ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

δηλαδή το “είναι” ή η “ουσία” του φιλοσοφικού-επιστημονικού
λόγου και το “είναι” ή η “ουσία” του λογοτεχνικού-ποιητικού
λόγου. Οι αντιθέσεις αυτές γίνονται στα πλαίσια της χρήσης των
εκφραστικών μέσων σε σχέση με τους επιδιωκόμενους σκοπούς.
Δηλαδή η διαφορά των ειδών λόγου που αναφέρουμε έγκειται στο
πως χρησιμοποιούμε τη γλώσσα και τι σκοπό επιδιώκουμε να
επιτελέσουμε με την κάθε χρήση.
Επίσης, στην αποδομιστική θεώρηση η κυριολεξία, η αδιάσειστη
σύζευξη λέξης και έννοιας, ανατρέπεται με τη θεώρηση ότι οι πιο
αφηρημένες έννοιες εξαρτώνται από ποιητικές (μεταφορικές) ή
ακόμα από εικαστικές ετυμολογικές λεξικολογικές ρίζες. Ας
πάρουμε για παράδειγμα την έννοια, η οποία αποτελεί τη δομική
νοηματοδοτική μονάδα του νου. Αν ετυμολογήσουμε τη λέξη
“έννοια”, θα διαπιστώσουμε ότι πρόκειται για μια σύνθετη λέξη.
“Έννοια: εν–νω”, δηλαδή, μέσα στο νου. Αυτό που συν-δηλώνεται
είναι ότι ο νους αποτελεί ένα περιέχον που τοποθετούνται
συγκεκριμένες ή αφηρημένες παραστάσεις, συμβολικές, εικονικές
ή φανταστικές νοητικές μορφές (περιεχόμενα).
Με την αποδόμηση της αδιάσειστης σύζευξης λέξης και έννοιας, η
σχέση εξουσίας και γλώσσας διαταράσσεται, οι ακλόνητες
βεβαιότητες υπονομεύονται. Η κοινωνική ζωή, αν και επιφανειακά
τη διέπουν διάφοροι απολυτοφανείς κώδικες και νόμοι, που η
έννοια τους φέρεται ως κυριολεκτική και νόμιμη, στην πράξη
παρουσιάζει μια πλούσια αμφισημία με ποικίλες ερμηνείες. Μην
αγνοούμε ότι τη ρητορική της κυριολεξίας επικαλείται η εξουσία
για να παρουσιάσει τις ερμηνείες της, σαν να ήταν τέλειες,
ολοκληρωμένες και αμετάβλητες και η κοινωνική αλληλόδραση
να χαρακτηρίζεται από τον αυτοματισμό της διαφάνειας. Οι
ερμηνείες και οι κώδικες που χρησιμοποιούνται στην επικοινωνία,
όπως σημειώνουν οι Bourdieu και Giddens, μετατρέπουν την
κοινωνική αλληλόδραση σε χώρο διαπραγμάτευσης και
απροσδιοριστίας, όπου δηλαδή η προσαρμογή του κάθε κώδικα,
όσο καθιερωμένος και αν είναι αυτός, δεν συνεπάγεται
αναγκαστικά τα προβλεπόμενα αποτελέσματα από τους
συνομιλητές (κατά το απλοϊκό συμπεριφοριστικό σχήμα, ερεθίσματος-αντίδρασης),
διότι αυτά εξαρτώνται με τη σειρά τους
28