Itorero na Leta ku Rugamba

Itorero na Leta ku Rugamba
babayeho batagira Ijambo ry’Imana kandi bataramenya ukuri, amaso yabo yari ahumye,
ibihumbi byinshi by’abantu bafatiwe mu mitego ya Roma, batabona ikigoyi batezwe mu nzira
banyuramo. Muri ibi bihe, amaso ya benshi arimo ibikezikezi bitewe n’intekerezo z’abantu
zinyuranye ari byo “bumenyi bw’ibinyoma,“ntibabasha kugenzura imitego, maze
bakayigenderamo nk’aho bamaze guhinduka impumyi. Imana yagenwe ko ubwenge
bw’umuntu bufatwa nk’impano yahawe n’Umuremyi we, kandi bugakoreshwa mu guharanira
ukuri no gukiranuka; ariko igihe ubwibone no kwikuza bishyizwe imbere, maze abantu
bakarata inyigisho zabo kuzirutisha Ijambo ry’Imana, ubwenge bwabo buzangiza ibintu
byinshi kurusha ubujiji bwabo. Uko niko ingirwabwenge bwo muri iyi minsi butesha agaciro
ukwizera kwa Bibiliya, buhinduka igihamya gitegura inzira zo kwemera ubupapa
n’imigenzereze yabwo yose, nk’uko ubujiji bwo mu gihe cy’umwijima bwugururiye
amarembo kwikuza kwa Roma.
Mu bikomeje gukorwa mu ikangura ryo muri Leta Zunze Ubumwe za Amerika, ibigo
n’ibindi bikorwa by’itorero byitabaza inkunga ya Leta, kandi Abaporotesitanti bakomeje
kugera ikirenge mu cy’ubupapa. Ibirenze ibyo, bugururira amarembo ubupapa kugira ngo
bugire ikuzo muri Amerika y’Abaporotestanti, iryo bwari bwaraburiye mu Burayi. Ikindi
cyahaye ingufu zikomeye iryo kangura, ni umugambi w’ibanze wo gushyiraho itegeko ryo
kuruhuka ku munsi wa mbere w’icyumweru — ukaba ari umugenzo ukomoka i Roma, kandi
wemerwa nk’ikimenyetso cy’ubutegetsi bwa Roma. Ni umwuka w’ubupapa, ukomoka mu
migenzo y’abapagani, wo gukomeza imigenzo y’abantu aho gukomeza amategeko y’Imana -
winjijwe mu matorero y’Abaporotesitanti, maze ukayatera gukora umurimo umwe n’uwo
abaramya ku munsi wa mbere w’icyumweru , aribyo ubupapa bwakoze mbere yabo.
Niba umusomyi yifuza gusobanukirwa n’uburyo buzakoreshwa mu minsi ya vuba,
akwiriye gusoma amateka y’ibyakozwe na Roma mu binyejana byashize. Niba ashaka
kumenya uko ubupapa n’ubuporotesitanti bifatanyije bizagenza abanga gukurikiza inyigisho
zabo, narebe umwuka Roma yakoresheje yanga Isabato n’abayikomeza.
Amateka yaciwe n’abami, imyanzuro y’inama z’abayobozi bakuru b’itorero,
n’amabwiriza yatanzwe n’itorero bishyigikiwe n’ubutegetsi bw’isi, nibwo bwari uburyo
umunsi w’ibirori by’abapagani wahabwagamo umwanya w’icyubahiro mu itorero rya
Gikristo. Itegeko ryo guhatira abantu kuruhuka ku munsi wa mbere w’icyumweru (Dimanche)
ryashyizweho bwa mbere n’Umwami Konsitantine mu mwaka wa 321 nyuma ya Kristo. Iryo
teka ryasabaga ko abatuye mu mudugudu bose baruhuka ku ‘’munsi wahariwe gusenga
izuba’, ariko rikemerera abaturage bo mu byaro gukomeza imirimo yabo y’ubuhinzi. N’ubwo
ryari itegeko rya gipagani, ryashyizweho umukono kandi ritangazwa n’Umwami w’abami
Konstantine, amaze kwitirirwa ubukristo.
Amaze kubona ko itegeko ry’Umwami ridahagije kuba ryasimbura ububasha bw’Imana,
Ewusebiyusi(Eusebius), umwepisikopi mukuru w’i Kayisariya, washakaga kwemerwa
n’ibikomangoma, kandi akaba inshuti idasanzwe n’umujyanama wa Konsitantine, yatanze
416