ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

καθοδηγούν και παρέχουν κριτήρια ορθότητας, αλλά, εάν
συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι γιατί οι κανόνες βασίζονται στη
συμφωνία, το να ακολουθούμε έναν κανόνα με σωστό τρόπο
σημαίνει τη συμμόρφωση μας προς καθιερωμένες πρακτικές της
κοινότητας. Μέσα από την εκπαίδευση μας ως μέλη της
κοινότητας αυτής αποκτούμε την ικανότητα να χρησιμοποιούμε
εκφράσεις και να ακολουθούμε τους κανόνες χρήσης τους.
Η παραπάνω συνοπτική παρουσίαση στοχεύει να αποκαλύψει τη
σχέση που υπάρχει μεταξύ των εννοιών του νοήματος, της
κατανόησης, της χρήσης, των κανόνων και των ερεισμάτων τους,
που έχουν συμφωνηθεί μέσα σε μία κοινότητα ανθρώπων, οι
οποίοι χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα. Ωστόσο, με αυτό δεν
πρέπει να θεωρηθεί ότι υπονοείται πως μπορούμε να
καταλαβαίνουμε τις εκφράσεις ιδιωτικά, καθόσον, σύμφωνα με
τον Βίτγκενσταϊν, δεν έχει νόημα να πούμε ότι κάποιος
καταλαβαίνει μόνο μία ή λίγες προτάσεις, ή ότι ακολουθεί μόνο
έναν ή λίγους κανόνες. Το να καταλαβαίνουμε μια οποιαδήποτε
πρόταση σημαίνει να καταλαβαίνουμε το γλωσσικό παιχνίδι στο
οποίο ανήκει• συνεπώς, το αν ακολουθούμε έναν κανόνα σημαίνει
να είμαστε κάτοχοι της ίδιας πρακτικής της υιοθέτησης κανόνων.
Το πρόβλημα που αμέσως ανακύπτει στο πλαίσιο της προσέγγισης
του Wittgenstein για το νόημα και την κατανόηση σχετίζεται με το
εξής ερώτημα: εάν οι κανόνες χρήσης μιας γλώσσας είναι προϊόν
συμφωνίας μεταξύ των μελών της γλωσσικής κοινότητας, χωρίς
να επιβάλλονται οι εξωτερικοί αντικειμενικοί περιορισμοί στην
χρήση που να σχετίζονται με τα “γεγονότα” ή τον “κόσμο”,
προκύπτει τότε ότι η αλήθεια είναι επίσης προϊόν συμφωνίας; Ο
Wittgenstein έχει επίγνωση του εν λόγω προβλήματος και απαντά:
“‘Ώστε εσύ λες πως η ομοφωνία ανάμεσα στους ανθρώπους
αποφασίζει τι είναι σωστό και τι λάθος;’ –Σωστό και λάθος είναι
αυτό που λένε οι άνθρωποι• και ομοφωνούν οι άνθρωποι μέσα
στη γλώσσα. Αυτό δεν είναι ομοφωνία στις γνώμες αλλά στον
τρόπο ζωής [στη μορφή ζωής] “.
Αυτή η ιδέα της “μορφής ζωής” παίζει σημαντικό ρόλο στην
ύστερη φιλοσοφία του Wittgenstein. Ο Wittgenstein με τον όρο
“μορφή ζωής” εννοεί το εξής: την ομοφωνία που αποτελεί τη βάση
66