ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

“Τα πράγματα του ανθρώπινου κόσμου είναι πράγματα ενός
σύμπαντος δομημένου με λόγια. Οι συμβολικές διαδικασίες
δεσπόζουν στα πάντα, κυβερνούν τα πάντα”. Εν κατακλείδι, από
τη στιγμή που το ασυνείδητο ορίζεται όχι γενετικά αλλά
συμβολικά, τότε το συμβολικό βρίσκεται στο «εξωτερικό» της
συνείδησης και με αυτή την έννοια, ο στοχασμός του Lacan,
μπορεί να χαρακτηριστεί συμβολικός υλισμός.
Heidegger, Wittgenstein, Lacan: Η άρνηση της
μεταγλώσσας
Στις “Φιλοσοφικές Έρευνες”, ο Wittgenstein, απορρίπτει την
έννοια της ιδανικής γλώσσας, όπως την είχαν κατασκευάσει οι
λογικοί φιλόσοφοι, επίσης απορρίπτει και την ιδέα της
γλωσσολογίας ως μεταγλώσσας και σ΄αυτό το σημείο συμφωνεί με
τον Heidegger και το Lacan. Ο Lacan, επίσης, υποστηρίζει, ότι
“καμιά γλώσσα δεν μπορεί να μιληθεί”. Αυτό που, ενδεχομένως,
εννοεί, με την παραπάνω δήλωση, είναι ότι, από τη στιγμή που
κάθε προσπάθεια καθήλωσης του νοήματος της γλώσσας,
συμβαίνει εντός της γλώσσας, δεν μπορεί να υπάρξει απόδραση
από τη γλώσσα, δεν υπάρχει, δηλαδή, “έξωθεν” της γλώσσας.
Βέβαια, ο Lacan δεν απορρίπτει αυτό που υπάρχει πέραν από τη
γλώσσα, αντίθετα αναγνωρίζει την ύπαρξη του πραγματικού,
όμως διευκρινίζει και ορθά ότι το πραγματικό δεν θα μπορούσε να
καθηλώσει τελικά το νόημα. Δεν υπάρχει υπερβατολογικό
σημαινόμενο, ούτε τρόπος για να πει η γλώσσα “την αλήθεια για
την αλήθεια”. Αυτή η θέση, υποστηρίζεται και με μια άλλη φράση
του Lacan “δεν υπάρχει ο Άλλος του Άλλου”. Αν ο Άλλος, η
συμβολική τάξη της γλώσσας, αποτελεί τον εγγυητή της συνοχής
του λόγου του υποκειμένου, τότε η συμβολική τάξη ως εγγυητής
της συνοχής του λόγου του υποκειμένου δεν διαθέτει καμιά “τρίτη
εγγύηση για την ύπαρξή της”, Ο ισχυρισμός του Lacan συμπίπτει
με τη στάση του Heidegger, όσον αφορά την αδυνατότητα εξόδου
“από το σπίτι της γλώσσας”.
Βέβαια η απόρριψη της μεταγλώσσας δεν είναι απόλυτη και στους
τρεις στοχαστές και αυτό γιατί, εμπειρικά, αναγνωρίζουν την
ύπαρξη μεταγλωσσών. Επίσης, αρνούνται να απαξιώσουν τη
58