Y Cymro - Medi 2023

14
Enillwyd y prif wobrau i ganmoliaeth uchel y
beirniaid, bu llwyddiannau lleol ar y llwyfan ac roedd
awyrgylch hapus ar faes yr Eisteddfod Genedlaethol
yn Llŷn ac Eifionydd.
Sbardunodd hyn yr alwad gan y trefnwyr lleol, er mor
flinedig yw trefnu a chynnal Prifwyl wyth niwrnod, i’r
Eisteddfod Genedlaethol ddychwelyd i’r ardal mor fuan ag y
bo modd.
“Bu’r Eisteddfod yn Llŷn ddiwethaf yn 1955 ac
Eifionydd yn 1987 ac rwy’n meddwl fod y safle yma ym
Moduan yn fendigedig ac rwy’n edrych ymlaen yn barod i’r
Eisteddfod Genedlaethol ddod ’n ôl yma yn weddol fuan,”
meddai cadeirydd y pwyllgor gwaith, Michael Strain.
Derbyniodd Mr Strain fod yr Eisteddfod wedi cael dechrau
gwael gyda’r tywydd.
“Y tro diwethaf i’r Eisteddfod gael ei chynnal yn
ardal Pwllheli fe’i disgrifiwyd gan un papur newydd fel
‘Steddfod Pwll-haul’, addasiad ar enw’r dref oherwydd y
dyddiau di-ben-draw o heulwen y bu iddynt fwynhau.
“Ond er gwaethaf Storm Antoni fe wnaethon ni barcio mwy
o geir ar y diwrnod soeglyd
hwnnw nag ar ddydd Llun
heulog yn yr Eisteddfod ac
roedd miloedd o bobl ar y
maes.
“Nid yw’r Eisteddfod
wedi datgelu’r presenoldeb
dyddiol ers sawl blwyddyn
ond gallaf ddweud bod
cyfarwyddwr cyllid yr
Eisteddfod wedi bod yn gwenu ar ddiwedd pob
diwrnod yr wythnos hon.
“Mae pobl wedi bod yn dod ata’ i a llongyfarch y
criw cyfan - y pwyllgor gwaith, y gwirfoddolwyr,
y cannoedd sydd wedi cyfrannu at lwyddiant yr
Eisteddfod hon.
“Mae’r staff wedi bod yn gweithio oriau hir ers
misoedd, ac yn gwneud llawer o ymdrech.
“Cydweithio yw’r Eisteddfod, a thrwy’r holl
gydweithio yma fe fyddwn ni’n cyrraedd y
Steddfod lwyddiannus sydd gyda ni.”
Uchafbwynt yr Eisteddfod i Michael Strain,
cyfreithiwr ym Mhwllheli, oedd y
cyngerdd agoriadol, Y Curiad.
“Fe allen ni fod wedi llenwi’r
pafiliwn mawr ddwywaith drosodd.
Hyfryd oedd gweld y côr yn llenwi
cefn y llwyfan a Pedair, pedwar
cerddor proffesiynol, yn canu eu
haddasiadau o ganeuon gwerin
Cymreig. Fe ddechreuon ni’n uchel
a dydy’r safon ddim wedi gostwng
trwy gydol yr wythnos,” meddai.
Roedd Michael Strain yn falch
iawn o weld yr holl brif dlysau,
gwobrau ac ysgoloriaethau a enillwyd
yn ystod yr Eisteddfod.
Dywedodd: “Doedden ni ddim am gael y broblem o
benderfynu beth i’w wneud pe bai’r Goron, y Fedal Ryddiaith
neu’r Gadair wedi eu hatal. Roeddwn yn hynod o hapus i weld
Alan Llwyd yn ennill y gadair.
“Treuliodd ei blentyndod yn Abersoch a mynychodd Ysgol
Botwnnog sydd hefyd yn hen ysgol i mi.
“Roedd yn amlwg yn arwr i Emyr Pritchard, yr athro
Cymraeg yn yr ysgol, oherwydd erbyn diwedd fy wythnos
gyntaf ym Motwnnog roeddwn i’n gwybod lle’r oedd Alan
Llwyd wedi eistedd. Roeddwn i’n gwybod ei fod wedi
arlein - YCymro.Cymru
‘ G ŵ y l d e i t h i o l y w ’ r E i s t e d d f o d
Genedlaethol yn ei hanfod
ac mae hynny’n sylfaenol iddi’
Edrych ’n ôl ar ’Steddfod
Llŷn ac Eifionydd
- gan Eryl Crump
Alan Llwyd yn ennill
Y Gadair ac (islaw)
Rhys Iorwerth yn
ennill Y Goron
‘...gallaf ddweud bod cyfarwyddwr
cyllid yr Eisteddfod wedi bod yn
gwenu ar ddiwedd pob diwrnod’
ysgrifennu ei ysgrif gyntaf erbyn iddo gyrraedd y drydedd
ddosbarth, blwyddyn naw fel mae’n cael ei hadnabod erbyn
hyn, a thra roeddwn yn y chweched dosbarth eisteddais yn
wynebu’r wal oedd â thudalen flaen Y Cymro gyda llun Alan
Llwyd a stori o’r amser enillodd y goron a’r gadair yn 1976.”
Nofel am fam a’i merch 16 oed ag anghenion arbennig
enillodd y fedal Ryddiaith i Meleri Wyn James o Aberystwyth
mewn cystadleuaeth a ddenodd 16 cais.
Dywedodd ei bod wedi dechrau ysgrifennu’r nofel Hallt yn
syth ar ôl Eisteddfod Genedlaethol Ceredigion gyda’r bwriad
o geisio rhoi llais i blant a rhieni sy’n byw gyda heriau a’r holl
bleser o lywio taith bywyd ag anghenion ychwanegol.
Wrth draddodi’r feirniadaeth o’r llwyfan ar ran ei chydfeirniaid,
dywedodd Menna Baines: “Dyma stori afaelgar o’r
dechrau sy’n adeiladu i uchafbwynt dramatig. Mae’r portread
o Cari yn un hyfryd.
Meleri Wyn James yw awdur y gyfres boblogaidd i
blant ‘Na, Nel!’ yn ogystal â’r sioe lwyfan o’r un enw a
lwyfannwyd ym Mhafiliwn Eisteddfod Genedlaethol
Ceredigion yn Nhregaron y llynedd ac a ailadroddwyd yn
Eisteddfod Genedlaethol Llŷn ac Eifionydd eleni.
Drama sy’n canolbwyntio ar
y berthynas rhwng bachgen
niwroamrywiol 12 oed a’i fam
gipiodd y Fedal Ddrama i Cai
Llewelyn Evans o Gaerdydd.
Cyflwynwyd y Fedal Ddrama
am ddrama lwyfan heb unrhyw
gyfyngiad hyd a’r ddrama sy’n
dangos y mwyaf o addewid
ac sydd â’r potensial i gael ei
datblygu ymhellach drwy weithio
gyda chwmni proffesiynol cafodd ei
gwobrwyo.
Clywodd y gynulleidfa yn y
pafiliwn fod 26 o ddramâu wedi eu
derbyn a dywedodd y beirniaid mai
Eiliad o Ddewiniaeth gan Wasabi (Cai
Llewelyn Evans) oedd y ddrama orau.
Magwyd y dramodydd ym
Mhontarddulais ac ar hyn o bryd
mae’n byw yng Nghaerdydd.
Mae’n aelod o Wasanaeth
Cyfieithu a Chofnodi’r
Senedd fel cyfieithydd ar
y pryd.
Yn ystod yr wythnos
trosglwyddwyd Tlws
yr Eidalwyr, yr arwydd
gweledol sy’n dynodi pwy
sy’n trefnu’r Eisteddfod
Genedlaethol ganlynol, i
arweinwyr Cyngor
Rhondda Cynon Taf.
Bydd Eisteddfod 2024
yn cael ei chynnal ym
Mharc Ynysangharad ym
Mhontypridd.
Mae Michael Strain yn gobeithio y bydd yr un brwdfrydedd
tuag at Eisteddfod Llŷn ac Eifionydd yn ymestyn i Eisteddfod
Genedlaethol 2024 yn Rhondda Cynon Taf.
“Gŵyl deithiol yw’r Eisteddfod Genedlaethol yn ei hanfod
ac mae hynny’n sylfaenol iddi. Bydd yr Eisteddfod yn ymweld
â rhan wahanol iawn o Gymru’r flwyddyn nesaf ac yn cael ei
chynnal mewn lleoliad hollol wahanol.
“Rwy’n dymuno’n dda iddi ac yn gobeithio y bydd pawb
sydd wedi gwirfoddoli yn yr Eisteddfod hon yn mynd tua’r de
fis Awst nesaf ac yn gwirfoddoli unwaith eto.”
Cymdeithas yr Iaith yn lansio
partneriaeth efo TUC Cymru
Mae Cymdeithas yr Iaith wedi lansio partneriaeth gyda
Chyngres Undebau Llafur Cymru (TUC Cymru) mewn
cam i hyrwyddo ac amddiffyn hawliau i ddefnyddio’r
Gymraeg yn y gweithle.
Cynrychiola TUC Cymru 48 undeb llafur a 400,000
o weithwyr yng Nghymru, ac mae ‘Cynnig Cymraeg’
Comisiynydd y Gymraeg wedi ei ddyfarnu iddo.
Mae’r Gymdeithas wedi dadlau am yn hir bod
cymunedau iach, wedi’u seilio ar waith cynaliadwy, cyflogau
teg, ac amodau byw rhesymol, yn amodau hanfodol i’r
Gymraeg ffynnu yn y tymor hir fel iaith naturiol ac mae’r ddau
fudiad yn cydnabod bod y Gymraeg wedi bod yn ymylol yn y
gweithle am yn rhy hir.
Dywedodd Siân Howys, Cadeirydd Grŵp Hawl i’r
Gymraeg Cymdeithas yr Iaith: “I wireddu’r nod o
normaleiddio’r Gymraeg mewn gweithleoedd, rydym
wedi cytuno ar amcanion cyffredin, gan gynnwys codi
ymwybyddiaeth i weithwyr a chyflogwyr o hawliau i
ddefnyddio’r Gymraeg yn y byd gwaith gan geisio diogelu’r
rhyddid hwnnw, cefnogi gweithwyr sydd wedi profi annhegwch
neu anghyfiawnder yn sgil eu defnydd o’r Gymraeg yn
ogystal â hyrwyddo cyfleoedd i weithwyr ddysgu ac uwchsgilio
eu Cymraeg yn y gweithle.”
Dywedodd Dr Mandy James ‘...amodau hanfodol
o TUC Cymru: “Dw i’n
i’r Gymraeg ffynnu yn y
hynod gyffrous ynghylch y tymor hir fel iaith naturiol’
bartneriaeth hon. TUC Cymru
yw llais Cymru yn y gweithle.
Yn ei hanfod, mae’r bartneriaeth yn canolbwyntio ar
gefnogi a hyrwyddo - gyda’r nod o ddiogelu - rhyddid a
hawliau gweithwyr i ddefnyddio’r Gymraeg yn y gweithle a
dyfodol y Gymraeg fel iaith fyw mewn gweithleoedd a
chymunedau ar draws Cymru fel rhan o agenda ehangach
gwaith teg, cydraddoldeb a chyfiawnder cymdeithasol. Mae’r
bartneriaeth hefyd yn mynegi’r egwyddorion a’r nodau
a rannwn yn nhermau cefnogi a hwyluso’r defnydd o’r
Gymraeg yn y gweithle.”
Llais gennych? ...wel dyma’r
tiwns a’r geiriau ar eich cyfer
Mae sianel carioci Cymraeg newydd wedi ei lansio ar
safle YouTube Noson Lawen.
Mae dewis o 20 o ganeuon mwyaf poblogaidd Cymru ar y
sianel, clasuron fel Yma o Hyd, Anfonaf Angel, Strydoedd
Aberstalwm a Calon Lân.
Lansiodd y grŵp gwerin Bwncath y sianel ym mhabell
S4C ar faes yr Eisteddfod Genedlaethol gan ganu yn y bŵth
carioci a pherfformio set acwstig.
Yn ystod wythnos yr
Eisteddfod roedd croeso i
bawb ymweld â phabell S4C i
ganu rhai o’u hoff ganeuon yn
y bŵth.
Daw’r datblygiad newydd
yma gan Cwmni Da, sy’n
cynhyrchu Noson Lawen
wedi i’r gyfres ddathlu ei
phen-blwydd yn 40 y llynedd.
Noson Lawen yw’r rhaglen adloniant ysgafn sydd wedi
rhedeg hiraf ar deledu yn Ewrop, ac mae hi wedi cyrraedd
carreg filltir arall eleni wrth ddathlu’r ffaith bod fideos ar ei
sianel YouTube wedi’u gwylio 10 miliwn o weithiau.
Yn ôl Olwen Meredydd, Cynhyrchydd Noson Lawen:
“Noson Lawen yw un o’r sianeli YouTube Cymraeg mwyaf
poblogaidd yn y byd ac roedden ni’n cael ceisiadau o hyd
am eiriau i’r caneuon. Dyna oedd yr ysgogiad i greu’r sianel
Carioci.
“’Da ni’n gobeithio y bydd yn adnodd i gantorion
ifanc ddysgu caneuon ar gyfer cyngherddau, clyweliadau
a chystadlaethau; cyfle i ddysgwyr Cymraeg ymarfer drwy
gyfrwng cân a chyfle i bawb fwynhau canu carioci Cymraeg
mewn partïon, priodasau, nosweithiau cymdeithasol, yn y
dafarn neu hyd yn oed adre’ o flaen y drych!
“Bydd dewis o ugain cân ar y cychwyn ond y gobaith yw
ychwanegu mwy; byddwn felly’n annog pobl i gysylltu
gydag awgrymiadau o ganeuon yr hoffen nhw glywed, felly
dewch â’ch awgrymiadau.”