.99 .com Y Cymro.
Page 13 and 14: Adeiladau hynafol yn cael grantiau
Page 15 and 16: 15 Ar y cyfryngau - gan Dylan Wyn W
Page 17 and 18: d aur wedi ? r y bryn s ‘ Y c h e
Page 19 and 20: ‘Mae’n help mawr’ - grantiau
Page 21 and 22: Lluniau Y Cymro gan Laura Nunez @sh
Page 23 and 24: LLYFRAU Nofel i’r arddegau cynnar
Page 25 and 26: Er ei ddrain mae ei dyfiant talsyth
Page 27 and 28: 27 Be’ sy’n rhoi gwên ar eich
Page 29 and 30: Mai 2019 Papur Cenedlaethol Cymru
Page 31 and 32: Cyhoeddi cynlluniau i helpu creu sw

Y Cymro - Medi 2023

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?