ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

Η δομιστική γλωσσολογία, με τη διάκριση του ενδιάθετου λόγου
(Langue) και της ομιλίας (parole), την οποία επικαλείται ο Lacan,
αν και την αμφισβητεί αρκετές φορές, θα απαντήσει καταφατικά.
Στους κώδικες υπάρχει μια σταθερή αμφι-μονοσήμαντη σχέση 1
προς 1, ενώ στη γλώσσα η σχέση είναι 1 προς 1’. Στους κώδικες
υπάρχει μια σταθερή αμφιμονοσήμαντη σχέση 1 προς 1, ανάμεσα
στον δείκτη και στο αναφερόμενο, ενώ στην ανθρώπινη γλώσσα,
αυτή η σχέση λείπει. Στην ανθρώπινη γλώσσα αυθαίρετοι ήχοι
συνδυάζονται με έναν δυνητικά άπειρο αριθμό τρόπων,
προκειμένου να παραχθεί ένας εξίσου τεράστιος αριθμός δυνατών
νοημάτων. Εξαιτίας της αμφι-μονοσήμαντης σχέσης δεικτών και
αναφερομένων, απουσιάζει από τους κώδικες αυτό που ο Lacan
θεωρεί δομικό συστατικό των ανθρώπινων γλωσσών: η
δυνατότητα του διφορούμενου και της αμφισημίας.
Η επιρροή της τοπολογίας
Η τοπολογία αποτελεί το δεύτερο θεωρητικό δάνειο από τις
μαθηματικές επιστήμες. Η έννοια του χώρου στη τοπολογία δεν
περιορίζεται στο δυσδιάστατο ή τρισδιάστατο χώρο που μελετά η
Ευκλείδια γεωμετρία, αλλά ούτε και σε χώρους που μελετούν μία
διάσταση. Η τοπολογία ασχολείται με τις ιδιότητες των σχημάτων,
οι οποίες διατηρούνται σταθερές παρά τις όποιες συνεχείς
παραμορφώσεις. Οι ιδιότητες αυτές είναι της συνέχειας, της
συνάφειας και της οροθέτησης. Ο τοπολογικός χώρος
θεμελιώνεται αποκλειστικά στην έννοια της κλειστότητας ή της
γειτνίασης και δεν εξαρτάται από την απόσταση, το μέγεθος, την
περιοχή ή τη γωνία. Πρώτος ο Freud, στην “Ερμηνεία των
Ονείρων” είχε περιγράψει την ονειρική σκηνή, η οποία διέφερε
από την κατάσταση της εν εγρηγόρσει αναπαραστατικής
δραστηριότητας, με την έννοια της “ψυχικής τοπικότητας”. Η
έννοια αυτή δεν αναφερόταν με την ανατομική έννοια αλλά με μια
καθαρά τοπογραφική έννοια.
Ο Lacan θεωρεί ότι η χρήση της έννοια “τοπικότητα” από το
Freud έχει ενορατικό περιεχόμενο και με αυτή την έννοια είναι
κατασκευή του φαντασιακού. Ο Lacan, αναζητά μια καθαρά
θεωρητική μέθοδο έκφρασης της έννοιας της δομής που
47