ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

Η “νέα φιλοσοφία της επιστήμης των Khun, Feyerabend, Lakatos,
Laudan”, με τις επιμέρους διαφοροποιήσεις και αντιθέσεις τους,
υποστηρίζει ότι τα γεγονότα, υφίστανται μόνο σε ένα
συγκεκριμένο πλαίσιο αναφοράς και, επομένως, δεν υπάρχουν
“γεγονότα” που να προέρχονται αποκλειστικά από τον κόσμο,
γιατί δεν υπάρχει αυτό που ονομάζουμε “καθαρή εμπειρία”. Τα
γεγονότα είναι πάντοτε προϊόντα κάποιου βαθμού ερμηνείας,
αφού για την πρόσληψη, την κατανόηση και την περιγραφή τους,
παρεμβαίνουν οι θεωρητικές υποθέσεις του συγκεκριμένου
ερευνητή και της επιστημονικής κοινότητας στην οποία μετέχει.
Οι ερευνητικές δραστηριότητες των κοινοτήτων των επιστημόνων
προσδιορίζονται και ταυτόχρονα περιορίζονται από “σύνολα
κοινών υποθέσεων εργασίας”, αυτό που ο Khun ονόμασε
“Παραδείγματα”. Για όσο διάστημα ισχύουν τα “Παραδείγματα”,
αυτά κατευθύνουν και την έρευνα (περίοδοι “φυσιολογικής
επιστήμης”, όταν παύουν να ισχύουν, τότε παρατηρούνται
“επιστημονικές επαναστάσεις” και τα προηγούμενα “Παραδείγματα”
αντικαθίστανται από νέα.
Να διευκρινήσουμε ότι “Παράδειγμα” σημαίνει δύο διακριτά
πράγματα: από τη μια αντιπροσωπεύει “ολόκληρο τον αστερισμό
των πεποιθήσεων, των αξιών, των τεχνικών κ.λ.π. που μοιράζονται
τα μέλη μιας δεδομένης κοινότητας”. Έτσι ένα ερευνητικό
“Παράδειγμα” έγκειται σε όλα όσα μοιράζονται τα μέλη μιας
επιστημονικής κοινότητας, τους κοινούς θεσμούς εκπαίδευσης,
αποδοχής θεωριών, στόχων, αξιών, κοινωνικό και επαγγελματικό
καθεστώς. Υπ’ αυτή την έννοια, το “Παράδειγμα” μπορεί να
συγκριθεί με τις “μορφές ζωής” του Wittgenstein. Από την άλλη
μεριά, το “Παράδειγμα” αντιστοιχεί στα πρότυπα που συνοψίζουν
ως υπόδειγμα τους ρητούς κανόνες και τα κριτήρια που οδηγούν
στη διαδικασία επίλυσης γρίφων στα πλαίσια της κανονικής
επιστήμης. Δηλαδή η κανονική επιστήμη, δεν επιδιώκει
νεωτερισμούς, αλλά προσπαθεί να ενεργοποιήσει το δυναμικό του
“Παραδείγματος”, επαυξάνοντας το βαθμό αντιστοιχίας μεταξύ
των “γεγονότων” που αυτό προσδιορίζει και της εμβέλειας των
προβλέψεών του.
Οι θεωρητικοί της “νέας φιλοσοφίας της επιστήμης” δεν θεωρούν
ότι οι “επιστημονικές επαναστάσεις” παράγουν κατ’ ανάγκη
76