POST_SCRIPTUM_5_22_19

Karol Maliszewski, o Lipcu na Białorusi – fragment
posłowia
W-głąb-czas. Ludzie, miejsca, siedliska
Z naszego punktu widzenia zazwyczaj nic się tu nie
zgadza. Zaglądanie w głąb czasu, w podsuniętą (kto
podsunął i dlaczego?) fotografię obarczone jest
błędem poznawczym, niemożliwością przeniesienia
się tam i kulturowego przemieszczenia na tyle
adekwatnego, że już pozwalającego na utożsamienie
i połączenie. Dystans narasta w przerażającym
tempie. Dlatego wciąż pytamy, kim są ci ludzie na
starym zdjęciu, skąd się tacy wzięli, jak w ogóle mogli
być w takiej prostocie, jasności i bezpośredniości
wyrazu. Nasz horyzont antropologiczny na tym tle
jawi się jako wyjątkowo zamazany, chociaż stanowi
materiał do fotografii, którą ktoś kiedyś odczyta
jako konsekwentnie powiązaną ze swoim czasem,
a więc prostą i jasną. A jednak tej jasności i prostoty
już nie ma. Jest dziewczyna na zdjęciu, są jej
starsze siostry, jest niedbalstwo fotografa – wszystko
to Izabela Fietkiewicz-Paszek odczytała i wiernie
przedstawiła, formułując przy okazji najważniejsze
pytanie. Pytanie o „swoje miejsce”.
Stare Siedlisko, rok 1952
Izabela Fietkiewicz-Paszek
Lipiec
na Białorusi
Szczecin 2020
Ale słowa nie płoną, a ja im wierzę
34
Kamionka, rok 1925
Na początku jest tajemniczo
uśmiechnięta babcia („tylko
ona się uśmiecha”), która
patrzy bez lęku w obiektyw, zaraz
pójdzie do Piotra, jeśli już go zna (jeśli
nie, to zaraz pozna, więc już zna),
a na koniec powie, że mimo wszystko
jej życie było dobre.
Kto patrzy na stare fotografie, ten
czuje, że ma przewagę (spóźniony
właściciel cudzego czasu), ale jakaż
przerażająca ta przewaga. To my jesteśmy
bezradni. To my prawie nic
nie wiemy. To babcia wie to, co najważniejsze
– dla niej, wtedy.
Oczywiście „wszystko jest na swoim
miejscu”,
to znaczy tam, gdzie urządza się przypadek
i dokąd ucieka,
kiedy tylko mu się znudzi.
POST SCRIPTUM
Początek drogi
To jasne: każdy przeżyje spotkanie
„w swoim języku”. Nie oczekujemy
cudu przemiany (takiej aplikacji nie
miał nawet przyjaciel Dantego). Możemy
oczywiście czekać, aż „system
odszuka sygnał”, powie nam, gdzie
jesteśmy i jak dotrzeć na miejsce
(kiedy systemu jeszcze nie było, sygnał
nadawaliśmy sami albo z pomocą
przypadkowych przechodniów).
Na granicy popłoch: przestawianie
zegarków o godzinę, o trzydzieści lat,
o nasz wiek, o narodziny babci. Wyciszanie
dźwięków, żeby nie przeszkadzać
aktorom/widzom.
Pierwsza noc w Grodnie
Przed hotelem gwar walizek i języków,
a podróżni-mieszkańcy marzą
zupełnie jak hotel: „żeby tak lepiej
niż jest”. Każdy szuka swojej opowieści,
swojego tłumacza, który zagubił
się w zamęcie przeprowadzki. (Może
na „ulicy Darwina”? Kto wie).
Adam Buszek
Cerkiew Kołoska
Czy to przypadek „[…] że Litwini stąd
wyruszyli pod Grunwald”? Że z popiołów
żydowskiej świątyni wyfrunął
Czerwony Sztandar? Że czerwone
ulice prowadzą do kościoła, cerkwi,
meczetu? Ależ skąd. Dobór naturalny,
pochód gatunków. Kaprysy i zmiany
kierunków. Świątynia wszystkich
przyjmie (Wielka Synagoga Chóralna),
wszystko można, życie się nie zatrzymuje,
domy stawiamy na grobach
(groby są wszędzie), zamki zmieniają
właścicieli, budynki wielofunkcyjne
to dzieła sztuki użytkowej, sanktuaria
kolejnych zbawców ludzkości.
Stare Wasiliszki
„Jeśli dobrze ustawić głos i szeroko
rozłożyć skrzydła, można
unieść się z dowolnej ziemi. Choćby
brakło wiatru i prądu”.
A potem wrócić. A jeśli nie można