ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

έξω από το μύθο μιας καθαρής μητρικής ή πατρικής γλώσσας, μιας
χαμένης πατρίδας της σκέψης”.
Όταν ο Heidegger επιχειρεί να μιλήσει για το Είναι, είναι
αναγκασμένος να επικοινωνήσει την πρόθεσή του με όρους που
χρησιμοποιούνται όταν μιλούμε για τα όντα. Κάθε απόπειρα να
κάνουμε οτιδήποτε, σαν αυτό που ήθελε ο Heidegger, βάζει
τρικλοποδιά στον εαυτό μας. Ο Derrida βλέπει στην απόπειρα του
Heidegger να εκφράσει το άφατο την τελευταία, μάταια όμως,
πάλη για έξοδο από τη γλώσσα, με την εύρεση λέξεων που να
αντλούν το νόημά τους απευθείας από τον κόσμο, από τη μη
γλώσσα. Η πάλη αυτή διεξάγεται από την αρχαιότητα, αλλά είναι
καταδικασμένη, καθώς η γλώσσα, ως συμβολικό σύστημα, όπως
υποστηρίζει ο Saussure, δεν είναι παρά διαφορές, δηλαδή οι λέξεις
αποκτούν το νόημά τους μόνο εξαιτίας των αντιθετικών σχέσεών
τους προς άλλες λέξεις. Όπως το “κόκκινο” σημαίνει ό,τι σημαίνει
αντιπαραβαλλόμενο με το “κίτρινο”, το “μπλε” κ.λ.π., έτσι και το
“Είναι” δεν θα είχε νόημα παρά αντιπαραβαλλόμενο όχι μόνο με
τα “όντα”, αλλά και με τη “φύση”, το “θεό”, την “ανθρωπότητα”
και, στην πραγματικότητα, με οποιαδήποτε άλλη λέξη στη
γλώσσα.
Η σχέση της αποδομιστικής κριτικής με τις μείζονες παραδόσεις
της Αγγλοσαξωνικής, αναλυτικής φιλοσοφίας της γλώσσας
Για τον αποδομισμό η φιλοσοφία υπήρξε “μεταφυσική της
παρουσίας”. Όλα τα ονόματα που έχουν χρησιμοποιηθεί ως
πρώτες αρχές, “πραγματικό”, το “Είναι”, ο “Κόσμος”, το “Ον”,
“ύπαρξη”, “ουσία”, το “εγώ” κ.λ.π., δήλωναν τη σταθερά μιας
παρουσίας. Δηλαδή οι πρώτες αρχές είναι τα υπερβατικά σημεία ή
σημεία καταγωγής, από τα οποία αντλούν νόημα όλα τα υπόλοιπα
σημεία.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τη δυαδική αντίθεση (ίσως τη
θεμελιωδέστερη), παρουσία - απουσία. Για την παραδοσιακή
φιλοσοφία, η “πραγματικότητα”, το “Είναι”, ο “Κόσμος”, το “Ον”
είναι η παρουσία πίσω από τις αναπαραστάσεις μας, είναι αυτό
που αναπαριστούν οι (επιτυχείς) νοητικές μας αναπαραστάσεις.
Για να στοιχειοθετηθεί μια φιλοσοφική θεωρία της αναπα-
23