Y Cymro - Medi 2023

More documents

Recommendations

Info

30 Pawb yn barod amdani felly? - a bydd pob gêm Cymru i’w gweld ar S4C Bydd pob gêm Cymru yng Nghwpan Rygbi’r Byd yn Ffrainc yn cael ei darlledu’n fyw ar S4C. Sarra Elgan, Jason Mohammad a Lauren Jenkins fydd yn cyflwyno’r darllediadau o’r twrnamaint. Y sylwebydd Gareth Charles fydd yn dod â holl gynnwrf y gemau i’r gwylwyr adre ac yn ymuno ag ef bydd y dadansoddwyr Mike Phillips, Gwyn Jones, Siwan Lillicrap, Rhys Priestland, Dyddgu Hywel, Robin McBryde a Rhys Patchell. Bydd darllediadau S4C yn dechrau gyda’r gêm agoriadol rhwng Ffrainc a Seland Newydd ac yn ogystal â holl o gêmau Cymru, bydd yn dangos rownd yr wyth olaf, y rownd gynderfynol, y trydydd safle a’r rownd derfynol yn fyw o’r Stade de France ym Mharis. Bydd darllediadau S4C yn cynnwys rhaglenni rhagflas gyda Sarra Elgan, a bydd Sarra hefyd yn ymuno â Jonathan Davies a Nigel Owens i drafod tim Cymru yn eu ffordd llawn hiwmor arferol ar Jonathan. Bydd modd clywed y diweddaraf am garfan Cymru gyda vodcast Allez Les Rouges sy’n cael ei gyflwyno gan Lauren Jenkins. Bydd Newyddion S4C hefyd yn dod â’r diweddaraf am ymgyrch Cymru yn Ffrainc drwy gydol Cwpan Rygbi’r Byd. Dywedodd cyn-fewnwr Cymru a’r Llewod, Mike Phillips: “Fi’n gyffrous achos ma crop o chwaraewyr newydd wedi dod mewn i’r garfan nawr, ma’n nhw yn ifanc ac ma’n teimlo fel 2011 gyda bois ifanc yn dod trwodd adeg yna. “Gobeithio byddwn ni’n cael yr enwau newydd yn dod trwodd nawr, ’na beth ni moyn gweld. “Maen nhw wedi cael amser da yn paratoi a dwi’n edrych mlaen i weld Cymru yng Nghwpan y Byd.” ‘Cyfle rhy bwysig i’w golli’ - cynllun i drio prynu marina’r Felinheli Mae Menter Gymunedol newydd wedi gosod nod uchelgeisiol i’w hun - bod y cyntaf o’i math yng Nghymru i brynu marina. Cafodd Menter Felinheli ei sefydlu i greu buddion economaidd a chymdeithasol ond mae’r rhai sydd y tu ôl iddi yn dweud bod y cyfle i brynu’r marina yn y pentref yn gyfle rhy bwysig i’w golli. Adeiladwyd y marina yn yr 1980au ar safle’r porthladd ble roedd llechi o chwarel Dinorwig yn cael ei llwytho ar longau i’w hallforio. Fodd bynnag, yn gynharach eleni, fe’i rhoddwyd yn nwylo’r gweinyddwyr, ac maen nhw bellach wedi ei roi ar werth. Un o’r rhai y tu ôl i Menter Felinheli yw Gwyn Roberts, a fu yn arwain Cwmni Tref Caernarfon wnaeth adfywio’r dref drwy brynu ac adnewyddu eiddo gwag. Ef hefyd yw cyn Brif Weithredwr y ganolfan greadigol, Galeri, yng Nghaernarfon. Mae cwmni gemau o’r Unol Daleithiau sydd â swyddfeydd yn Efrog Newydd ac yn Texas am sefydlu ei bencadlys Ewropeaidd yng Nghymru. Dywedodd: “Rydym wedi teimlo ers peth amser y byddai Menter Gymunedol fel hyn yn dod â manteision economaidd a chymdeithasol i’r Felinheli. “Ein bwriad yw datblygu’r asedau sydd eisoes yn bodoli yn y pentref ac fe wnaeth cyfarfod cyhoeddus diweddar ddangos bod pobl leol yn cefnogi’r nod hwnnw. “Dim ond trwy hap a damwain y mae’r marina wedi cael ei roi ar y farchnad mor fuan ar ôl i ni gael ein sefydlu - ond fe fydden ni’n ffôl i beidio ag edrych yn fanwl ar y posibilrwydd o’i brynu. “I raddau helaeth mae’r marina a’r pentref wedi bod ar Cwmni gemau o America’n dewis Cymru fel ei bencadlys Rhagor o grantiau’n rŵan ar gael ar gyfer prosiectau cymunedol Cymraeg Mae Gweinidog y Gymraeg ac Addysg yn annog prosiectau cymunedol newydd i wneud cais am gyllid. Mae Llywodraeth Cymru’n gwahodd grwpiau cymunedol i wneud cais am grantiau bach i helpu i sefydlu cwmnïau cydweithredol cymunedol, mentrau cymdeithasol a phrosiectau tai, neu eu cynorthwyo i dyfu. Grantiau Bach Prosiect Perthyn yw enw’r cyllid ac mae’n rhan o’r Cynllun Tai Cymunedau Cymraeg. Nod y grant yw helpu i greu cyfleoedd economaidd, darparu tai fforddiadwy, a chefnogi cymunedau Cymraeg sydd â dwysedd uchel o ail gartrefi. Mae ffurflen gais a chanllawiau ar gael yma. https://cy.cwmpas.coop/yr-hyn-a-wnawn/gwasanaethau/perthyn/ ‘...fe fydden ni’n ffôl i beidio ag edrych yn fanwl ar y posibilrwydd’ wahân ers y dechrau, a tydi’r manteision y gallai’r marina greu i’r pentref heb ei gwireddu. Bydd Rocket Science yn agor ei stiwdio newydd yng Nghaerdydd, gan greu 50 o swyddi ar gyfer graddedigion a gweithwyr proffesiynol yn y diwydiant gemau i weithio ar rai o’r prosiectau technegol anoddaf ar gyfer y gemau fideo mwyaf yn y byd. Denwyd y prosiect mewnfuddsoddi hwn yn sgil taith fasnach lwyddiannus gan Lywodraeth Cymru i Gynhadledd y Datblygwyr Gemau yn San Francisco yn 2022. Mae Rocket Science am greu presenoldeb yng Nghymru, tebyg i’w safle llwyddiannus yn Efrog Newydd, a chreu stiwdio Gymreig i wasanaethu cwsmeriaid y cwmni yn Ewrop. Bydd y stiwdio yng Nghaerdydd yn gweithio ar gemau mwyaf poblogaidd y byd heddiw, sy’n cael eu chwarae gan filiynau o bobl bob dydd. Bydd hefyd yn denu ac yn cefnogi cleientiaid i greu gemau mwyaf uchelgeisiol fory. Bydd y cwmni’n cael nawdd gan Lywodraeth Cymru trwy ei Chronfa Economi’r Dyfodol (EFF) sy’n helpu busnesau i fuddsoddi yn economi Cymru a’i helpu i dyfu. Mae hwn yn gam mawr i’r sector gemau yng Nghymru wrth i ni geisio cipio cyfran fwy o farchnad gemau’r byd. Mae disgwyl i’r farchnad honno dyfu i fwy na $200bn erbyn 2025. Wrth gyhoeddi’r newydd, dywedodd Dirprwy Weinidog y Celfyddydau, Chwaraeon a Thwristiaeth, Dawn Bowden: “Bydd y buddsoddiad sylweddol hwn yn cefnogi Llywodraeth Cymru â’i hamcan strategol i ddatblygu’r diwydiant gemau yng Nghymru. “Bydd gan stiwdio newydd Rocket Science y potensial i weddnewid y sector, trwy greu 50 o swyddi bras, sbarduno’r economi i dyfu a datblygu ymhellach sector gemau Cymru, gan greu cyfleoedd gwaith o ansawdd uchel i genedlaethau heddiw ac yfory. “Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i weithio Dywedodd Gweinidog y Gymraeg ac Addysg, Jeremy Miles: “Mae prosiectau bach yn gallu gwneud gwahaniaeth mawr yn ein cymunedau ni. “Ry’n ni wedi gweld llawer o syniadau creadigol sut mae cymunedau yn cefnogi’r Gymraeg ar lawr gwlad ac wedi gweld hefyd yr effaith y gall swm cymharol fach o arian ei chael, a’r gwahaniaeth mae hynny’n ei wneud. “Dyna pam rwy’n falch o gyhoeddi bod cyfle arall i grwpiau cymunedol wneud cais am gefnogaeth. “Os ydych chi’n grŵp cymunedol sy’n cynnal prosiect a fydd yn cefnogi’r Gymraeg yn eich cymuned ac yn barod i’r prosiect gymryd y cam nesaf, fe fyddwn i’n eich annog chi i wneud cais am grant bach Prosiect Perthyn.” “Fe allai cael perchnogaeth leol newid hynny.” Un arall sydd y tu ôl i’r prosiect yw’r digrifwr, Tudur Owen. “Mae safle’r marina yn rhan hanfodol o hanes y pentref - y fasnach mewn llechi sydd wedi siapio’r lle fel rydym yn ei ‘nabod heddiw. “Ond does dim cyfeiriad at yr hanes yma yn y marina ac mae’n parhau i fod ar wahân i’r pentref ei hun. “Mae Mentrau Cymdeithasol fel’ma wedi profi dro-ar-ôl-tro y gallan’ nhw gynhyrchu cyfoeth i gymunedau lleol. “Erbyn hyn mae 26 ohonyn nhw yng Ngwynedd yn unig yn rhedeg tafarndai, siopau, cynlluniau ynni dŵr, gwasanaethau bysiau a llawer mwy. “Ond ni yw’r cyntaf yng Nghymru i edrych ar brynu marina - er bod ‘na un neu ddau o fentrau tebyg yn Yr Alban. “Dyma ddechrau taith hir ac mae llawer o waith caled o’n blaenau.” mewn partneriaeth â diwydiannau’r dyfodol i greu swyddi newydd o’r radd flaenaf, tra’n helpu’r staff sydd eisoes yn gweithio yn y sectorau hyn i ddatblygu eu sgiliau ymhellach. “Mae Cymru’n wlad wych i fyw, gweithio a buddsoddi ynddi ac i ymweld â hi. Felly, rwy’n pwyso ar fusnesau i gysylltu â Cymru Greadigol i weld sut y gall eu helpu i feithrin busnes llwyddiannus yma yng Nghymru.” ‘ B y d d g a n stiwdio newydd R o c k e t S c i e n c e y p o t e n s i a l i weddnewid y sector’ Effaith COVID ar ddatblygu sgiliau Cymraeg Roedd rhai plant ysgol yn teimlo bod pandemig COVID wedi achosi ‘saib’ o ran datblygu sgiliau Cymraeg, yn ôl ymchwil gan brifysgolion Aberystwyth a Bangor. Roedd yr ymchwil yn archwilio profiadau dysgwyr o deuluoedd di-Gymraeg a oedd mewn addysg Gymraeg, a chanfyddiadau eu rhieni. Yn yr adroddiad, mae’r tîm ymchwil yn dyfynnu un disgybl, gan eu bod yn teimlo bod ei eiriau yn disgrifio profiadau cyffredinol yr holl deuluoedd y siaradwyd â hwy, ac yn tynnu sylw at y diffyg cyfle i ymwneud â’r Gymraeg a’i defnyddio yn ystod y cyfnod clo. Dywedodd Dr Siân Lloyd Williams, Darlithydd Addysg ym Mhrifysgol Aberystwyth: “Gwyddom fod pandemig COVID-19, â’i gyfnodau clo a’r cau a fu ar ysgolion, wedi tarfu’n sylweddol ar fywydau pobl. Mae ymchwil flaenorol wedi dangos bod diffyg cyfleoedd i ymwneud â’r Gymraeg yn ystod y pandemig wedi cael effaith neilltuol ar y disgyblion hynny a oedd yn mynd i ysgolion Cymraeg, ond yn byw mewn cartref lle mai iaith arall, nid y Gymraeg, oedd y brif iaith.”
Cyhoeddi cynlluniau i helpu creu swyddi, cefnogi’r economi a chryfhau’r Gymraeg Mae cyfres o ymyriadau i gefnogi cymunedau Cymraeg i ffynnu wedi cael ei datgelu gan Weinidog yr Economi. Mae ARFOR yn rhan o Gytundeb Cydweithio Llywodraeth Cymru gyda Plaid Cymru. Mae cyllid Llywodraeth Cymru, sydd ar gael i bedwar awdurdod lleol Gwynedd, Ynys Môn, Ceredigion a Sir Gaerfyrddin, yn cefnogi nifer o bethau, gan gynnwys pwyslais ar gyfleoedd i bobl ifanc a theuluoedd, i’w galluogi i aros yn eu cymunedau cartref neu ddychwelyd iddynt. Wrth lansio’r rhaglen, dywedodd y Gweinidog, Vaughan Gething: “Gallai ARFOR 2 wneud gwahaniaeth sylweddol yn ein cadarnleoedd Cymraeg, trwy fwrw ymlaen â’n huchelgais o ledaenu ffyniant economaidd ledled Cymru. “Trwy weithio gyda’n partneriaid, yr awdurdodau lleol, rydym am gefnogi cymunedau sy’n gadarnleoedd y Gymraeg i ffynnu drwy ymyriadau economaidd a chyfrannu at gynyddu cyfleoedd i weld a defnyddio’r Gymraeg yn ddyddiol.” Canmol effaith yr ail Ŵyl Gofalwyr Ifanc Mae’r Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol, Julie Morgan, wedi canmol effaith yr ail Ŵyl Gofalwyr Ifanc yng Nghymru. Gan adeiladu ar y digwyddiad cyntaf y llynedd, mae’r ŵyl eleni wedi denu mwy o ofalwyr ifanc am dridiau o weithgareddau, hwyl ac ymlacio yn Llanfair-ym-Muallt. Mae’r ŵyl yn rhoi’r cyfle i ofalwyr ifanc ymlacio o’u dyletswyddau o ddydd i ddydd, cwrdd â ffrindiau newydd a mwynhau profiadau newydd. Mae gwybodaeth hefyd ar gael i’w helpu i fynd i’r afael â’r heriau y gallent eu hwynebu. Daeth y digwyddiad eleni, ar faes y Sioe Frenhinol, â 330 o ofalwyr ifanc rhwng 12 ac 16 oed ynghyd o bob rhan o Gymru, ac roedd yn cynnwys sgiliau syrcas, cynhyrchu cerddoriaeth, gweithdai ffotograffiaeth, drymio samba a chrefftau. Dywedodd y Dirprwy Weinidog: “Rwy’n falch iawn o weld cymaint o ofalwyr ifanc yn dod at ei gilydd i fanteisio ar gyfleoedd i ffwrdd o’u cyfrifoldebau gofalu. “Mae’r digwyddiad hwn yn gwneud cymaint o wahaniaeth iddynt ac yn caniatáu iddynt ymlacio, rhannu profiadau a chael hwyl. “Alla’ i ddim pwysleisio digon mor bwysig yw’r hyn maen nhw’n ei wneud o ddydd i ddydd. “Rwy’n gobeithio y bydd pawb yn cael amser Dywedodd yr Aelod Dynodedig, Cefin Campbell: “Mae ARFOR yn rhaglen gyffrous i gefnogi a thyfu’r economi lleol a’r Gymraeg gyda’i gilydd. Trwy fuddsoddi yn y meysydd hyn, byddwn yn annog ac yn galluogi entrepreneuriaeth ac yn helpu busnesau i dyfu. Bydd hyn yn cefnogi cymunedau bywiog a ffyniannus.” ‘...mae’n ein helpu i gryfhau ein gwasanaethau a chynyddu ein hincwm’ Yn ddiweddar, ymwelodd y Gweinidog â Siop Griffiths, sef menter gymunedol ym Mhenygroes, Dyffryn Nantlle a dderbyniodd arian gan ARFOR 1 ac sydd wedi helpu i greu atebion lleol i’r heriau sy’n wynebu Dyffryn Nantlle. Enillodd y fenter Wobr Dewi Sant yn 2022 am Ysbryd Cymunedol. “Mae’r gefnogaeth gan Raglen ARFOR gwych ac yn gwybod gymaint rydym yn eu gwerthfawrogi.” Mae’r ŵyl hefyd wedi bod yn codi ymwybyddiaeth o’r Siarter ar gyfer Gofalwyr Di-dâl, sydd i wella cymorth ar gyfer gofalwyr di-dâl o bob oed ac yn hyrwyddo eu dealltwriaeth o’u hawliau. Mae Cardiau Adnabod Gofalwyr Ifanc hefyd wedi cael eu dathlu. Mae cardiau adnabod wedi bod ar gael ledled Cymru ers mis Ebrill 2022 ac fe’u cyd-gynhyrchwyd gydag awdurdodau lleol ac Ymddiriedolaeth Gofalwyr Cymru, gyda chymorth ariannol o £600,000 gan Lywodraeth Cymru . Dywedodd Dan Newman o Credu, sy’n trefnu’r Ŵyl Gofalwyr Ifanc: “Hon fydd ein hail Ŵyl Gofalwyr Ifanc Cymru i ddathlu llwyddiannau gofalwyr ifanc ledled Cymru. Eleni mae gweithgareddau sy’n cynnwys gweithdai dawns, chwaraeon, celf a chrefft, disgo tawel, DJs a pherfformiadau wedi helpu Siop Griffiths i greu swydd newydd - Rheolwr Gwasanaethau - ac mae’n ein helpu i gryfhau ein gwasanaethau a chynyddu ein hincwm,” meddai Ben Gregory, Ysgrifennydd Siop Griffiths Cyf. “Yn y tymor hir rydym yn anelu at gynyddu nifer y swyddi a’r gwasanaethau sydd oll yn gweithredu drwy gyfrwng y Gymraeg ac yn cael eu cynnig i’r cyhoedd yn ddwyieithog. Mae Rhaglen ARFOR hefyd yn ein helpu i gysylltu â mentrau cymdeithasol o’r un anian, lle gallwn ddysgu ar y cyd am y ffordd orau o gefnogi a chryfhau’r defnydd o’r Gymraeg.” byw, a llawer mwy. Mae Credu yn diolch i chi, Ofalwyr Ifanc Cymru, am eich holl waith caled. Rydym yn gobeithio y byddwch wrth eich bodd yn yr ŵyl eleni.” Ychwanegodd Ffion Scott, gofalwr ifanc sy’n mynychu’r digwyddiad: “Dw i mor gyffrous i fynd yn ôl i’r ŵyl eleni oherwydd yr holl hwyl ges i’r llynedd. Cefais y cyfle i gwrdd â gofalwyr ifanc o bob cwr o Gymru wyneb yn wyneb a dod i’w hadnabod a gwneud mwy o ffrindiau. Gall pawb ymuno â’r gweithgareddau yn yr ŵyl oherwydd mae rhywbeth yno i bawb gael yr amser gorau.” z Sylw arbennig i faterion ffermio yn sioe sir Ynys Môn 31 Cafodd Undeb Amaethwyr Cymru Ynys Môn sioe sir lwyddiannus lle cafodd materion ffermio sylw arbennig dros ddau ddiwrnod hynod brysur. Cafwyd cyfarfodydd gyda gwleidyddion lleol, yn ogystal â’r Prif Weinidog Mark Drakeford a Gweinidog Amaethyddiaeth Cymru Lesley Griffiths. Defnyddiwyd y cyfarfodydd hyn fel cyfle i ddwyn sylw at faterion sy’n creu heriau i ffermydd teuluol Cymru gan fygwth eu dyfodol fel ffermydd ffyniannus a chynaliadwy. Yn siarad ar ôl y sioe, dywedodd Swyddog Gweithredol UAC Sir Fôn Alaw Jones: “Rydym wedi mwynhau sioe lwyddiannus a rhaid i mi ddiolch i bawb a ymunodd â ni dros y ddau ddiwrnod. Roedd yn gyfle gwych i ddangos pam fod ffermio’n bwysig ac ymhlith rhai o’r materion a drafodwyd gyda’n cynrychiolwyr etholedig oedd y Cynllun Ffermio Cynaliadwy. “Mae UAC yn llwyr ymwneud â llunio’r cynllun hanfodol hwn ac yn ystod ein cyfarfodydd yma yn sioe Môn fe wnaethom nodi fod fframwaith y cynllun wedi newid yn sylweddol gan adlewyrchu llawer o’r materion yr ydym fel Undeb wedi bod yn lobïo yn eu cylch ers ymgynghoriad Brexit a’n Tir yn ôl yn 2018. “Fodd bynnag, yn ystod ein sgyrsiau yma yn y sioe, ‘rydym wedi bod yn glir iawn am ddiffyg cefnogaeth y cynigion presennol ar gyfer cynhyrchu ynni adnewyddadwy, cynllunio olyniaeth a diffyg unrhyw fath o gynllun ar gyfer newydd-ddyfodiaid. “Cafodd aelodau UAC o fewn y Sir gyfle i godi eu pryderon am y broblem TB gynyddol ar yr ynys a hynny gyda Gweinidogion Llywodraeth Cymru a Phrif Swyddog Milfeddygol newydd Cymru, Richard Irvine.” Amlinellodd swyddogion yr undeb bryderon hefyd ynghylch toriadau a wnaed gan Y Trysorlys yn Llundain i gyllidebau amaethyddol Cymru a’r peryglon posibl os na chaiff y rhain eu hadfer i’r lefelau oedd yn bodoli cyn Brexit. Lle da i weithio ....chwarae teg Mae Cyngor Gwynedd wedi derbyn cydnabyddiaeth genedlaethol am y ffordd mae’n edrych ar ôl ei staff. Mae’r cyngor wedi dal gafael ar Safon Aur yn Fframwaith Ansawdd Iechyd Genedlaethol. Bwriad y fframwaith yw cydnabod arferion da o ran iechyd a lles staff a chanolbwyntio ar anhwylderau a chyflyrau y gellir eu hosgoi. Gwelir hyn fel ffordd o leihau absenoldebau a sicrhau nad oes tarfu na oedi i wasanaethau’r Cyngor. Dywedodd y Cynghorydd Menna Tenholme, Aelod Cabinet dros Adran Cefnogaeth Gorfforaethol y Cyngor: “Hoffwn longyfarch pawb sydd y tu ôl i’r llwyddiant yma. Rydw i’n hynod o falch fod y cyngor wedi dal y Safon Aur yn gyson ers 2011 sy’n dyst ei fod yn lle da i weithio.” Dilynwch Y <strong>Cymro</strong> ar Twitter Clwb Golff y Bala - croeso cynnes bob amser i bawb Ffon: 01678 520359 @y_cymro
Page 1 and 2: Am fyw mewn tragwyddoldeb ‘ yngng
Page 3 and 4: - tud 10 - tud 2 - tud 15 Hysbys Cy
Page 5 and 6: 5 Un i’w chofio ...yn sicr ‘Amh
Page 7 and 8: 7 NID BARN Y CYMRO Esyllt Sears fu
Page 9 and 10: Pryder Plaid Cymru ynglŷn â dyfod
Page 11 and 12: £9.99 £9.99 £19.99 .com Y Cymro.
Page 13 and 14: Adeiladau hynafol yn cael grantiau
Page 15 and 16: 15 Ar y cyfryngau - gan Dylan Wyn W
Page 17 and 18: d aur wedi ? r y bryn s ‘ Y c h e
Page 19 and 20: ‘Mae’n help mawr’ - grantiau
Page 21 and 22: Lluniau Y Cymro gan Laura Nunez @sh
Page 23 and 24: LLYFRAU Nofel i’r arddegau cynnar
Page 25 and 26: Er ei ddrain mae ei dyfiant talsyth
Page 27 and 28: 27 Be’ sy’n rhoi gwên ar eich
Page 29: Mai 2019 Papur Cenedlaethol Cymru

Y Cymro - Medi 2023

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?