ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

είναι στην πραγματικότητα τροπικό, υπαρξιακό ως τέτοιο: η
υποτακτική από την οποία τροποποιείται το υποκείμενό του, ενώ
μαρτυρεί” (L’ etourdit).
Για τον Heidegger, η γλώσσα αποκαλύπτει την αλήθεια του Είναι:
“η γλώσσα ομιλεί, όχι ο άνθρωπος”. Ο άνθρωπος ομιλεί μόνο στην
περίπτωση που ομολογεί μοιραία προς τη γλώσσα. Ωστόσο, αυτή
η ομολογία είναι ο αυθεντικός τρόπος, σύμφωνα με τον οποίο ο
άνθρωπος εντάσσεται (gehoren) στο ξέφωτο (Lichtung) του Είναι.
Ο Lacan δεν αναζήτησε στο Heidegger μια φιλοσοφία της
γλώσσας, αλλά μια σκέψη για την αλήθεια, η οποία θα μας
βοηθούσε να καταλάβουμε γιατί και πώς η αλήθεια δεν μπορεί να
εκδηλωθεί παρά μόνο μέσω των μορφωμάτων του ασυνειδήτου, με
τις μορφές της “αφάνειας”, σύμφωνα με την έκφραση του
φιλοσόφου ο οποίος κάνει λόγο για τη φιλοσοφία της αφάνειας.
Το νόημα στο οποίο αναφέρεται ο Lacan δεν εμφανίζεται παρά
στο λέγειν, το λόγο δηλαδή του αναλυόμενου, ενώ η σημασία, το
ειπωμένο, δηλαδή, προκύπτει γραμματικά από το λόγο. Βέβαια η
σημασία, η γραμματική εκφορά του λόγου, είναι αυτή που
αρθρώνει το νόημα που την παρήγαγε, είναι, επίσης, αυτή που μας
επιτρέπει να το ακούσουμε και να το κατανοήσουμε, με την
προϋπόθεση, βέβαια, ότι είμαστε διατεθειμένοι να το ακούσουμε,
διάθεση την οποία ο Lacan ορίζει ως το διακύβευμα του αναλυτικού
λόγου.
Με βάση τα παραπάνω, το νόημα δομείται στη συμβολική τάξη
της γλώσσας, η οποία αποτελεί την επικράτεια του πλήρους
λόγου, σε αντίθεση με τη σημασία που αρθρώνεται στη
φαντασιακή τάξη και συνιστά την επικράτεια του κενού λόγου. Ο
πλήρης λόγος, στη Λακανική σκέψη, ονομάζεται και “αληθινός
λόγος”, με την έννοια ότι η αινιγματική αλήθεια της επιθυμίας του
υποκειμένου προσεγγίζεται και αποκαλύπτεται μέσω της ομιλίας
(συμβολική λειτουργία). “Ο πλήρης λόγος είναι λόγος που
στοχεύει, που διαμορφώνει την αλήθεια, όπως ακριβώς
εδραιώνεται στην αναγνώριση ενός προσώπου από ένα άλλο. Ο
πλήρης λόγος είναι λόγος που δρα. Ο πλήρης λόγος (άμεσος και
προσωπικός θα λέγαμε, σ΄αντιδιαστολή με τον προσωπειακό λόγο
των ρόλων), στην πραγματικότητα, ορίζεται από την ταυτότητα
39