Amerykańskie Improwizowane Pasy Startowe

Lotnictwo
startowych. Najbardziej rozpowszechnione
były maty Hessian – impregnowane asfaltem
płótno, które można było bardzo szybko ułożyć
za pomocą specjalnego pojazdu. W trakcie
rozwijania rolki takiego materiału nakładano
jednocześnie rozpuszczalnik w celu
zmiękczenia rozkładanej maty. System ten
zastosowano na szerszą skalę w 1944 r.
podczas budowy sieci lotnisk wokół miasta
Assam w Indiach, z których ponad Himalajami
transportowano zaopatrzenie do Chin.
Maty Hessian odegrały również pewną rolę
podczas kampanii birmańskiej, podczas
której używano ich do budowy dróg. Maty
były dostarczane w rolkach o długości 50
jardów (45,7 m) i szerokości jednego jarda
(91 cm), układano je zaś w taki sposób, że
sąsiednie pasy zachodziły na siebie na około
8 cali (20 cm). Główną wadą systemu Hessian
było to, że jego produkcja wymagała
ogromnych ilości ropy naftowej, która była
bardziej potrzebna do napędu czołgów i samolotów.
Historia paneli Marston Mat nie skończyła
się wraz z zakończeniem II wojny światowej.
Niewykorzystywane i niepotrzebne
pasy startowe znajdowały się od Maroka
w Północnej Afryce, poprzez Sycylię, południową
Francję, Włochy, Polskę i Rosję aż
po Filipiny i wyspy na Pacyfiku. Miejscowi
Szczegół panelu Marston Mat eksponowanego
w Muzeum Spraw Wojskowych w Krakowie
mieszkańcy dość szybko zaczęli wykorzystywać
panele do swoich potrzeb. Budowano
z nich drogi, place, mosty, ogrodzenia,
a nawet ściany pomieszczeń gospodarczych
i domów. Do dzisiaj wędrując po okolicach,
gdzie znajdowały się lotniska polowe,
można znaleźć pozostałości po pasach
startowych lub zagospodarowanych w inny
sposób panelach. Resztki paneli Marston
Mat można również zobaczyć na wschodzie
Polski, np. w rejonie Zamościa lub Dębicy.
Jeden z paneli można obecnie obejrzeć na
wystawie „Skrzydła nad Małopolską 1939-
1945” w Muzeum Spraw Wojskowych
w Krakowie.
Panele Marston Mat (inaczej nazywane
PSP) są jednym z niedocenionych wynalazków
II wojny światowej i powinny znaleźć
swoje miejsce w muzeach lotnictwa jako
przykład tego, że do zwycięstwa w czasie
wojny nie wystarczy jedynie nowoczesna,
wyrafinowana technika. Czasem potrzebna
jest także ludzka pomysłowość przejawiająca
się w prostych, lecz skutecznych rozwiązaniach
trudnych problemów.
Źródła zdjęć: Internet, archiwum rodzinne Vanessy
Bristow, archiwum autora.
Bibliografia
R.K. Smith, „Air Force Magazine” 1989, nr 4.
R. Mola, „Air & Space Magazine” 2014, nr 4.
A.D. Froman, „The Navy Civil Engeener” 1961, nr 4.
B.W. Fowle, Builders and Fighters: U.S. Army Engineers in
World War II, University Press of the Pacific, Seattle 2005.
Przypisy
1
Wyjaśnienie pochodzenia nazwy znajduje się w dalszej części
artykułu.
2
Gerald G. Greulich – amerykański inżynier-wynalazca, posiadacz
wielu patentów dotyczących prefabrykowanych elementów
stalowych używanych w budowie dróg i lotnisk. Od
końca lat 30. współpracował z amerykańskim Departamentem
Wojny. Anegdota głosi, że panele Marston Mat wymyślił
podczas narady, kiedy podsłuchał rozmowę kilku oficerów
ubolewających nad trudnościami z budową pasa startowego
utwardzanego siatką stalową. G.G. Dreulich naszkicował na
kopercie projekt panelu i pokazując go dyskutującym oficerom,
stwierdził: „Panowie, wasz problem właśnie został
rozwiązany”.
•
Miejsce postojowe 31. Dywizjonu Bombowego SAAF, Włochy, Celone, 1944 r.
35