ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

από ερμηνείες, οι οποίες διαθλώνται στο πρίσμα των προσωπικών
εμπειριών και αντιλήψεων.
Η αγωνία που διατρέχει όλη τη μεταφυσική παράδοση, συνίσταται
στην αναζήτηση λέξεων που θα αντλούν το νόημά τους απευθείας
από τον κόσμο. Από τον Αριστοτέλη έως τον Bertrand Russell, οι
φιλόσοφοι πάσχιζαν να εκφράσουν άμεσα κάτι μη γλωσσικό, π.χ
μια ιδέα, ένα συναίσθημα, μια αισθητηριακή πληροφορία, μια
Πλατωνική μορφή, ένα φυσικό αντικείμενο. Το όνειρο της Δυτικής
μεταφυσικής για μια ιδανική γλώσσα που επιτρέπει τη δίχως
αμφισημίες περιγραφή όλων των δυνατών περιστάσεων ή
σχέσεων, δηλαδή την άμεση πρόσβαση στον κόσμο και την
ανάσυρση του ενιαίου νοήματός του, συνιστά τον πυρήνα του
λογοκεντρισμού (Derrida). Η γλώσσα δεν ακολουθεί το πρότυπο
ενός θεϊκού ή ανθρώπινου νου, αποκαθαρμένου από τη λογική
αντίφαση. Αντίθετα, θα λέγαμε ότι η χωρίς οντολογικό θεμέλιο
γλώσσα, εμφανίζει μια δομή που συγκροτείται από αντιθετικά και
αντιφατικά στοιχεία που ανταγωνίζονται για να “επικρατήσουν”
στην ίδια τη νόηση. Ως εκ τούτου, αδυνατεί κανείς να μιλήσει με
-απόλυτο τρόπο-, είτε αληθώς είτε ψευδώς. Μέσα από το διάλογο
αληθούς και ψευδούς, ο λόγος γίνεται είτε αληθής είτε ψευδής, ο
κύκλος μετατρέπεται σε έλλειψη, και ο δεσμός αποσυναρμολογείται
και διαχωρίζεται στα δύο.
Με τη δομιστική γλωσσολογία του Saussure, το αίτημα αυτό
καθίσταται προβληματικό έως αδύνατο. Στη δομιστική
γλωσσολογία, οι λέξεις αποκτούν νόημα μόνο εξαιτίας των
αντιθετικών τους σχέσεων προς άλλες λέξεις. Έτσι η διάκριση του
κυριολεκτικού - μονόσημου και μεταφορικού - πολύσημου λόγου
δεν αίρεται. Απλώς, αυτή η διάκριση συναρτάται με το
ιστορικοκοινωνικό συμφραζόμενο και τις προθέσεις των
συμβολικά και επικοινωνιακά συγκροτημένων κοινωνικών όντων.
Εγκαταλείπεται η μάταιη αναζήτηση για μονοσημία με ένα μη
γλωσσικό αναφερόμενο (ό,τι ο Derrida ονομάζει “το τέλος της
γλώσσας ... αυτό το Αριστοτελικό ιδανικό” που βέβαια το
εγκολπώθηκαν και οι περισσότεροι φιλόσοφοι. Το κυριολεκτικόμονόσημο
- στη φιλοσοφική παράδοση - προϋποθέτει την
αυτοτελή κι αυτόνομη ύπαρξη (παρουσία ως πρότυπο) της
αντικειμενικότητας που αντιδιαστέλλεται από την υποκειμε-
29