ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

ανώτερες μορφές γνώσης, αλλά απλώς διαφορετικές μορφές και,
αν αυτό ενισχύει το γνωσιολογικό σχετικισμό, τότε επαναδιατυπώνοντας
τον ισχυρισμό τους θα λέγαμε: η επαναστατική
αλλαγή λεξιλογίου στην οποία προβαίνουν οι “επιστημονικές
επαναστάσεις”, δικαιολογείται από το ιστορικό γεγονός, ότι τα
παλαιά λεξιλόγια, γίνονται αντιληπτά ως ευρισκόμενα σε φάση
εκφυλισμού και αδιεξόδου. Αυτός ο εκφυλισμός μπορεί να γίνει
ορατός, είτε υπόρρητα - όταν παραμένουν προσκολημμένοι στο
παλαιό λεξιλόγιο - είτε ρητά - όταν το παλαιό λεξιλόγιο αποδομείται
από όσους αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους σ’ αυτό.
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι οι θεωρητικοί της “νέας φιλοσοφίας
της επιστήμης” δεν δέχονται την πεποίθηση περί συνεχούς
προόδου της επιστημονικής γνώσης και της ύπαρξης ενός κόσμου,
ο οποίος επιδέχεται αντικειμενική γνώση, ανεξάρτητα από τον
ανθρώπινο νου. Η πεποίθηση που αμφισβητούν σχετίζεται με την
αντίληψη ότι η πρόοδος της γνώσης ξεδιπλώνεται μέσα στον
ιστορικό χρόνο και κατευθύνεται με γραμμικό τρόπο, από το
παρελθόν στο μέλλον. Για να κρίνουμε αν ένα τμήμα της
επιστήμης προοδεύει ή όχι, οφείλουμε να ανασυγκροτήσουμε τις
παρελθούσες επιδόσεις του και να τις συγκρίνουμε με τις
καινούριες. Από τις δεκαετίες του 1960-70 και εντεύθεν, η
προοπτική της φιλοσοφίας της επιστήμης, μετατοπίζεται προς
έναν ιστορικό και κοινωνικό προσανατολισμό.
Το επιχείρημα που διατυπώνεται συνοψίζεται στο ότι οι άνθρωποι
ζουν και ενεργούν μέσα στο άμεσο και διαρκώς μεταβαλλόμενο
ιστορικό και κοινωνικό τους συμφραζόμενο. Κάθε φορά
προσδιορίζονται ιστορικά και κοινωνικά από περιβάλλοντα που
διαφέρουν ουσιωδώς το ένα από το άλλο. Οι προϋποθέσεις
συγκρότησης των πλαισίων τους μέσα στα οποία ζουν, δομούν τον
τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται την ιστορία, τον πολιτισμό,
τις επιστήμες και τη φιλοσοφία. Αυτή η πεποίθηση έχει
σημαντικές επιπτώσεις στα ζητήματα της αλήθειας, της φύσης, της
γνωσιακής δραστηριότητας και της αντικειμενικότητας της
γνώσης, όσο και αυτών που μπορούμε να γνωρίσουμε. Εάν τα είδη
των ερευνών και οι θεωρίες που διατυπώνουμε (τόσο σε γνωσιακό
όσο και σε κοινωνικό επίπεδο) εξαρτώνται από το εκάστοτε
ιστορικό πλαίσιο, συμπεραίνεται ότι η αλήθεια, η γνώση, η
77