ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

ουσιαστικά ακόμη αναλυμένες, σαν να υπήρχε σε αυτές κάτι
κρυμμένο που πρέπει να το φέρει κανείς στο φως”. Η απάντηση
του Wittgenstein στην παραπάνω εικόνα είναι κατηγορηματική:
να αρνηθούμε ότι υπάρχει οποιαδήποτε ανάγκη να αναλύσουμε,
να “ανακαλύψουμε την ουσία” που βρίσκεται κρυμμένη στη
γλώσσα. “Η φιλοσοφία απλώς και μόνο τα τοποθετεί όλα
μπροστά μας και δεν εξηγεί τίποτε, ούτε συνάγει τίποτε. Αφού όλα
προσφέρονται στη θέα, δεν υπάρχει τίποτε που να χρειάζεται
εξήγηση. Γιατί αυτό που είναι κρυμμένο δεν μας ενδιαφέρει”. Η
ουσία βρίσκεται σε μία παρατήρηση που παρατίθεται παραπάνω: ο
τρόπος που λειτουργεί η γλώσσα είναι, κατά τον Wittgenstein,
“κάτι ήδη ολοφάνερο και μπορεί να γίνει εποπτικό με μία
τακτοποίηση”.
Αυτό το “ολοφάνερο”, λέει ο Wittgenstein, είναι το γεγονός ότι η
γλώσσα δεν είναι ομοιόμορφο πράγμα, αλλά πλήθος διαφορετικών
δραστηριοτήτων. Χρησιμοποιούμε τη γλώσσα για να
περιγράψουμε, να αναφέρουμε, να πληροφορήσουμε, να επιβεβαιώσουμε,
να αρνηθούμε, να στοχαστούμε, να δώσουμε
διαταγές, να θέσουμε ερωτήματα, να διηγηθούμε ιστορίες, να
παίξουμε θέατρο, να τραγουδήσουμε, να μαντέψουμε αινίγματα,
να κάνουμε αστεία, να λύσουμε προβλήματα, να μεταφράσουμε,
να ζητήσουμε, να ευχαριστήσουμε, να χαιρετήσουμε, να βρίσουμε,
να προσευχηθούμε, να προειδοποιήσουμε, να αναπολήσουμε, να
εκφράσουμε συναισθήματα και πολλά άλλα. Όλες αυτές τις
διαφορετικές δραστηριότητες, ο Wittgenstein τις αποκαλεί “γλωσσικά
παιχνίδια”. Νωρίτερα, στο “Καφέ Βιβλίο”, είχε χρησιμοποιήσει
την έννοια αυτή, εννοώντας ένα απλοποιημένο τμήμα της γλώσσας,
η προσεκτική έρευνα του οποίου μας λέει κάτι για την ίδια τη
φύση της γλώσσας.
Στις, “Έρευνες”, ο όρος “γλωσσικά παιχνίδια” λαμβάνει ευρύτερο
νόημα. Σημαίνει οποιαδήποτε από τις πολλές και ποικίλες
δραστηριότητες της χρήσης της γλώσσας στις οποίες
καταγινόμαστε: “...η έκφραση ‘γλωσσικό παιχνίδι’ έχει προορισμό
να τονίσει ότι το να μιλάμε μία γλώσσα είναι μέρος μιας
δραστηριότητας, ή μιας μορφής ζωής”. O Wittgenstein κάνει λόγο
για την “πολλαπλότητα των γλωσσικών παιχνιδιών” και
σημειώνει, κριτικά αλλά και αυτοκριτικά: “Είναι ενδιαφέρον να
63