ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

Ο Δημόσιος χαρακτήρας της γλώσσας και η “μορφή
ζωής”
Η έννοια της μορφής ζωής συνδέεται, άρρηκτα, με το δημόσιο
χαρακτήρα της γλώσσας. Στην ύστερη φιλοσοφία, οριοθετείται
ένα ερμηνευτικό πλαίσιο, στο οποίο απορρίπτεται η ιδέα ότι
νόημα και κατανόηση, άρα και η υιοθέτηση κανόνων, αποτελούν
“εσωτερικές”, “κρυφές” καταστάσεις ή διεργασίες της ψυχής. Ο
Αυστριακός διανοούμενος προβάλλει σχετικώς ένα επιχείρημα
που δεν έχει μέχρι στιγμής αναφερθεί, αλλά που κατέχει σημαντική
θέση στη βιβλιογραφία που αναφέρεται στις “Έρευνες”.
Πρόκειται για το “επιχείρημα της ιδιωτικής γλώσσας”, άξονας του
οποίου είναι η θέση ότι δεν μπορεί να υπάρξει μια γλώσσα που να
την έχει επινοήσει και να την κατανοεί ένα και μόνο πρόσωπο.
Τούτο απορρέει άμεσα από την άποψη του Βίτγκενσταϊν ότι η
γλώσσα είναι ουσιαστικά δημόσια, μία άποψη την οποία
υποστήριζε εξαιτίας όλων των σημείων που αναλύθηκαν
παραπάνω. Ωστόσο, στις “Έρευνες” ο Αυστριακός φιλόσοφος
δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο ζήτημα της ιδιωτικής γλώσσας για έναν
ακόμη σημαντικό λόγο: στη φιλοσοφική παράδοση, με σημείο
εκκίνησης το Ντεκάρτ [René Descartes (1596-1650)], υποστηρίζεται
ότι η αφετηρία κάθε γνώσης και ερμηνείας βρίσκεται στην
άμεση γνώση που αποκτούμε μέσα από τις αισθήσεις μας και από
τις νοητικές διεργασίες. Έτσι, η αφετηρία του Ντεκάρτ είναι το
“Σκέφτομαι”, η αναγνώριση του οποίου εξασφαλίζει το “Υπάρχω”.
Για τους εμπειριστές, η αφετηρία είναι η αισθητηριακή αντίληψη
και ο στοχασμός μας γύρω από αυτήν, ο οποίος αποτελεί τη βάση
των πεποιθήσεών μας σχετικά με την ύπαρξη των εξωτερικών
υλικών πραγμάτων και των υπόλοιπων έμψυχων όντων. Επί τη
βάσει αυτών των απόψεων, φαίνεται να θεμελιώνεται η ιδέα της
ιδιωτικής γλώσσας, καθόσον οι συγκεκριμένες απόψεις επιτρέπουν
να σκεφθούμε (σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, οι
απόψεις πηγάζουν από τη συγκεκριμένη σκέψη) την ύπαρξη ενός
Ροβινσώνα Κρούσου που κατασκευάζει μία γλώσσα με τη βοήθεια
ιδιωτικών, εσωτερικών καταδεικτικών ορισμών, στο πλαίσιο των
οποίων λέξεις συνδέονται με εμπειρίες. Με ανάλογο τρόπο, η ιδέα
της ιδιωτικής γλώσσας συνδέεται με την αντίληψη για τον τρόπο
με τον οποίο καταλήγουμε να έχουμε στη γλώσσα μας εκφράσεις
68