ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

Θεωρούμε ότι ο τρόπος σκέψης που ανέτειλε με τις φυσικοεπιστημονικές
επαναστάσεις του 20ου αιώνα, είναι σχεσιακός και
η οντολογία που “υποστηρίζει” είναι η συμπληρωματικότητα και η
αμοιβαιότητα ανθρώπου και “πράγματος”. “Η ουσία είναι
συνάρτηση της σχέσης”, μας λέει ο G. Bachelard. Η σχέση, όπως
καταλαβαίνουμε, συνδέεται στενά με τη διαλεκτική, και το λέμε
αυτό με την έννοια ότι η νέα οντολογική σκέψη αφενός δεν
αναγνωρίζει τις παραδεδομένες φιλοσοφικές διχοτομήσειςδιαιρέσεις,
μιας που δίνει προτεραιότητα στις σχέσεις, και
αφετέρου είναι διαλεκτική, μιας που οι σχέσεις ανασυγκροτούνται
και επανα-νοηματοδούνται μέσα στο χρόνο. Οι σχέσεις είναι
κινούμενες και ρευστές, οι αποκρυσταλλώσεις τους είναι
προσωρινές και το μόνο που αποδεικνύουν είναι την ανάγκη της
σκέψης να σχηματοποιεί για να γνωρίσει. Κάθε σχηματοποίηση
εγκιβωτίζει τις προηγούμενες γνωστικές αποκρυσταλλώσεις, τις
επεξεργάζεται (ρευστοποιεί) και τις επαναπροσδιορίζει με την
ολοκληρωματικού τύπου ρευστή νόηση, που έχει προικοδοτήσει
τον άνθρωπο τόσο η αναγκαιότητα όσο και η τυχαιότητα του
κόσμου. Έτσι παράγονται νέες γνωστικές συνθέσεις και ολοένα
πιο πολύπλοκες τεχνικές και πειραματικές εφαρμογές που
ενοποιούν, χωρίς να εξαλείφουν την προγενέστερη τάξη
πραγμάτων που ο Λόγος έχει κωδικοποιήσει. Κατά συνέπεια,
μεγαλύτερη ποικιλία φαινομένων εντάσσεται σε μια νέα
προοπτική θέασης του κόσμου.
Οι “επιστημονικές επαναστάσεις” και οι αλλαγές “Παραδειγμάτων”
που επιφέρουν ανοικειώνουν τον καθιερωμένο και
συνήθη τρόπο προσέγγισης του κόσμου. Αυτό δεν σημαίνει ότι
αποτελούν συνέχεια και προέκταση των προηγούμενων, ούτε
όμως προκαλούν ασυνέχεια και αντιτίθενται μεταξύ τους. Θα
λέγαμε, ιστορική (χρονική) και διαλεκτική (σπειροειδής) είναι η
πορεία της ανθρώπινης γνώσης. Η σχεσιακή οντολογία που
περιγράψαμε, συναντά την αποφατική γνωσιολογία, με το
πρωτείο της ερμηνευτικής επιφυλακτικότητας. Δεν είμαστε εμείς
που ρωτάμε, αποτελούμε μέρος της ερώτησης, τα ερωτήματα
τίθενται σε μας και τα αναλαμβάνουμε ενώ νομίζουμε ότι εμείς τα
θέτουμε. Η συνύπαρξη “υποκειμένου”-”αντικειμένου” και η
αμφίδρομη μεταμόρφωσή τους, συνεπιφέρει και την ερωτηματική
απάντηση. Μ’ αυτή την έννοια, η γνώση της σύγχρονης
81