ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

Η γλωσσολογική επιστήμη, η οποία υιοθέτησε την ελληνική
γραμματική του Λόγου, θεωρούσε ως θεμελιώδες δεδομένο τις
κατηγορίες της σημασίας, τις οποίες μελετούσε μέσα στο
φαινόμενο της ομιλίας, ομιλία με την έννοια του εκφωνήματος.
Από τη στιγμή, ωστόσο, που η ομιλία αντιμετωπίζεται ως
υπαρκτικό χαρακτηριστικό, η επιστήμη της γλώσσας οφείλει να
προβεί σε αφαιρετικότερες νοητικές συλλήψεις, δηλαδή να
μετατεθεί το ερμηνευτικό της ενδιαφέρον σε πιο αρχέγονα
οντολογικά θεμέλια. “Το να απελευθερωθεί η Γραμματική από τη
Λογική απαιτεί πρωτύτερα μια θετική κατανόηση της απριορικής
θεμελιώδους δομής της ομιλίας, γενικά, ως υπαρξιακού χαρακτηριστικού”.
Κατανοούμε ότι, για τον Heidegger, το θεμέλιο της
γλώσσας και η ιδέα της αλήθειας που προϋποθέτει τη γλώσσα, δεν
ορίζονται από τα καθαρά τυπικά και λογικά χαρακτηριστικά των
προτάσεων.
“Κατέχουμε μια γλωσσολογία για το Είναι των όντων που το θέμα
της είναι σκοτεινό, ακόμα και ο ορίζοντας για ένα τέτοιο
ερευνητικό ερώτημα είναι αποκρυμμένος [...]”. Η φιλοσοφική
έρευνα θα πρέπει να παραιτηθεί από τη φιλοσοφία της γλώσσας,
αν σκοπεύει να αναζητήσει “αυτά καθεαυτά» τα πράγματα και να
αναπτύξει μια εννοιολογικά ξεκάθαρη Προβληματική.
Ο Heidegger κατανοεί τη γλώσσα μέσα από την προοπτική μιας
οντολογίας του Dasein και, μέσα από αυτή τη προοπτική,
αντικρούει τις συνηθισμένες φιλοσοφικές απόψεις για τη σχέση
σκέψης και γλώσσας. Το Dasein, ως εντός-του-κόσμου-Είναι, δεν
είναι απλώς ένα είναι μέσα στον κόσμο, κατά τον τρόπο μιας
συνείδησης που οικειοποιείται τον κόσμο μέσα στη δική της
εσωτερικότητα. Το Dasein είναι ομιλών, όχι γιατί είναι ένα
εσωτερικό χωρισμένο από το εξωτερικό, αλλά γιατί γινόμενο
αντιληπτό ως εντός-του-κόσμου-είναι, βρίσκεται ήδη έξω.
Η πρόθεση του Heidegger δεν είναι να απορρίψει την ιδέα της
αναφορικής λειτουργίας της γλώσσας, άλλωστε στο “Είναι και
Χρόνος” απαριθμεί πολλούς τρόπους του “μιλάω για”, αλλά να
καταδείξει πως αυτή η λειτουργία δεν αποκαλύπτει το είναι της
γλώσσας. Εκκινώντας από την παραδοχή ότι η γλώσσα είναι
αρχέγονο υπαρξιακό χαρακτηριστικό του ανοίγματος, τότε
36