You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
10<br />
‘ ‘Roedd yr Eisteddfod yn<br />
gyfle i ni ail-gysylltu ag<br />
aelodau nad oedden ni<br />
wedi eu gweld ers tro,<br />
ac yn gyfle i gyflwyno’n<br />
hymgyrchoedd i bobl<br />
o’r newydd’<br />
Oeddech chi ymysg y miloedd a dyrrodd<br />
i Foduan i’r Eisteddfod Genedlaethol<br />
eleni? Yr achlysur honno lle gawn<br />
drochi ein hunain am un wythnos mewn<br />
blwyddyn mewn môr o Gymreictod<br />
cynnes.<br />
Ac oedd, yr oedd y croeso ym Moduan<br />
yn eithriadol, a phriodol yw cydnabod<br />
cyfraniad yr ardal arbennig hon i<br />
ddiwylliant Cymru.<br />
Y cwestiwn mawr yw am ba hyd y gall<br />
Llŷn ac Eifionydd gynnal y gymdeithas lle<br />
mae’r Gymraeg yn iaith hyfyw yn wyneb yr<br />
holl fygythiadau cyfoes?<br />
Bygythiadau sy’n bodoli ers<br />
cenedlaethau bellach, ond eu bod wedi troi<br />
yn argyfyngus.<br />
Gwyddoch, wrth gwrs, am y problemau<br />
- mewnlifiad sy’n boddi ardaloedd ac yn<br />
eu troi o fod yn naturiol Gymreig i fod yn<br />
gopïau o ardaloedd yn Lloegr, anallu llawer<br />
o bobl i gadw to uwch eu pennau a cholli<br />
gwaed ifanc sy’n gadael yn eu cannoedd.<br />
Mae Cymdeithas yr Iaith yn ymgyrchu yn<br />
yr holl feysydd hyn, sy’n barhad o waith<br />
ymgyrchu y trigain mlynedd diwethaf.<br />
Roedd yr Eisteddfod yn gyfle i ni<br />
ail-gysylltu ag aelodau nad oedden ni wedi<br />
eu gweld ers tro, ac yn gyfle i gyflwyno’n<br />
hymgyrchoedd i bobl o’r newydd. Mae<br />
cyfleoedd i sgwrsio a thrafod yn bwysig, i<br />
greu cyswllt a magu perthynas, ond hefyd i<br />
gael safbwynt wahanol ar ymgyrchoedd.<br />
Felly beth oedd digwyddiadau’r<br />
Gymdeithas yn yr Eisteddfod?<br />
Dydd Llun - trafod cyfrol ‘Merched<br />
Peryglus’ (golygyddion: Tamsin<br />
Cathan Davies ac Angharad Tomos) sy’n<br />
talu teyrnged i ferched a fu mor eofn yn<br />
brwydro dros y Gymraeg. Bydd hi ar gael<br />
yn eich siop lyfrau leol cyn hir!<br />
Dydd Mawrth - trafod ein halbwm<br />
‘Nid Yw Cymru Ar Werth’ a’r cysylltiad<br />
rhwng celf a phrotest dan arweiniad Toni<br />
Schiavone. Iwan Bala sydd wedi dylunio’r<br />
clawr, a chyfrannodd yr elw o’i waith celf<br />
i’r Gymdeithas. Diolch Iwan! Mae’r albwm<br />
yn gasgliad o ganeuon hen a newydd yn<br />
ymwneud â thai a chymunedau - ac ar gael<br />
ar wefan y Gymdeithas! Mae caneuon gan<br />
Gwenno, Omaloma, Elis Derby, Catrin<br />
O’Neill, Endaf Emlyn, Cynefin, Rogue<br />
Jones, Bwca, Steve Eaves, Elidyr Glyn a<br />
Lowri Evans.<br />
Dydd Mercher - rali Deddf Eiddo. Mae’r<br />
ymgyrch am Ddeddf Eiddo mor berthnasol<br />
ag erioed, a chawsom areithiau arbennig<br />
ar y stondin cyn gorymdeithio ar draws y<br />
maes at babell y Llywodraeth, lle y cafwyd<br />
cyfle i ddiolch i Ffred Ffransis a oedd wedi<br />
ymprydio am 75 awr i dynnu sylw at yr<br />
argyfwng cartrefi.<br />
Braf oedd gweld Ffred yn gorffen ei<br />
ympryd efo hufen iâ!<br />
Bydd yr ymgyrch yn parhau mewn<br />
seminar ar arferion a mesurau i fynd i’r<br />
Trochi unwaith eto mewn môr<br />
o Gymreictod cynnes ...ond<br />
roedd digon i’w wneud<br />
afael â phroblemau tai mewn gwledydd<br />
eraill yn Ewrop.<br />
Yn ôl astudiaeth gan un o bwyllgorau y<br />
Senedd Ewropeaidd ar fforddiadwyedd tai<br />
yn yr Undeb Ewropeaidd, un o’r ffactorau<br />
allweddol y tu ôl i gostau tai cynyddol<br />
a’r gostyngiad yn fforddiadwyedd tai yn<br />
Ewrop yw’r hyn a elwir yn ‘ariannoli’ tai,<br />
sef trawsnewid tai yn ased neu nwydd<br />
ariannol.<br />
‘Mae cyfleoedd i sgwrsio<br />
a thrafod yn bwysig, i greu<br />
cyswllt a magu perthynas,<br />
ond hefyd i gael safbwynt<br />
wahanol ar ymgyrchoedd’<br />
Mae enghreifftiau da o fynd i’r<br />
afael â phroblemau mewn sawl gwlad.<br />
Ar Ynysoedd y Sianel ac yn Fienna,<br />
Awstria, er enghraifft<br />
mae pobl leol neu â<br />
chyswllt lleol yn cael<br />
blaenoriaeth ar ganran<br />
sylweddol o’r stoc tai;<br />
ac yng Nghatalwnia<br />
mae Cynllun Hawl i<br />
Dai 2016-2025 wedi<br />
ei seilio ar y cysyniad<br />
mai hanfod yw tŷ yn<br />
hytrach nag ased. Yno<br />
mae’r buddsoddi a<br />
strategaethau eisoes yn<br />
gwneud gwahaniaeth.<br />
Dydd Iau - ar y<br />
stondin fe wnaethon ni<br />
a Chyngres Undebau<br />
Llafur Cymru (TUC Cymru) arwyddo<br />
cytundeb cyd-ddealltwriaeth cyn mynd<br />
ymlaen i sesiwn drafod ar hawliau<br />
gweithwyr i ddefnyddio’r Gymraeg.<br />
Mae hyn yn creu cyfle gwych i ymestyn<br />
at, a chydweithio â, miloedd o bobl sy’n<br />
aelodau o undebau.<br />
Byddwn ni’n mynd ati i<br />
gynllunio digwyddiadau ac<br />
ymgyrchoedd hyrwyddo ar y cyd â<br />
nhw. Mae’r cytundeb yn adlewyrchu’r<br />
gwerthoedd creiddiol mae’r Gymdeithas a’r<br />
Gyngres Undebau Llafur yn eu rhannu -<br />
sef cyfiawnder a hawliau.<br />
Colofn CYI<br />
gan Robat Idris,<br />
Cadeirydd<br />
Cymdeithas yr Iaith<br />
Diolch i Siân Gale, Llywydd Etholedig<br />
TUC Cymru, am arwyddo’r cytundeb ar<br />
ran yr undebau, ac am lywio’r drafodaeth a<br />
ddilynodd.<br />
Dydd Gwener - sgwrs am addysg<br />
Gymraeg i bawb.<br />
Cyhoeddodd y llywodraeth gynigion ar<br />
gyfer bil addysg Gymraeg rai misoedd<br />
yn ôl felly wrth iddyn nhw baratoi i greu<br />
deddf roedd hi’n gyfle i ni gloriannu’r<br />
cynigion, gan edrych ymlaen i’r cyfnod lle<br />
y bydd cyfle i ddylanwadu ymhellach ar y<br />
llywodraeth.<br />
Mae’r cynigion gyhoeddodd y<br />
llywodraeth yn gynharach eleni yn gosod<br />
targed bod hyd at 60% o blant Cymru yn<br />
derbyn addysg Gymraeg.<br />
Bydd hynny’n dal i amddifadu o leia<br />
40% o blant o’r gallu i siarad y Gymraeg<br />
yn rhugl. Byddwn ni’n dal ati i bwyso am<br />
addysg Gymraeg i bob plentyn wedi i’r<br />
llywodraeth ail-ddechrau wedi toriad yr haf.<br />
Gadawodd Banc Barclays, a’i<br />
arwyddion uniaith Saesneg, wedi i rai o’n<br />
haelodau osod posteri yn gofyn ‘Ble Mae’r<br />
Gymraeg?<br />
Doedd dim rheswm pam bod posteri<br />
dros-dro tu mewn i’r bws yn uniaith<br />
Saesneg, ond mae’r mater yn fwy nag<br />
arwyddion ar fws yn yr Eisteddfod - mae<br />
pob banc yn cau canghennau ac yn gorfodi<br />
pobl i ddefnyddio gwasanaethau bancio<br />
ar-lein neu dros y ffôn, ond does yr un banc<br />
yn cynnig unrhyw ddarpariaeth Gymraeg<br />
ar-lein a phrin iawn yw’r gwasanaeth ffôn<br />
yn Gymraeg gan fanciau.<br />
Does dim rheidrwydd ar gwmnïau preifat i<br />
roi unrhyw wasanaeth Cymraeg, ac mae’n<br />
gwbl glir na fyddan nhw’n gwneud nes<br />
bod rhaid. Mae hon eto yn ymgyrch arall i<br />
ni fod yn ei brwydro ers sawl blwyddyn, ac<br />
y byddwn ni’n parhau â hi felly.<br />
A ninnau yn troi ein golygon at<br />
Bontypridd ar gyfer Eisteddfod 2024,<br />
gwyddom y bydd y croeso yr un mor<br />
dwymgalon gan bobl fyrlymus y Cymoedd.<br />
Bydd yn bwysig i ni gofio mai ychydig<br />
dros 12% o boblogaeth Rhondda Cynon Taf<br />
sy’n siarad Cymraeg ar hyn o bryd - mae<br />
digon o waith gan y Gymdeithas i gefnogi<br />
yr ymdrechion glew sy’n ceisio gwrthdroi y<br />
sefyllfa yna.<br />
A mae yna rybudd i ni yn yr ardaloedd<br />
Cymraeg eu hiaith pan ystyriwn mai’r<br />
Gymraeg oedd iaith miloedd ar filoedd<br />
o bobl yng nghymoedd y de pan oedd y<br />
diwydiant glo yn ei fri, a Chymraeg oedd<br />
iaith llawer o’r trafod gwleidyddol, megis<br />
‘...yr oedd y croeso ym<br />
Moduan yn eithriadol’<br />
yn y papur wythnosol ‘Tarian y Gweithwyr’<br />
a gyhoeddwyd yn Aberdâr rhwng 1875 a<br />
1934, oedd â chylchrediad o 15,000 ar ei<br />
anterth.<br />
Mae’r Gymraeg yn eiddo i bobl y<br />
Cymoedd fel y mae’n eiddo i bawb arall<br />
yng Nghymru.<br />
Byddai ei hadfer yno yn tanseilio’r<br />
grymoedd sydd am i’r iaith ein gwahanu,<br />
ac yn rhan o’r gwrthsafiad yn erbyn y<br />
grymoedd didostur sy’n chwalu<br />
cymunedau.<br />
Am ragor o wybodaeth: cymdeithas.cymru / @cymdeithas<br />
arlein - Y<strong>Cymro</strong>.Cymru
Change language