Itorero na Leta ku Rugamba

Itorero na Leta ku Rugamba
buhanitse mu kumenya no gusesengura Bibiliya. Ubwo yari arangije amashuri ye, Bengel yari
“yarirunduriye mu kwiga iby’iyobokamana. Izo inyigisho zifatanyije n’uburere
n’ikinyabupfura yari yaratojwe akiri muto zabashije kumuhindura rwose. Kimwe n’abandi
basore bafite gutekereza neza, yabanje kurwana no gushidikanya n’ingorane zijyanye
n’iby’idini. Afite agahinda kenshi, yatekereje ku “myambi myinshi yahuranyije umutima we
bigatuma agira igihe cy’ubusore kibabaje.” Amaze kuba umwe mu bagize inama nkuru
y’abepesikopi y’i WÜrttemberg, yashigikiye iby’umudendezo mu by’idini. “Mu gihe
yashyigikiraga uburenganzira n’ibyo idini ryemerewe, yanaharaniraga kandi umudendezo
wose ufite ishingiro ugomba guhabwa abantu bose bumva bahatwa n’umutimanama wabo
gusohoka mu idini barimo.”- 487Kugeza n’uyu munsi ibyiza byavuye kuri icyo gitekerezo
biracyagaragara mu ntara Bengel avukamo.
Igihe kimwe ubwo yateguraga ikibwirizwa gishingiye ku gitabo cy’Ibyahishuwe 21
yagombaga kubwiriza ku Cyumweru cyari kigiye kuza, ni bwo umucyo ku byerekeye
kugaruka kwa Kristo warashe mu ntekerezo ze. Ubuhanuzi bwo mu Byahishuwe
bwasobanukiye intekerezo ze mu buryo atigeze amenya. Yumvise agize gutentebuka kubwo
kwumva ibikomeye kandi bitangaje ndetse n’ikuzo ritagereranywa umuhanuzi avuga ko
bizabaho. Byabaye ngombwa ko aba ahagaze mu gihe runaka kugira ngo ye gukomeza
gutekereza iby’iryo yerekwa. Nyamara ubwo yari ku ruhimbi bya bindi bivugwa mu buhanuzi
byongeye kugaruka mu ntekerezo ze nk’uko biri kandi mu buryo bukomeye. Kuva icyo gihe,
yirunduriye mu kwiga ubuhanuzi, cyane cyane ubwo mu Byahishuwe, maze bidatinze yemera
ko buvuga ko kugaruka kwa Kristo kwegereje nta shiti. Itariki yashyizeho ko ari bwo Kristo
azaza yari itandukanye mu myaka ho gato n’iyashyizweho na Miller.
Inyandiko za Bengel zakwirakwijwe ahantu hose harangwaga Ubukristo. Muri rusange
imyizerere ye ku by’ubuhanuzi yemewe n’abo muri Leta yavukagamo ya WÜrttemberg,
kandi inemerwa n’abo mu bindi bice by’Ubudage ku rwego runaka. Amaze gupfa, iyo
myizerere yarakomeje, kandi ubutumwa bwo kugaruka kwa Kristo bukomeza kwigishwa mu
Budage ari na ko bwakururaga intekerezo za benshi mu bindi bihugu. Mu mizo ya mbere,
bamwe mu bizera bagiye mu Burusiya maze bahashinga amatsinda yabo magari barahatura
none na n’ubu kwizera ko Kristo ari hafi kugaruka biracyafitwe n’amatorero y’Abadage
abarizwa muri icyo gihugu.
Umucyo wageze no mu Bufaransa no mu Busuwisi. I Geneve aho Farel na Kaluvini bari
baramamaje ukuri k’Ubugorozi, uwitwa Gaussen yahabwirije ubutumwa bwo kugaruka kwa
Kristo. Mu gihe yari umunyeshuri, Gaussen yari yarandujwe n’inyigisho zishingira kwizera
ku bitekerezo by’umuntu zari zarabaye gikwira mu Burayi mu iherezo ry’ikinyejana cya cumi
n’umunani no mu itangiriro ry’ikinyejana cya cumi n’icyenda. Kandi igihe yinjiraga mu
murimo w’ibwirizabutumwa, ntabwo yari ataramenya icyo kwizera nyakuri icyo ari cyo gusa,
ahubwo yari akinafite umwuka w’ubuhakanyi bwo kutemera icyo atabanje kubona. Akiri
umusore, yari yaratwawe no kwiga ubuhanuzi. Ubwo yari amaze gusoma igitabo cy’uwitwa
Rollin cyitwaga “ Amateka ya Kera” 488 intekerezo ze zerekejwe ku gice cya kabiri
266