ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

αναγωγή του νοήματος στο προθετικό ενέργημα της συνείδησης
έχει ενδιαφέρουσες οντολογικές συνέπειες. Το νόημα κατασκευάζεται
στο συνειδησιακό κόσμο, δηλαδή στην εσωτερική
σφαίρα του σκεπτόμενου υποκειμένου. Είναι εμφανής η αναλογία
με την καρτεσιανή υποκειμενικότητα, η πεποίθηση ότι το
υποκείμενο (ή εγώ), το οποίο θεωρείται πως είναι ο νους, είναι μια
εσωτερική διανοητική σφαίρα ιδεών και αντιλήψεων. Η
συνείδηση, κατά Χούσερλ, και το υποκείμενο (εγώ), κατά τον
Descartes, είναι a priori συνθήκες της ύπαρξης, ως εκ τούτου είναι
ά-χρονα και αν-ιστόρητα. Ο Husserl, στην τυπική και
υπερβατολογική λογική, αποκαλύπτει με σαφήνεια τη σκέψη του:
“Οι λογικοί σχηματισμοί προέρχονται αποκλειστικά από το
εσωτερικό, αποκλειστικά χάρη στις αυθόρμητες δραστηριότητες και
εν αυταίς”. Οι προθετικές οντότητες της συνείδησης είναι ιδέες,
νοητικές πράξεις, έννοιες κ.λ.π. και επιτελούν τις λειτουργίες της
απόφανσης, άρνησης, νοηματοδότησης κ.λ.π. Η γλώσσα
νοηματοδοτεί τον κόσμο μέσω της προθετικότητας της
συνείδησης.
Σ΄αυτό το σημείο αξίζει να κάνουμε κάποιες παρατηρήσεις: Η
φαινομενολογία του Husserl διατυπώθηκε, δίκην αντίδρασης στο
κυρίαρχο θετικιστικό ρεύμα της επιστήμης, που είχε αποστερήσει
το υποκείμενο από την παραδοσιακή πεποίθηση ότι ελέγχει τη
μοίρα του και συνιστά το δημιουργικό κέντρο του κόσμου του. Η
φαινομενολογία προβάλλεται ως η επιστήμη της υποκειμενικότητας,
ενώ δείχνει ότι το “Είναι”, ως αντικείμενο, και το
“Νόημα”, ως προβολή της συνείδησης στον κόσμο, συναρτώνται
και συν-διαμορφώνονται, εντούτοις θεωρεί ότι το “Είναι”
συγκροτείται και καθίσταται υπαρκτό από το προθετικό ενέργημα
της συνείδησης, το οποίο αποτελεί την πηγή του νοήματος. Αυτό
που προσδίδει νόημα στην εμπειρία είναι η ίδια η πράξη της
αντίληψης των αποβλεπτικών - προθετικών - ενεργημάτων της
συνείδησης, δίχως η γλώσσα να μεσολαβεί. Με άλλα λόγια, το
νόημα για το Χούσερλ προηγείται χρονικά της γλώσσας. Η
γλώσσα εκτελεί την πράξη της ονομασίας των νοημάτων που η
συνείδηση έχει ήδη διαμορφώσει.
Τα ερωτήματα που εγείρονται από μια τέτοια προοπτική
ανάλυσης είναι πολλά: Πώς μπορούμε να μιλάμε για νόημα χωρίς
138