ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

και κατανοούνται ως διαφορετικά, εξαιτίας κοινωνικών κριτηρίων
που έχουν θεσπιστεί στη δημόσια σφαίρα. Η δημόσια λειτουργία
της γλώσσας και οι διυποκειμενικά συμφωνημένοι κανόνες που τη
διέπουν και ελέγχουν την ορθή ή όχι λειτουργία της γλωσσικής
συμπεριφοράς-πρακτικής, μαθαίνουν τους ανθρώπους να
κατανοούν τι αισθάνονται και να ερμηνεύουν τις συμπεριφορές
τους. Ως κανόνες ορίζονται όχι μόνο οι τυπικές νομοκανονιστικές
ρυθμίσεις, αλλά και οι άγραφοι πολιτισμικοί κανόνες που
ρυθμίζουν την ανθρώπινη - κοινωνική συμπεριφορά. Η έννοια του
κανόνα διευρύνεται, στη θέση που αναπτύσσουμε, ώστε να
καλύπτει πρακτικές και θεσμούς, όπως η γλώσσα, τα πολιτεύματα,
η θρησκεία και άλλα. Οι κανόνες είναι πρότυπα ή υποδείγματα
συμπεριφοράς. Νοηματοδοτούν τη συμπεριφορά, αλλά δεν είναι
οι αιτίες τους. Και αυτό γιατί οι άνθρωποι μπορούν να παραβούν ή
να παραβλέψουν τους κανόνες της κοινωνίας τους, μπορούν να
διαμορφώσουν νέους θεσμούς, νέες συμβάσεις και ρυθμίσεις, όταν
καινούριες ανάγκες και ενδιαφέροντα προκύψουν στην κοινωνική
ζωή.
Οι περισσότεροι θεωρητικοί και μελετητές της ανθρώπινης
συνείδησης, αποδέχονται τον πλέον γνωστό ισχυρισμό της
φαινομενολογίας, πως δηλαδή η συνείδηση αποτελεί συνείδηση
ενός όντος πέραν του εαυτού της. Με άλλα λόγια η συνείδηση
αποβλέπει σε κάποιο “ον” διάφορο του εαυτού της. Ακόμη και
όταν αναστοχάζεται τον εαυτό της, στρέφεται σ’ αυτόν σαν να
επρόκειτο για άλλο ον. Η λειτουργία αυτή της συνείδησης
αποκαλείται αρχή της προθετικότητας, μπορούμε να την
ονομάσουμε και “πρώτη έκφανση της συνείδησης”, η οποία είναι
σταθερή μέσα στο χρόνο, με την έννοια ότι η συνείδηση πάντα
έχει μια προθετικότητα (άλλωστε γι’ αυτό ζούμε). Ταυτόχρονα,
όταν αντιλαμβανόμαστε κάτι, την ίδια στιγμή έχουμε συνείδηση
του γεγονότος πως εμείς το αντιλαμβανόμαστε. Η συνείδησή μας,
δηλαδή, είναι συνείδηση του αντικειμένου που προσπίπτει
σ΄αυτήν, αλλά και συνείδηση της λειτουργίας της, δηλαδή του
εαυτού της, έχουμε δηλαδή συνείδηση της συνείδησης
(αυτοσυνείδηση), οι σημασίες της αυτοσυνείδησης - τα είδη της
προθετικότητας - μεταβάλλονται μέσα στο χρόνο. Θα προσθέταμε
και μια τρίτη διάσταση, τη συνείδηση της αυτο-συνείδησης
(αναστοχασμό). Στην περίπτωση αυτή, η “πρόθετικότητα” δεν έχει
140