ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

επανεγγράφει το ζήτημα της σημασίας μέσα στη δομή της
συμβολικής δραστηριότητας. Στη συμβολική δραστηριότητα της
γλώσσας, το κάθε σημαίνον στοιχείο ορίζεται από την άρθρωσή
του με όλα τα άλλα σημαίνοντα στοιχεία του γλωσσικού
συστήματος. Το πραγματικό, το οποίο διαμεσολαβείται από τη
συμβολική λειτουργία της γλώσσας και, με αυτή την έννοια,
θεωρείται μη ενσωματώσιμο ή απεικονίσημο στο σύμβολο,
εντούτοις “ξεγλυστρά” και, μέσω των σημαίνοντων μορφωμάτων,
αφήνει το “ίχνος” ή το “αποτύπωμά” του. Έτσι, το υποκείμενο
προσεγγίζει το πραγματικό, μόνο μέσα από τη δράση του συνόλου
των σημαινόντων που το επαναδομούν, εισάγοντας στο γλωσσικό
σύστημα, νέους συνδυασμούς σχέσεων.
Ο γλωσσολογικός ορισμός του σημείου από την εποχή της
δομιστικής γλωσσολογίας του Saussure, προϋποθέτει την
ισομορφική παράσταση των δύο όψεων του σημείου, του
σημαίνοντος και του σημαινόμενου. Ο Lacan ανατρέπει τη
συμμετρία, αλλά το ίδιο επιχειρεί και ο Derrida.
Σύμφωνα με το Derrida, η διάκριση σημαίνοντος (έκφρασης) και
σημαινομένου (του περιεχομένου) αναπαράγει την κλασσική
φιλοσοφική αντίθεση, το μεταφυσικό δυισμό δηλαδή, μεταξύ
νοητού και αισθητού. Σ΄αυτή τη δυαδική αντίθεση της
μεταφυσικής παράδοσης, νοητού και αισθητού, ο ένας πόλος της
αντίθεσης επιτελεί τη λειτουργία του υπερβατικού σημαίνοντος.
Ο νους, ως υπερβατικό σημαίνον, αποκαλύπτει την ιδεαλιστικήλογοκεντρική
ιδεολογία της φιλοσοφικής σκέψης. Για το Derrida
η κυριαρχία της ιδεαλιστικής-λογοκεντρικής ιδεολογίας αφήνει το
ίχνος της στην προνομιακή μεταχείριση του φωνητικού
σημαίνοντος σε σχέση με το γραφημικό σημαίνον. Ο γραπτός
λόγος αντιμετωπίζεται στη φιλοσοφική παράδοση ως μια
πλεοναστική και εργαλειακή μορφή της γλώσσας, ενώ για το
Derrida η γραφή, ή ορθότερα η Αρχι-γραφή, συνιστά πράξη
χωροθέτησης, οργάνωσης διαφοροποίησης, σύστασης επιμέρους
μονάδων και ταξινόμησης. Η Αρχι-γραφή ενσωματώνει σε
αρχέγονη μορφή αυτό που είναι η γλώσσα, η γραφή γεννά την
ομιλία, αφού τα γραφηματικά ίχνη προηγούνται της ομιλίας. Άρα
η γραφή προαναγγέλλει όχι μόνο τη γλώσσα αλλά και τη
συνείδηση και το κοινωνικό ον.
52