ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

τον κόσμο στον οποίο ζούμε – η γλώσσα, εν ολίγοις, είναι μέρος
μιας περιεκτικής “μορφής ζωής”.
Ο Wittgenstein αποσαφηνίζει τα “σοβαρά λάθη” αναφερόμενος
όχι στον ίδιο τον “Tractacus”, αλλά στην ερμηνεία που δίνει ο
ιερός Αυγουστίνος στις “Εξομολογήσεις” (Confessiones) για την
εκμάθηση της γλώσσας. Αφού παραθέτει μερικές γραμμές από το
κείμενο του Αυγουστίνου, ανάμεσα στις οποίες εμφανίζεται η
φράση “Όταν εκείνοι [οι ενήλικες] ονόμαζαν κάποιο αντικείμενο....
αντιλαμβανόμουν ότι το αντικείμενο είχε υποσήμανση
τους φθόγγους που πρόφεραν όταν ήθελαν να το καταδείξουν”, ο
Wittgenstein γράφει: “Σε αυτά τα λόγια βρίσκουμε, έτσι μου
φαίνεται, μία ορισμένη εικόνα της ουσίας της ανθρώπινης
γλώσσας. Για την ακρίβεια: οι λέξεις της γλώσσας ονομάζουν
αντικείμενα – οι προτάσεις είναι συνδέσεις τέτοιων ονομάτων. Σε
αυτή την εικόνα της γλώσσας βρίσκουμε τις ρίζες της ιδέας: κάθε
λέξη έχει μία σημασία. Αυτή η σημασία είναι συνταιριασμένη με τη
λέξη. Αυτή είναι το αντικείμενο για το οποίο στέκει η λέξη”. Η
θεωρία που μόλις σκιαγραφήθηκε είναι η θεωρία του “Tractatus”.
Όμως, ο Wittgenstein χρησιμοποιεί την ερμηνεία του Αυγουστίνου
για να δείξει ότι η εν λόγω αντίληψη για τη γλώσσα είναι και
παλαιά και ευρέως διαδεδομένη. Αυτή η αντίληψη για τη γλώσσα
μας κάνει, λέει ο Αυστριακός διανοούμενος, να ερευνήσουμε τη
γλώσσα με λάθος τρόπο, θέτουμε λάθος ερωτήματα, ιδίως
“ερωτήματα σχετικά με την ουσία της γλώσσας, της πρότασης, της
σκέψης”, πράγμα που εσφαλμένα σημαίνει ότι η “ουσία” της
γλώσσας “δεν είναι κάτι ήδη ολοφάνερο και που μπορεί να γίνει
εποπτικό με μία τακτοποίηση, αλλά σαν κάτι που βρίσκεται κάτω
από την επιφάνεια... ‘η ουσία μας είναι κρυμμένη’: αυτή τη μορφή
παίρνει τώρα το πρόβλημά μας” και γι’ αυτό νιώθουμε “σαν να
έπρεπε να δούμε μέσα από τα φαινόμενα”. Και τούτο, με τη σειρά
του, συνεπάγεται δέσμευση στο παραπλανητικό μοντέλο της
γλώσσας που, όπως λέει ο Wittgenstein, το μοιράζονται ο ιερός
Αυγουστίνος και ο πρώιμος Wittgenstein, διότι “καταλήγει να
φαίνεται σαν να [ψάχναμε για] κάτι που να μοιάζει με την έσχατη
ανάλυση των γλωσσικών μας μορφών, και επομένως μία και μόνη
εντελώς αναλυμένη μορφή της έκφρασης. Δηλαδή, λες και οι
εκφραστικές μας μορφές, στην τρέχουσα χρήση τους, να μην ήταν
62