ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

του σημείου με το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται. Για τον
Saussure “τα γλωσσικά σημεία δεν συνδέουν πράγματα και
ονόματα, αλλά έννοιες και ακουστικές εικόνες”. Έτσι κατευθύνει το
έργο της γλωσσολογικής επιστήμης, στη μελέτη των εσωτερικών
σχέσεων της γλώσσας, των σχέσεων σημασίας και μορφής, στο
πεδίο της σημάνσεως και όχι στις εξωτερικές σχέσεις δηλώσεως.
Θα το ξαναπούμε, για τον Saussure, η γλώσσα είναι ένα σύστημα
σημείων, τα οποία αντλούν τη σημασία τους όχι από τα αντικείμενα
ή τις καταστάσεις στα οποία αναφέρονται, αλλά από τη
θέση που κατέχουν και τη λειτουργία που επιτελούν, μέσα στο όλο
γλωσσικό σύστημα.
Το γεγονός ότι ένα συγκεκριμένο σύμπλεγμα ήχων ή γραμμάτων,
συνδέεται με μια ορισμένη σημασία (έννοια), απορρέει από τη
θέση του γλωσσικού σημείου μέσα στο όλο σύστημα της γλώσσας
και τις σχέσεις του με τα άλλα στοιχεία του γλωσσικού συστήματος.
Ένα σημείο, αποκτά τη σημασία του (αξία) μέσω της
αντίθεσης και της διαφοράς του με τα άλλα σημεία. “Στο γλωσσικό
σύστημα υπάρχουν μόνο διαφορές, χωρίς θετικούς όρους”. Η σχέση
των σημείων αποδίδει το νόημά τους.
Η ριζοσπαστική αυτή διαπίστωση, προσβάλλει την κοινή λογική
που υποστηρίζει, ότι μια γλώσσα, αποτελείται από λέξεις, από
θετικές οντότητες που συνδυάζονται μεταξύ τους για να
σχηματίσουν ένα σύστημα και έτσι να αποκτήσουν σχέσεις η μία
με την άλλη. Αντίθετα, η ανάλυση του Saussure για τη φύση των
γλωσσικών μονάδων, οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι τα σημεία είναι
το “προϊόν” ενός συστήματος διαφορών. Αυτή η εξέλιξη, οδηγεί
στο συμπέρασμα ότι το γλωσσικό σύστημα αποτελείται μόνο από
διαφορές και αυτή η διαπίστωση, υπονομεύει τη δυνατότητα να
θεμελιώσουμε μια θεωρία της γλώσσας σε θετικές οντότητες.
Κανένα γλωσσικό στοιχείο δεν μπορεί να λειτουργήσει από μόνο
του χωρίς να συσχετίζεται με κάποιο άλλο στοιχείο και η συσχέτισή
τους δομείται από την εναλλαγή των συνταγματικών
(στοιχείων εν παρουσία) και των παραδειγματικών (στοιχείων εν
απουσία) σχέσεων τους. Από την εναλλαγή της παρουσίας και της
παρουσίας παράγεται το νόημα. Το νόημα, δηλαδή, παράγεται
από τη δομή του γλωσσικού συστήματος και όχι από το ανθρώπινο
υποκείμενο.
11